Iedereen die wel eens een gitaar in handen heeft gehad weet dat het bespelen daarvan niet voor iedereen is weggelegd. De meeste talentloze gitaristen hangen na verloop van tijd hun instrument aan de wilgen, hobbygitarist Yuri Landman had een creatievere oplossing. “Ik had al snel door dat ik nooit een goede gitarist zou worden, dus besloot ik mijn eigen gitaar te bouwen om het mezelf wat makkelijker te maken.” Inmiddels bespeelt Lee Ranaldo van Sonic Youth ook een van zijn creaties. Landman noemt zijn snaarinstrumenten steevast ‘planken’. “De eerste gitaar die ik ooit bouwde was ook echt een plank. Of ja, eigenlijk was het een afgedankte tafelpoot. Die had ik toevallig over en dat bleek een ideaal stuk hout om een gitaar van te knutselen. Daar heb ik nog mee gespeeld bij de Amsterdamse bands Pfaff en Zoppo.” Toch was Landman vroeger niet zo’n jongetje dat zijn moeder tot wanhoop dreef omdat hij broodroosters uit elkaar haalde. “Nee, wel een keer een typmachine. Dat vond ik veel interessanter, met al die verschillende pootjes voor de letters. Ik heb ook veel transistorradio’s uit elkaar gehaald. Kijken waar die muziek precies vandaan kwam. ” Van ieder snaarinstrument dat Landman bouwt, maakt hij een replica voor zichzelf. Inmiddels liggen er zo’n twintig prototypes bij hem op zolder. “Ik ben ze op den duur maar weg gaan geven, omdat ik ze op zolder allemaal niet meer kwijt kon. Toen bedacht ik dat ik ze dan maar beter kon geven aan artiesten die muzikaal gezien met interessante dingen bezig zijn.” En net als bij het maken van zijn instrumenten, ging Landman ook bij het slijten ervan eveneens pragmatisch aan de slag. “Via internet heb ik Aaron Hemphill, gitarist/percussionist van indierocktrio Liars benaderd, en die had gelijk interesse. Toen ik Aaron’s gitaar had afgeleverd heb ik op eigen houtje Lee Ranaldo gemaild.” Landman heeft al voor een aantal van zijn muzikale helden een ‘plankje’ mogen bouwen: naast Ranaldo en Hemphill heeft Jad Fair van Half Japanese inmiddels ook een originele Landman in huis. Maar uiteraard heeft Yuri nog steeds een verlanglijstje. “Ik zou wel een gitaar voor Glenn Branca in elkaar willen zetten. Maar ja, die bouwt natuurlijk zijn eigen gitaren.” Landman’s bouwsels zitten wel volgens precies dezelfde principes in elkaar als die van Branca, vertelt hij. “Voor sommige mensen mag Branca’s muziek dan klinken als een bak herrie, hij weet precies waar hij mee bezig is en is verschrikkelijk goed in wat hij doet.” “Ik zie wat ik doe meer als kunst dan als vakmanschap. Ik maak gitaren van gevonden hardhout, omdat dat uitgewerkt hout is en niet krom trekt. Omdat er nauwelijks andere mensen dit werk doen is er weinig referentiekader en kan er moeilijk beoordeeld worden of dit hout het optimale resultaat geeft. Het is voor mij puur een budgetaire kwestie. Als ik subsidie zou ontvangen zou ik, zoals ‘echte’ gitaarbouwers natuurlijk ook gaan experimenteren met dure houtsoorten als essen, esdoorn en palisander.” Als ik iets tegenkom wat me geschikt lijkt, gebruik ik het. Al is het een op de vuilnisbelt gevonden stereo.” Toch zijn Yuri’s instrumenten geen bij elkaar geraapte hoop schroot. Hij heeft natuurkunde gestudeerd, dus hij heeft wel degelijk enige kennis. Al zijn ‘plankjes’ zijn gebaseerd op het simpele natuurkundige basisprincipe van snaartrilling. “Een snaar die wordt aangeslagen creëert een geluidsgolf”, begint Landman zijn uitleg. “Bij een gewone gitaar trillen de snaren in hoofdzaak in de grondtoon. Bij mijn systemen hef ik die toon op en laat de snaren in een gewenst boventoonspectrum klinken. Dat levert een veel dissonanter geluid op dan dat van een normale gitaar.” De gitaar die Landman voor Ranaldo maakte noemde hij Moonlander. Het is een zogenaamde ‘stereo drone’ gitaar. Voor de leek is het een instrument waarvan je je als je het ziet vooral afvraagt hoe je het eigenlijk moet bespelen. Bovenop de kop van de zessnarige gitaarhals zit nog een kop, met achttien snaren, die allemaal naar hetzelfde punt toe lijken te lopen, naast de kam van de eigenlijke gitaar. Bij een demonstratie sluit Landman de gitaar aan op twee verschillende versterkers, waardoor duidelijk het verschil tussen de beide sets snaren te horen is. Overigens is het live bespelen van de Moonlander nog niet zo makkelijk. “Je moet weten waar je mee bezig bent, het is zeker niet inpluggen en spelen. De elementen geven snel te veel output, waardoor het hele apparaat overstuurt en je alleen nog zo’n schelle feedback-fluittoon hoort.” Aan iedere ‘plank’ is Landman een paar honderd uur bezig. “Als ik een uurprijs zou gaan rekenen zou ik op een belachelijk bedrag voor elk instrument uitkomen.” Landman geeft zijn gitaren voorlopig gratis weg. “Dat is goede PR, maar ik ben er tot nu toe wel dik 10.000 euro op achteruit gegaan. Ik ga binnenkort nog een gitaar voor Lee Ranaldo maken, en daar krijg ik een onkostenvergoeding voor, dat scheelt al. Daarnaast is het natuurlijk een ongelooflijke kick om een muzikant die je bewondert op een van jouw instrumenten te zien spelen.” De Moonlander van Ranaldo is de eerste waar Landman materialen voor gekocht heeft. “Je kunt bij Lee Ranaldo natuurlijk niet aankomen met een op straat gevonden plank. Al zijn andere gitaren zijn van hoge kwaliteit, daar mag die van mij natuurlijk niet voor onder doen.” Voor iedere muzikant probeert Landman een instrument te maken dat zo goed mogelijk bij hun muziek past. Zo maakte hij voor Jad Fair een een kruising tussen een tweesnarige gitaar en een elektrische Afrikaanse thumbpiano en voor Hemphill een twaalfsnarige zither (niet te verwarren met een Indiase sitar) die door een extra (derde) brug harmonische boventonen produceert. Blonde Redhead bestelde een gepimpte versie van een harp, die eveneens vooral boventonen moet gaan produceren. Toch hebben al Yuri’s creaties minimaal één overeenkomst: ze zijn allemaal blauw. “Blauw is een impopulaire kleur voor gitaren. Oude jaren zestig Fenders in blauw zijn hierdoor zeer zeldzaam en daardoor ondertussen veel geld waard. Daarnaast vind ik het juist wel een mooie kleur en zo zien mensen tenminste gelijk dat het om een instrument van mijn hand gaat. De lijn voor de Hema wordt rood”, grapt hij. Het zou een geweldige wereld zijn waarin zulke creatieve uitspattingen als Landman’s instrumenten doodgewoon bij de Hema in de schappen zouden liggen. Tekst: Ester Meerman Foto’s: Martijn Eerens (live), Yuri Landman (instrumenten)