Het is even schrikken in zaal 203 van het Marriott hotel. Paradigm Shift: Activism & The Role Of The Artist, luidde de naam van het panel. Er zijn 18 mensen op af gekomen, terwijl er toch minstens 200 mensen in de zaal passen. Maar ach, misschien moet je dit soort dingen ook niet in een panel bespreken. Want dat er in Austin iets broeit, dat is wel duidelijk. Austin is een stad met humor, en de anti-Trump slogans, posters en grapjes zijn werkelijk overal: van de Trump-drollen in de grijpautomaat van concertzaal The Main tot de Doomsday Donald pin voor op je jasje bij Waterloo Records. Of het nou opportunisme is of idealisme, er zijn mensen die investeren om deze prullaria te maken.
Natuurlijk gebeurt er van alles op het podium: de feministische zangeres/rapper Lizzo draagt een bijtende track op aan vice-president Mike Pence, terwijl Alex Cameron zijn publiek een Trump-pop laat verscheuren. 'Beat the shit out of it!' Indie act Hurray For The Riff Raff zingt over machthebbers en hun muren. 'Now all the politicians they just squawk their mouths. Said we'll build a wall to keep them out,' zingt ze in single 'Rican Beach'. En dan een nog belangrijker zin: 'And all the poets were dying of a silence disease, so it happened quickly and with much ease.' Kijk eens aan, een beginselverklaring. Indierock als daad van verzet. 'I'll keep fighting 'til the end.'
'Trump is a racist piece of shit', staat op de pinautomaat tegenover Hotel Vegas, de garagerockhemel van Austin, Texas. Het is een van de vele uitingen van ongenoegen die je hier tegenkomt. Austin is een blauw stipje in een normaal gesproken bloedrode staat. Hoe roert de popmuziek zich in Trump Land?
Het lijkt nog maar het begin te zijn van een vruchtbare tijd voor de politiek getinte muziek. Maar zingen dat je zult vechten tot het eind en daadwerkelijk wat doen zijn natuurlijk twee verschillende dingen. Want wie echt wat wil veranderen, belandt al snel in de taaie kost. Zo is het hele interview met Krist Novoselic van Nirvana gewijd aan zijn nieuwe passie: 'voting reform'. De boomlange bassist wijdt hier op SXSW geen woord aan zijn roemruchte carrière. Hij praat hier over zijn huidige rol als lobbyist. 'Hoe ik in de politiek terecht gekomen ben? Eigenlijk al in mijn Nirvana-tijd. Bands uit Seattle vlogen de wereld rond en verkochten wereldwijd miljoenen albums, maar de stad Seattle zat ons altijd in de weg. Er was censuur, er waren problemen met vergunningen. Zo heb ik mijn weg leren kennen.'
Om Novoselic's verhaal te kunnen volgen moet je behoorlijk ingevoerd zijn in het Amerikaanse kiessysteem, maar overzichtelijk samengevat betoogt hij dat het huidige systeem extremen stimuleert. Genuanceerde meningen tellen niet mee, en veel kiezers hebben het gevoel dat hun stem verloren gaat. Om dat te veranderen wil Novoselic staten opdelen in minder maar representatievere kiesdistricten, en vooral wil hij inzetten op een zogeheten 'rank vote systeem'. Nu is het zo dat independent kandidaten eigenlijk geen kans maken bij verkiezingen, omdat kiezers liever voor de minst-erge kandidaat met winstkans kiezen, terwijl de media hun coverage ook steevast alleen maar focussen op twee kandidaten. Met rank vote breng je niet één maar meer stemmen uit, in volgorde van prioriteit.
Hij liever dan ik, zul je denken, want dit soort processen zijn stroperiger dan een olieramp. Dat geldt ook voor die andere tak van sport waar zoveel over gesproken wordt in Austin: visums. De gewraakte travel ban van Trump hangt nog altijd in de lucht, maar nog meer aan de orde hier zijn artiesten die het land niet inkomen. Het Italiaanse Soviet Soviet hield een rant op Facebook, de Engelse jazz-act Yussef Kamaal mocht niet reizen en ook Belgen SX en Coely bleven noodgedwongen thuis. Is dit de nieuwe wereldorde? Volgens immigratie-advocaat Matthew Covey is het belangrijk om voorzichtig te zijn met conclusies in die richting. De advocaat woont en werkt in New York, waar hij zich veel bezig houdt met visums van artiesten. 'Dat iets verslagen wordt betekent niet per se dat het nieuws is. Ook tijdens de vorige SXSW werden ongetwijfeld bands geweigerd, vaak omdat ze denken met een ESTA visum naar SXSW te mogen afreizen.'
