Blockchaintechnologie is in de laatste jaren afwisselend uitgeroepen tot de grote redding van de muziekindustrie en de volgende grote tech-bubbel. Concertkaartjes, downloads, auteursrechten: over een paar jaar ligt het allemaal aan de blockchain. Zeggen ze. Maar hoe dan? En wat ga jij daar als luisteraar, concertbezoeker of muzikant van merken?
Steeds meer blockchain-startups steken de kop op, elk met een idealistische visie van een transparantere toekomst. Zo ook in de traditioneel logge, ondoorzichtige muziekindustrie – die meestal niet zo happig is op nieuwe technologische ontwikkelingen. Kijk maar naar het internet, peer-to-peer-netwerken of streaming. Nieuwe technologie wordt altijd tegelijk de redding en de doodsteek van de muziekbusiness genoemd. Waar op die schaal bevindt blockchain zich? Om dat te voorspellen kijken we naar twee Nederlandse blockchainbedrijven die grootse veranderingen in de muziekindustrie teweeg willen brengen. Maar laten we bij het begin beginnen.
Wat is blockchain nou precies?
In wezen is blockchain een manier om gegevens van transacties te beheren en controleren. Een blockchain wordt continu geüpdatet en is gedecentraliseerd: in plaats van één centraal punt waarop alle data wordt opgeslagen en gecontroleerd (denk aan een archief van een bank of een overheid), wordt alles opgeslagen op verschillende computers in een netwerk. Die heten nodes.
Elke transactie is een nieuw block, en alle nodes in het netwerk ontvangen en controleren dat block. Iedereen in het netwerk heeft inzicht in de complete transactiegeschiedenis. Aanpassen kan niet zomaar, want alle nodes houden toezicht over ontwikkelingen in de blockchain. Daarom heb je geen overkoepelend orgaan of tussenpersoon meer nodig om de echtheid van de gegevens te controleren: dat doen de leden van het netwerk.
Kortom: de gegevens worden transparant gemaakt en tegelijkertijd goed beveiligd. Je kunt niet zomaar één computer in het netwerk hacken of een server in de fik zetten en daarmee alle gegevens vernietigen. Daarnaast kun je alle transacties tot aan de bron herleiden, en weet je dus of wat je in handen hebt echt is of niet. In plaats van te moeten vertrouwen op een centrale database van een bank of een bedrijf, is blockchaintechnologie ‘trustless’: je hoeft nergens op te vertrouwen, omdat je zelf kunt controleren of het klopt.
Zwarthandel van tickets, auteursrechten, twee van de meest veelbesproken en frustrerende dossiers in de popmuziek. Altijd maar gaat het over ongelijke verdeling en oplichting. Maar volgens technologie-optimisten verschijnt er licht aan de horizon in de vorm van blockchain. Precies, dat ingewikkelde onderwerp dat je altijd skipte. Tot nu.
Wat is Blockchain?
Wat heeft dat met muziek te maken?
Oorspronkelijk werd blockchaintechnologie voornamelijk toegepast op de handel in virtueel geld, zoals Bitcoin. Als node kun je met het controleren van de blockchain Bitcoin verdienen. Door middel van marktwerking worden die virtuele munten meer of minder waard, net als aandelen op de beurs.
De technologie achter blockchain wordt echter steeds vaker toegepast op andere transacties waarbij dingen van waarde worden uitgewisseld. Daarbij kun je denken aan concert- of festivalkaarten, muziekbestanden of waardevolle gegevens.
Kaartverkoop
Stel je voor: je favoriete band komt voor een show naar Nederland. Alleen is die band naast jouw favoriet, ook nog eens de favoriet van heel veel andere mensen. Bij de kaartverkoop ben je net te laat, en dus loop je je ticket mis. Je gaat op zoek naar een kaartje in de secundaire handel, en koopt er uiteindelijk een voor een fikse meerprijs op een site die er best echt uit ziet.
Een paar weken later sta je in de rij met je ticket, en wat blijkt: nep. Of wat ook nog kan: iemand anders is net voor jou met dezelfde barcode naar binnen gegaan. Wat de reden ook is, jij kunt niet naar binnen. En je bent toch je geld kwijt, want je hebt je kaartje niet via een officieel verkooppunt gekocht. De politiek worstelt al jaren met verschillende wetsvoorstellen over secundaire kaartverkoop, kaartengigant Ticketmaster loste het op door online zwarte markt Seatwave maar gewoon op te kopen. Ticketswap sprong in het gat door een iets veiliger manier van doorverkoop aan te bieden. Maar fraude en zwarthandel komen nog steeds voor.
