Hoe op slot zit de Top 2000 nu eigenlijk? (de 2025 editie)

Oh ja hoor, weer ‘Bohemian Rhapsody’, weer ‘Hotel California’. Als je de Radio 2 Top 2000 van een afstand bekijkt, lijkt hij zo stil te staan als een sloot in Flevoland. Elk jaar dezelfde namen bovenin, dezelfde liedjes die nooit willen wijken. Maar wie de cijfers over een langere periode naast elkaar legt, ziet iets anders: de lijst beweegt wel degelijk, maar traag en niet overal evenveel. Wat moet je doen om er tussen te komen?

Zeven jaar geleden onderwierpen we het jaarlijkse eindejaarsfenomeen Top 2000 aan een stevige analyse. Hoe op slot zit die lijst nu echt? De conclusie luidde: zeker de bovenste 100 zijn zeer hardnekkig, mensen stemmen daadwerkelijk jaar na jaar op dezelfde liedjes. Niet alleen de top tien is vrijwel bewegingsloos, in de eerste negentien jaargangen waren het zestig liedjes die de dienst uitmaakten in de top 100, aangevuld met vijftien nieuwere klassiekers die niet meer weg te denken zijn.

Nu de eeuwige nummer 1, Queen's ‘Bohemian Rhapsody’, vijftig jaar bestaat, is het tijd om dat nog eens te doen. Want de epische song uit 1975 werpt zo'n scherpe schaduw over de lijst der lijsten dat je het geheel misschien minder helder overziet. Hoe gaat het met de elite van toen? We pakken ze erbij.

Het meest in steen gehouwen van de hele lijst is de top 10. Te beginnen bij DE GOUDEN VIJF: Queen, Led Zeppelin, The Eagles, Pink Floyd en Billy Joel. Zij stonden alle edities sinds 1999 met hetzelfde liedje in de top 10 en vormen de absolute canon van de lijst. Dat was zo, dat is nog steeds zo, met als enige uitzondering een valse start voor ‘Piano Man’ in de eerste jaargang (stemmers prefereerden toen ‘Goodnight Saigon’). Hun legacy gaat zelfs nog veel verder, lieten we je vorige keer zien. Want deze artiesten stonden al jaren hoog in de voorloper van de Top 2000, de Top 100 Aller Tijden, die vanaf eind jaren zestig uitgezonden werd op Veronica en later door Radio 3. Kijk maar eens hoe die lijst er in pak 'em beet 1980 uitzag. 'Bohemian Rhapsody' was toen net zo oud als 'Blinding Lights' nu...

Daar zijn nog eens drie liedjes bij gekomen in de loop der jaren: ‘Black’ van Pearl Jam staat sinds 2016 elk jaar in de top 10, ‘Avond’ van Boudewijn de Groot sinds 2003 (eenmaal zelfs nummer 1!), ‘Fix You’ van Coldplay staat sinds 2013 in de top 20, waarvan 9 maal top 10. ‘Radar Love’ van Golden Earring behaalt na het overlijden van George Kooymans een piek, maar stond altijd top 30.

Kortom, muurvast. En dat geldt voor de hele bovenkant. Maar liefst 45 liedjes die dit jaar in de top 100 staan, stonden dat in meer dan de helft van alle edities. Nog eens 20 zakten weliswaar onder de streep maar staan nog altijd hoog. Het komt niet veel voor dat liedjes zomaar helemaal uit de lijst verdwijnen, ze zakken over het algemeen heel voorzichtig weg, slijten als het ware. Alle liedjes die in 1999 de eerste top 100 vormden zwerven nog steeds rond in de lijst. Barry Ryan’s ‘Eloise’ (destijds nummer 100) hangt wel aan een zijden draadje, want nummer 1927 dit jaar, maar de meeste nummers staan nog steeds in de top 200.

Dat patroon zien we ook verderop in de lijst, in de groep songs net achter deze elite. Geleidelijk wegzakken ten faveure van nieuw talent komt veel vaker voor dan een vrije val. En dat past precies bij wat mensen willen in de donkere dagen tussen kerst en oud en nieuw: een grote loyaliteit naar de herkenbare nummers, die als het ware rituelen vormen. Anders dan de Top 100 Aller Tijden heeft de Top 2000 nooit om nieuwe of actuele muziek gedraaid, het is altijd nostalgie geweest. En het idee van wat 'de beste nummers ooit zijn' is diepgeworteld en moeilijk te veranderen, zo laat ruim vijftig jaar data zien.