ESTA, juist, dat is het document dat je als West-Europeaan kunt krijgen om het visa-proces te omzeilen. Grof gezegd probeert de Amerikaanse overheid op een aantal algemene aspecten in te schatten of je een risico voor de Amerikaanse samenleving bent. 'Dat risico valt uiteen in twee aspecten: je kunt een veiligheidsrisico zijn - zeg maar een terrorist - of je kunt concurrentie zijn voor de Amerikaanse arbeidsmarkt. Oftewel: ben jij een blanke Nederlander ergens in de dertig, dan is het risico vrij klein, ben je een Ghanees van 22, dan ligt dat anders. Dat is niet eerlijk, maar ook wel weer ergens begrijpelijk. Als je geen ESTA krijgt betekent dat niet dat je Amerika niet in mag, alleen dat je de visum-procedure moet doorlopen. Het lullige is dat veel artiesten dit pas op het laatste moment hoorden. En bovendien is het vervolg niet eerlijk. Stel, de Ghanese muzikant heeft een optreden in Lincoln Center. Hij kan niet alleen zijn contract van die gig laten zien, maar ook een brief van senator Schumen, de hypotheek van zijn huis én het contract van een optreden in Berlijn een week na New York, en toch zegt de ambassade vaak: Ehm ja, I don't care. Maar dat lijkt me eerder een slecht werkende burocratie. De straat op gaan als support voor Soviet Soviet heeft niet zoveel zin.' SXSW is een schemergebied voor wat betreft ESTA, en dat is het al jaren. In principe krijgen artiesten die op het festival spelen geen gage, omdat het een showcase festival is. Dat zou in principe best op een ESTA kunnen, maar SXSW waarschuwde al voor strenger beleid vanuit Homeland Security.
De straat op ging Covey wel tegen de 'travel-ban', die volgens hem volstrekt onethisch is. En hij is de motor achter een showcase hier op SXSW met artiesten die een achtergrond hebben in een van de Moslim-landen van Trump's lijst. 'Ik stond onder de douche de dag nadat de executive order ingegaan was, en dacht: wat kan ik doen? En toen dacht ik aan het plan dat we ooit hadden om een Axis Of Evil showcase te hosten, in de Bush tijd. We konden destijds geen Noord Koreaanse act vinden. De showcase is een signaal naar de industrie: wat doe jij? Heb je een moslim-act getekend op je label? Probeer je diversiteit in je festival te brengen?'
Ze verzamelen zich ook nog even voor een panel in het Convention Center, de artiesten van de Contrabanned showcase. Het is een heel gevarieerd rijtje mensen, die toch ook een hoop met elkaar gemeen hebben. Om te beginnen dat ze voortdurend door blanke mensen gevraagd worden waar ze vandaan komen. Ja nee, waar ze écht vandaan komen. 'Er is een tijd geweest dat ik 'Italië' antwoordde om er vanaf te zijn. Of 'Frankrijk' als ik sophisticated over wilde komen', zegt de Iraanse Mamak Khadem. 'Voor mij is het noemen van mijn achtergrond een vorm van verantwoordelijkheid nemen', zegt Emmanuel Jal, een Sudanees die nu op Canada woont. 'Op mijn achtste was ik kindsoldaat. Ik heb kinderen naast me zien sterven. Zij hebben geen stem meer.'
Het is niet gek dat het panel begint met het ongemak van die identiteitsvraag. Het is een belangrijk onderwerp in de Amerikaanse maatschappij op het moment, maar eigenlijk is het nooit echt anders geweest. Amerikanen op straat hier in Austin vragen elkaar voortdurend waar ze vandaan komen, met liefst toegevoegd: 'originally'. Juist dat maakt de angst voor moslims zo fascinerend: Amerika is een lappendeken van culturele identiteiten, die vol trots uitgedragen worden. Met vlaggen, met eten, met muziek. 'Het is aan ons om gezichten te geven aan dingen die mensen eng vinden', zeggen de zusjes Faarrow uit Somalië. Syriër Basser Almadani is het met ze eens. 'Ik bezoek veel scholen, ook op plekken waar mensen Syrië alleen van tv kennen. Je ziet de angst snel verdwijnen.' Emmanuel Jal: 'Trump dis een grote kans. Hij is niet het probleem, het probleem zijn de mensen die hem supporten. Ik vind het geweldig om te zien hoe mensen nu hun president van repliek voorzien. Persoonlijk kies ik ervoor nooit te schelden op een ambtenaar die mij tegenhoudt bij een grens. Ik zet een stap terug en zeg: Ok, wat kan ik doen om deze grens over te mogen?'
Zo glijdt het panel naar een soort overeenstemming, totdat iemand in het publiek opstaat en een totaal ander perspectief introduceert: 'We leven in het nazi-Duitsland van de jaren dertig, we hebben te maken met een fascistisch regime. Hoe gaan we miljoenen mensen mobiliseren om deze motherfuckers er uit te gooien?' Het is de Iraanse Mamak Khadam die antwoordt: 'Weet je, ik voelde me een activist toen de Iraanse revolutie gaande was, in de jaren zeventig. Ik schreeuwde en probeerde mensen te overtuigen. Nu ben ik zangeres, en ik denk dat nu meer mensen naar me luisteren. Ik zal er staan bij jouw revolutie, maar ik zal wel zingen, niet schreeuwen.'