Eerlijke tickethandel
De Nederlandse startup GUTS Tickets wil dat probleem met blockchaintechnologie oplossen. 'Onze missie is nogal megalomaan,' geeft CEO Maarten Bloemers toe. 'Die is eigenlijk om de wereldwijde tickethandel eerlijk te maken.' Hoe? Door tickets aan een blockchain te verbinden. 'Een blockchain is eigenlijk een database die op heel veel verschillende computers staat. In een blockchain kun je niet alleen data opslaan, maar ook logica, zoals afspraken. In ons geval is de afspraak eigenlijk: “ik betaal geld om bij een bepaald evenement binnen te komen”. Die voorwaarden worden gecontroleerd door iedereen in de database. Als aan die voorwaarden niet wordt voldaan, is overdracht simpelweg niet mogelijk. Daarnaast geven we het kaartje ook de opdracht mee dat het iedere keer als het van eigenaar wisselt, ook automatisch een nieuwe barcode aanmaakt. Zo is ieder ticket altijd uniek.' Met een blockchainticket weet je dus zeker dat-ie echt is, omdat de transactiegeschiedenis van ieder kaartje transparant is en gecontroleerd wordt. Of je hem nou direct van de organisator of van de vijfde doorverkoper hebt.
'Ticketmaster gaat ons systeem nooit gebruiken'
Bloemers heeft grote dromen voor zijn technologie: 'We hebben eerst de back-end, de technologie aan de achterkant, gebouwd. Die kan over een jaar gebruikt worden door andere ticketingpartijen. We willen eigenlijk dat andere ticketbedrijven, ook in het buitenland, van onze technologie gebruik gaan maken en daarmee ook hun tickets eerlijk maken. Maar omdat niemand dat in het begin deed, hebben we ook ons eigen merk opgezet. Dat is GUTS.'
De wens is dus eigenlijk dat grote spelers als Ticketmaster ook aan de blockchain gaan, maar: 'Ticketmaster gaat ons systeem natuurlijk nooit gebruiken. Voor hen is het een extra verdienmodel, die secundaire handel. Als zij onze technologie zouden gebruiken, zouden ze volgens mij twintig tot dertig procent van hun omzet mislopen.'
Om concert- en festivalorganisatoren te lokken wil GUTS de primaire en secundaire handel samenvoegen. Je koopt en verkoopt je kaartje dus in hetzelfde systeem. 'Een concertorganisator mag aangeven wat de minimum- en maximumprijs van een ticket is. Binnen die bandbreedte mag een kaartje opnieuw worden verkocht, en wij geven de organisator dan een klein percentage van die secundaire verkoop. Zo hebben ze toch iets aan een doorverkocht ticket, maar wel op een eerlijke manier.'
Moet je dan als bezoeker eerst in Bitcoin of een andere virtuele munt investeren voor je naar een show kan? 'We werken aan de achterkant wel met onze eigen coin, de GET, maar de bezoeker merkt daar niks van. Je kunt je kaartje gewoon met iDeal betalen,' aldus Bloemers. Wel ziet hij in de toekomst nog mogelijkheden voor GUTS en virtuele munten: 'De ticketing, daar begint het eigenlijk pas mee. We denken namelijk dat we er heel mooi een betalingssysteem aan kunnen koppelen. Wat we eigenlijk willen doen is dat ieder festival zijn eigen cryptocurrency krijgt voor dat jaar.' De ouderwetse festivalmunt, maar dan digitaal dus. 'Dan kunnen mensen een gedeelde portemonnee aanmaken, waarbij je met je vrienden een pot kunt delen. En als die munten dan over zijn, kun je daar bijvoorbeeld een loyaliteitsmunt van maken, of korting geven op het volgende festival.'
GUTS verkoopt nu voornamelijk kaarten voor theatervoorstellingen in samenwerking met Hekwerk, het impresariaat van onder andere Youp van 't Hek en Jochem Myjer. In de komende twee jaar wil Bloemers ook concerten en festivals aan de GUTS-stal toevoegen.
Auteursrechten
Het was groot nieuws op de tech- en financiële blogs in 2016: Hardwell verkocht als eerste dj ter wereld zijn muziek via blockchain. Daarachter zat RightsShare, nog een Nederlands blockchain-bedrijf dat de wereld wil veranderen. Ook Andy Zondervan, voorheen werkzaam bij auteursrechtenorganisatie Buma/Stemra en inmiddels CEO van RightsShare, heeft een idealistische visie: 'Wij willen een eerlijk systeem creëren voor auteursrechten in de muziekindustrie.'
Zondervan ziet voornamelijk problemen in de inzichtelijkheid van data voor muzikanten, en daar speelt zijn oude werkgever geen onbelangrijke rol in: 'Wat er nu gebeurt als je een artiest bent, is dat jouw data – van Spotify, Youtube, Deezer, noem maar op – doorgestuurd wordt naar een organisatie als Buma/Stemra. Die gaat dat op allerlei manieren verwerken en verknippen, en dan krijg jij als muzikant een statement waarin heel platgeslagen staat: “Zo vaak ben je in een half jaar gestreamd, en zo veel geld krijg je ervoor.” En dat van een half jaar of een kwartaal geleden. En bedankt. Maar als artiest wil je dat uitgesplitst hebben. Je wilt weten hoe vaak mensen op Spotify naar je luisteren en hoe vaak op Deezer, of mensen op Soundcloud misschien vaker je muziek delen of aandachtiger luisteren. En dan niet van een half jaar geleden, maar van vijf minuten geleden.'