Toch is er buiten de absolute elite wel degelijk nieuwe aanwas. Kijk maar mee. Op het eerste gezicht lijkt het alsof de lijst alleen maar vergrijst: in 1999 waren alle liedjes samen gemiddeld 23,7 jaar oud. In 2010 was dat al bijna 28 jaar. In 2020 ging de gemiddelde leeftijd voor het eerst over de 30 heen, en in 2025 zitten we op 32,7 jaar. Zie je wel: 9 jaar ouder.

Maar dat is slechts een deel van het verhaal. Want er gebeurt iets opvallends met de hoeveelheid nieuwe muziek. In 1999 was slechts 8,4 procent van de lijst tien jaar oud of jonger. Dat waren toen vooral jaren-90-liedjes die nog maar net serieus genomen werden. In 2010 is dat aandeel al gestegen naar 12,5 procent. In 2018 en 2019 piekt het zelfs rond de 15 à 16 procent. In 2025 is dat iets teruggezakt, maar nog altijd 13,75 procent. Met andere woorden: de eerste jaren was de Top 2000 toch echt nostalgischer dan hij nu is. Er wordt tegenwoordig structureel méér op recente muziek gestemd dan vroeger. Nieuwe muziek wordt sneller geaccepteerd als Top-2000-waardig dan eind jaren negentig. Al stemmen mensen van 16-20 ook massaal op Queen, Billy Joel, Nirvana en Radiohead, muziek van voor ze geboren werden.

Die nieuwe muziek is niet zelden van Nederlandse bodem: dit jaar staan 397 liedjes van eigen bodem in de lijst, een record. Het vorige record stamt uit 2023, en dat is geen toeval. Het is een trend die wij bij onze eigen Song van het Jaar ook al jaren zien. In 1999 prijkten 9 liedjes van eigen bodem in de top 100, nu zijn dat er twee keer zoveel. En dat is niet alléén op het conto van Marco Borsato te schrijven, die wel héél rijkelijk beloond wordt voor zijn vrijspraak met maar liefst zes liedjes tussen de elite.

Er zit dus wel degelijk beweging in, maar die zit niet waar we hem het meest zien. De vernieuwing concentreert zich vooral onderin en in het midden van de lijst. De bovenkant gedraagt zich anders. De Top 100 blijkt geen uitvergroting van de rest van de lijst, maar een eigen systeem. Jonge liedjes die er wel in slagen door te dringen tot de elite hebben vaak een verhaal:

Danny Vera – Roller Coaster 
Het duidelijkste voorbeeld. Sinds het uitkwam in 2019 onafgebroken top 5 en inmiddels een cultureel fenomeen: hét begrafenisnummer van Nederland. Een troostrijk liedje over de ups en downs van het leven. In dezelfde categorie scoren ook ‘Oceaan’ van Racoon en ‘Mag Ik Dan Bij Jou’ van Claudia de Breij. Het is een gevoel dat duidelijk past bij de reflectie rond de laatste dagen (wat zeg ik: minuten!) van het jaar.

Paolo Nutini – Iron Sky 
Kreeg zijn definitieve status een jaar na release door de aanslag op Charlie Hebdo, toen Giel Beelen op 3FM in tranen uitbarstte bij het voorlezen van de tekst van het liedje. De Chaplin-speech, de opbouw, de morele lading, het maakte dat het nummer sinds 2015 elk jaar de top 100 haalde. Het nummer voelt ouder dan het is, alsof het altijd al bij de lijst hoorde.

Amy Winehouse – Back To Black
Staat sinds het jaar van haar overlijden onafgebroken in de Top 2000. Het lied werd een monument voor een te jong gestorven heldin. Je ziet vaker (meestal tijdelijk) effect als een artiest overlijdt, maar niet altijd: dit jaar bijvoorbeeld wel bij Ozzy Osbourne, maar niet bij Sly Stone of D’Angelo, en ook het overlijden van Supertramp-frontman Rick Davies maakt geen significant verschil. Benieuwd of René Karst's ‘Atje Voor De Sfeer’ een blijver is...

