Album van de Week (4): The Smile

Wat is de essentie van The Smile? Wat kunnen Thom Yorke en Jonny Greenwood met jazzdrummer Tom Skinner wat ze bij Radiohead niet kunnen? Het is moeilijk uit te leggen. Je hoort de stem, de piano-akkoorden, de gitaar, en je weet direct dat zij het zijn. Toch zit er iets van bevrijding in, het loslaten van de stroperigheid van zo’n grote band, geen verplichtingen ten opzichte van dat immense oeuvre, gewoon liedjes schrijven. Zo ontstond album nummer één, de opvolger begon uit een even luchthartige logica, vertelde het trio aan de BBC: ‘Toen we eenmaal gingen spelen waren we na 45 minuten klaar met al onze liedjes.'

Het tweede album barst weer van de ongewone akkoordprogressies en cryptische teksten, niet zelden nogal zwaar op het gemoed. Toch is de sfeer van de plaat minder intens dan het debuut. Dat zit hem in de dynamiek tussen de drie muzikanten, die elkaar ruimte geven en absoluut geen haast voelen. Het ene na het andere instrument wordt opgepakt en rustig weer weggezet, details krijgen de ruimte, zelfs de Krautrock-groove in ‘Under Our Pillows’ klinkt sierlijk. Dat wordt versterkt door het tweede belangrijke element van de plaat: de bijdrage van het London Contemporary Orchestra, het orkest waarmee Jonny Greenwood al zijn soundtracks opneemt en waarmee hij in 2015 op Best Kept Secret optrad.

Zo overheerst het spelplezier en de hang naar schoonheid, zelfs op momenten dat het gevaar op de loer ligt. Zo treffen we Thom Yorke in ‘Bending Hectic’ in een fraaie sixties auto met open dak, slingerend door de Italiaanse bergen. Het is een acht minuten durend bochtig parcours, waarin de bestuurder dreigt weg te dromen maar belooft zich te laten leiden door de pijlen op de weg. ‘No way, no how, I’m letting go of the wheel’, zegt hij nog, net voordat het nummer overhoop getrokken wordt door een muzikale ruk aan het stuur. Is dit een bijdrage aan de rijke geschiedenis van liedjes over auto-ongelukken? Is het daar allemaal maar een fantasie over? Loopt het met een sisser af?

Het zijn die kleine momenten die Wall Of Eyes zo’n boeiende plaat maken. Je ziet het gebeuren in ‘Friend Of A Friend’, de single die door filmregisseur en Radiohead-vriend Paul Thomas Anderson voorzien is van een videoclip waarin de drie muzikanten indruk proberen te maken op een klas vol gapende kleuters (een onverwacht staaltje zelfrelativering). Dat lukt natuurlijk maar ten dele, want wat moeten die kleintjes met die rare muziek? Toch zie je een paar momenten van piepkleine opwinding ontstaan als de strijkers aanzwellen en de band een slow motion explosie inzet. Daar hoef je dus helemaal geen doorgewinterde Radiohead-adept voor te zijn.