Als kind van de jaren negentig had John Famiglietti van jongsaf aan een obsessie: muziek die zo luidruchtig mogelijk klinkt. Trash metal, punk en hardrock, het kon de bassist van noiserockband Health niet hard genoeg zijn. ‘Mijn favoriete nummer was altijd het eerste nummer van het album, omdat die het allerhardste rockte,’ grinnikt hij. ‘Ik was verliefd op de allerrauwste opnames, heel erg in your face, direct en heftig.’
Maar goed, de afgelopen twintig jaar is er wel het een en ander veranderd, vertelt de bassist van Health. Met de ontwikkeling van digitale technologieën veranderde ook de wijze waarop muziek wordt gecreëerd, beluisterd en gedeeld. Met één muisklik kan het volume van een nummer worden opgevoerd – en dan vooral de zachtere passages – daarmee worden de opnames gecomprimeerd tot massieve bakstenen van geluid. Zelfs de meest bescheiden coupletten van hedendaagse Top 40-popsterren als Justin Bieber of Rihanna klinken oorverdovend luid in vergelijking met zelfs de hardste gitaarpartijen van een band als Iron Maiden in de jaren tachtig. De reden voor zulke compressie is simpel: of je muziek nu beluistert op je autoradio, iPhone-speaker of geluidssysteem: het moet direct opvallen en binnenkomen. De loudness war, heet die ontwikkeling ook wel, de strijd om het luidste geluid.
HEALTH en de strijd om het luidste geluid
Noiserockband legt de extremen van de mainstream bloot
Met het wonderlijke album Death Magic penetreert noiserockband HEALTH de mainstream, en daarmee leggen ze meteen de extremen ervan bloot. Over de ultieme luidruchtigheid in Top 40-pop en excessief drugsgebruik.
Industrieel geluid
‘Het was precies waar ik mijn hele leven al op wachtte,’ zegt Famiglietti. Hij praat razendsnel, een beetje neurotisch en met veel gevloek, en zeer bevlogen. ‘Zelfs de onnozelste meisjesmuziek klinkt nu zo veel harder dan vroeger, alsof je altijd je met je hoofd in de fucking speaker van een gitaarversterker hangt.’ En precies op die ontwikkeling reageert zijn band met het derde album Death Magic (net als de songtitels en bandnaam consequent in schreeuwerige kapitalen gespeld).
Met hun titelloze debuutalbum uit 2007, opvolger Get Color (2009) en een tweetal remix-albums wist Health al behoorlijk wat lawaai te creëren in de noiserockscene: ze tourden meermaals de wereld rond en waren tijdenlang het vaste voorprogramma van Nine Inch Nails. Vervolgens maakte de groep de soundtrack voor de succesvolle videogame Max Payne 3, die miljoenen keren werd verkocht. Met Death Magic zet de band echter een nieuwe stap: het is een genadeloos, elektronisch album met op elkaar gestapelde feedback, bizarre synthesizerklanken en gitaren die zozeer zijn vervormd dat ze onmogelijk nog als zodanig te herkennen zijn. Het dragnet, noemt de band het effect dat ze daarvoor ontwikkelden. Famiglietti: ‘We pakten samples en bleven die kromtrekken en uitrekken totdat er een soort ratelend industrieel geluid overblijft: EHHHH, of MWOAAAHHH of BRUHUHUHUH. Vrijwel elke extreme klank op het album is zo gemaakt.’
Fucking dom
Op momenten herrijzen uit die onheilspellende geluidscollages echter ook onwaarschijnlijk sterke melodieën en euforische, grootse popmomenten, met bijna engelachtige, ijle vocalen van zanger Jake Duzsik. Tien jaar geleden had Health zijn neus voor zulke refreinen opgehaald, aldus Famiglietti. ‘In de jaren negentig liet men zich echt definiëren door muziekgenres. Ik luisterde liever idm [Intelligent Dance Music] dan iets anders; als je achterlijke muziek luisterde, betekende dat dat jij fucking dom was. Nu luistert iedereen alles: zelfs de meest indie-hipster-kids verslinden commerciële radiohiphop. De scheiding tussen het alternatieve publiek en de mainstream is verdwenen door het internet: waar je vroeger moest kiezen waar je je muziek vandaan haalde, kun je nu luisteren wat je maar wil en hoef je je identiteit niet meer aan één genre op te hangen. Mensen droegen hun hele leven een hanekam omdat ze zichzelf punk voelden, dat zie je nu echt niet meer. Daardoor is de betekenis van een alternatieve band zijn ook echt veranderd.’
Tegelijkertijd heeft muziek door het internet zijn waarde verloren, raast Famiglietti door. ‘Malcolm McLaren, manager van de Sex Pistols, zei dat al in de jaren tachtig over de walkman. Voordat men geluidsopnames kon maken, deed het publiek nog een moord voor een weirde interval. Om de Sacre du Printemps konden nog fucking rellen uitbreken.’ Doordat muziek nu altijd beschikbaar is en er een overdaad aan keuze is, zijn singles veel belangrijker geworden: individuele nummers moeten echt doordringen. Dat droeg bij aan de loudness war.
Death Magic is niet gecreëerd in een vacuüm, maar een commentaar op die tijdgeest: het album laat de extremen zien van de hedendaagse popcultuur. Het vergroot de muzikale ontwikkeling van de loudness war uit, maar gaat thematisch breder.
Partydrugs
In dat licht kun je ook de door Famiglietti geregisseerde videoclip voor Healths nummer ‘New Coke’ zien. Daarin gaan de bandleden een avond euforisch dansen in Los Angeles, onder de stroboscoopflitsen. Totdat ze richting het einde van de video een voor een spectaculair over hun nek gaan op een smerige wc. ‘Net als over de rest van de wereld zijn ook in L.A. bijzonder veel underground-warehouse-feesten waar mensen zichzelf volstoppen met partydrugs als cocaïne en ecstasy. Natuurlijk is dat ontzettend leuk om te doen, maar tegelijkertijd gaat er een soort verdriet en verlangen vanuit. Van al die molly word je fucking depressief. En leuk hoor, cocaïne, maar weet je hoe die komt? Door dat te gebruiken investeer je in een crimineel circuit waarvoor mensen worden vermoord, waarvoor de lul van sommige gasten eraf wordt gesneden.’ En tegelijkertijd is harddrugsgebruik meer mainstream dan ooit. Typerend is de zin waar heel Nederland onlangs nog over viel: ‘Alle tieners zeggen ja tegen mdma,’ uit ‘Drank & drugs’ van Ronnie Flex en Lil’ Kleine. Famiglietti: ‘Maar zo is het wel: in elke grote comedy-film zie je wel iemand coke gebruiken en ook op grote popfestivals zie je grote pupillen. Zelfs fucking Joe bij de verzekeringsmaatschappij gebruikt pillen. De wereld is veranderd, en hij is weird as fuck.’
Health speelt op donderdag 22 oktober in Paradiso Noord, Amsterdam.