Hoe dat werkt? 'Je kunt een blockchain vastmaken aan een track. Die kan je voorwaarden meegeven, aangeven wat er allemaal met je track mag gebeuren. “Dit en dat mag je met mijn muziek doen, onder deze voorwaarden, en zoveel gaat dat je kosten.” Dat kun je allemaal in een contract, een smart contract, plaatsen en dat aan je muziek koppelen. Zo kun jij aan een andere partij laten weten wat jouw voorwaarden zijn. Nu doet Buma/Stemra dat voor je, op het moment dat jij je inschrijft bij Buma/Stemra gaan zij dat voor je bepalen. Zij bepalen de hoogte van het contract [met een derde partij, red.], zij vertellen dat niet aan jou want jij mag niet eens weten hoe hoog dat contract is. Mijn vraag is altijd geweest: waarom niet? Die discussie heb ik nooit helemaal boven tafel gekregen in de acht jaar dat ik er heb gewerkt.'
'Op dit moment moet jij als artiest dus anderen gaan betalen om je eigen data in te zien.' En dan is de data die je van Buma/Stemra krijgt ook nog eens weinig specifiek en niet recent. 'Terwijl jij die muziek hebt gemaakt, en je daarmee dus waarde creëert. En als jij niet over die data beschikt, kun je daar geen zakelijke beslissingen over nemen.' Zondervan ziet een toekomst waarin een artiest direct zelf kan zien waar de grootste kansen liggen: meer focussen op een specifiek streamingplatform of een land waar je nu populair bent bijvoorbeeld, of meteen zien of je nummer vaker beluisterd wordt nadat je op de radio wordt gedraaid. En hoeveel geld je daarmee precies verdient. 'Die geldstroom is enorm belangrijk om beslissingen op te baseren. Als jij nu ziet dat je op Soundcloud 100.000 streams hebt en op Deezer 400.000, dan denk je als muzikant misschien dat het logisch is om op Deezer te concentreren. Maar levert dat je wel net zo veel op? Misschien heeft Deezer wel een ander verdienmodel, waardoor je drie keer zo veel fans nodig hebt om hetzelfde te verdienen. Dat is nu totaal onduidelijk.'
'Er zijn nogal veel partijtjes die helemaal geen transparantie willen'
Op het gebied van transparantie en inzicht ziet Zondervan dus veel mogelijkheden voor blockchain. Maar er zijn ook een paar beren op de weg naar zijn gedroomde toekomst: 'Men roept in de muziekindustrie al jaren dat alles transparanter moet, maar wanneer gaan ze het nou eens echt doen? Transparantie klinkt heel mooi, maar het is niet in het belang van iedereen. Als het niet voordelig is voor jouw portemonnee, ga jij niet meewerken aan transparantie. En er zijn nogal veel partijtjes in de muzieksector die helemaal geen transparantie willen, want in het land der blinden is Eenoog koning. Als ik iets weet dat jij niet weet, kan ik daar geld mee verdienen.'
Dus wat gebeurt er met Buma/Stemra en platenmaatschappijen als straks iedereen zijn auteursrechtendata via blockchain regelt? 'Het is gemakkelijk om als organisatie te zeggen, “dit is hoe veel geld je krijgt, dat hebben wij uitgerekend”. Maar hoeveel doet zo'n club nou echt om ervoor te zorgen dat die artiest dat geld verdient? Wordt een artiest vaak gestreamd omdat iemand hem toevallig in een populaire playlist heeft gezet? Of komt het door de campagne van de platenmaatschappij? In dat laatste geval zou ik tegen een artiest zeggen, wees blij met je platenmaatschappij, want die heeft z'n werk gedaan. Maar hoe dat precies zit, of ze écht wat toevoegen, daar kom je nu niet achter. Als je alles transparant maakt, moeten organisaties ineens hun meerwaarde gaan bewijzen.'
Goed, maar de hele muziekindustrie aan de blockchain, dat is toch vrijwel onmogelijk? Al die data, al die verschillende artiesten, bedrijven, vertegenwoordigers, licenties, rechten, hoe krijg je dat ooit voor elkaar? 'Heb je ooit de speech gezien van Steve Jobs? “This is for the dreamers, the fools, the movers and the shakers”? Dat proberen wij te zijn', antwoordt Zondervan.
En dan blijkt hij, ondanks alle tech-idealisme, toch nog een realist: 'Nee, het probleem is niet op te lossen door ons. Nee, wij gaan nooit een nieuwe wereldstandaard creëren waarin de hele muziekindustrie happy-de-peppie is en het allemaal helemaal klopt. Maar wat als wij het voor elkaar krijgen om echt te bewijzen dat het wel eerlijk kan? Is dat niet een droom die het verdient om nagejaagd te worden?'