DI-RECT – Soldier On 
De coronaperiode gaf dit nummer zijn lading; sinds 2020 staat het elk jaar in de top 100. Het functioneert als een soort tijdscapsule: één akkoord en je weet weer hoe het voelde. Het liedje heeft daarmee een maatschappelijke betekenis gekregen, die kennelijk blijvend is.

Misschien is nog wel het meest opmerkelijk dat deze liedjes structureel tot de elite zijn gaan behoren, niet incidenteel. Dat moeten we nog maar zien met Marco Borsato, dit jaar de grootste stijger dankzij zijn vrijspraak kort voor de stembus open ging. Hetzelfde geldt voor Suzan en Freek, die weliswaar al jaren heel populair waren, maar toch echt mede dankzij het nieuws over de ziekte van Freek een enorme boost in de Top 2000 krijgen. Blijft dat effect?

Zodra de top 10 van het jaar bekend gemaakt werd gonsde het: alweer alleen maar witte mannen. Dat is zo, niet alleen in de top 10, ook in de top 100 en eigenlijk gewoon in de hele lijst. Het is een hardnekkig probleem, dat zich laat verklaren met de stroperigheid van de lijst, het format en de dj’s van Radio 2, en natuurlijk de keuzelijst. Mensen stemmen voor de Top 2000 niet per se op kwaliteit, niet op wat ze nu goed vinden, maar op herinnering, op nostalgie. En die herinneringen kun je tweeledig zien: het zijn de liedjes die je vroeger in de auto draaide op weg naar vakantie in Italië, het liedje dat je doet denken aan je oma of aan je middelbare school. Je persoonlijke herinneringen. Maar ook: de herinnering aan de Top 2000 zelf. Waar stemde je vorig jaar ook alweer op? Aan welke nummers denk jij als je aan de Top 2000 denkt?

Daarmee leunt de lijst super sterk op een canon die al lang geleden is bepaald. Het fundament werd gelegd in de rockjaren, pakweg tussen 1965 en 1985. Jazeker, er werd in die jaren ook soul gemaakt, en reggae, en disco, en nog veel meer, maar in de Top 100 Aller Tijden, de voorloper van de Top 2000, werd de canon van ‘beste muziek ooit’ al sterk gebaseerd op de rocktraditie, en dan vooral met lange, epische nummers. Hoewel het stemgedrag met de jaren gelijkmatiger verdeeld werd over de decennia, zijn het vooral nummers in die rocktraditie die structureel aanhaken, van Pearl Jam tot Nothing But Thieves. 

Zeker de laatste jaren zien we enorm veel vrouwelijke popsterren, en sommigen van hen belanden ook in de Top 2000, maar ze beklijven op de een of andere manier niet. Adele bijvoorbeeld behoorde in 2018 nog tot ‘de nieuwe elite’, maar is inmiddels weggezakt. De liedjes van Taylor Swift zijn dit jaar allemaal met honderden plaatsen naar beneden geduikeld. Grote popsterren als Beyoncé en Rihanna halen de bovenste duizend niet eens. Om over rappers als Kendrick Lamar of Drake nog maar te zwijgen.

Vrouwelijke artiesten krijgen zelden meerdere ankerpunten in de lijst (zoals Queen meer dan dertig keer in de lijst staat…), en zwarte artiesten als Otis Redding, Marvin Gaye of Aretha Franklin krijgen een knikje van herkenning, maar geen rituele status. Dat is in het Nederlandse radiolandschap altijd zo geweest, en het is vrijwel onbegonnen werk voor Radio 2 om dat te veranderen. De Top 2000 herstelt de scheve verhoudingen niet, maar bevriest die. Maar goed, niets staat Radio 2 natuurlijk in de weg om Eefje de Visser nou eindelijk eens op de keuzelijst te zetten.

Elk jaar zijn er weer mensen die met stokjes proberen te prikken in die irritant bewegingloze reus, om te kijken of ie reageert. Dit jaar de nerds van Tweakers die vergeefs probeerden een liedje over hun wifi de lijst in te stemmen. Zou Radio 2 hem geblokt hebben? Misschien, geef ze eens ongelijk. Een paar van die lollige infiltranten zijn best leuk. ‘Pokemon Theme’? Lachen toch. Maar verder houden de luisteraars van de Top 2000 precies om deze reden van de lijst: omdat ie zo traag voortbeweegt.