Roadburn tast in de mist: ‘Adjust or die’ Roadburn tast in de mist: ‘Adjust or die’

Walter Hoeijmakers (57) is een van de meest sympathieke, geliefde en lieve festivalorganisatoren ter wereld. Echt waar. Dat weet iedereen die weleens op het Tilburgse festival Roadburn heeft rondgelopen. De ene na de andere grote psychrock-, stoner- en blackmetal-muzikant roept daar on stage zijn naam (‘we wouldn’t be here without Walter!’) en steekt hem veren in zijn achterste. Omdat hij al decennia lang een wereldwijd uniek festival organiseert, omdat hij telkens weer niche-acts het grootste podium geeft waarop ze ooit hebben gespeeld, en daarmee al tientallen jaren een sleutelrol speelt in de carrière van ontzettend veel bands, Nederlands en internationaal.

Kijk de documentaire die Vice in 2014 maakte over Mr. Roadburn er maar op na (met overigens een piepjonge Abel van Gijlswijk als presentator!). Daarin zie je ook al dat Hoeijmakers een zeldzame liefde heeft voor muziek die je, bij gebrek aan een betere term, ‘heavy’ mag noemen, én een nog zeldzamere drive om die veelal loeiharde, zware en soms wonderlijk mooie genres voorwaarts te stuwen, de toekomst in. En je ziet het grappige contrast tussen de tandenknarsende gitaren en ijzingwekkend geschreeuw aan de ene kant en Hoeijmakers zelf aan de andere, een zeldzaam zachtmoedige man die zijn stem nooit zal verheffen en zijn woorden zorgvuldig weegt.

Er zijn niet veel festivalorganisatoren die zo pijnlijk éérlijk durven te vertellen over de grote uitdagingen en problemen waar ze mee te kampen hebben. En daarom schuurt het nog eens extra dat Roadburn zich anno 2023 in een zéér lastig parket bevindt. ‘De live muziekindustrie is aan grote veranderingen onderhevig’, legt hij een paar weken voor het festival uit in een Utrechtse koffietent, waar hij met een wandelstok komt binnenlopen. ‘Iedereen dacht in het begin van 2022, toen de coronamaatregelen werden afgeschaft, dat alles weer terug zou gaan naar normaal. Maar dat is niet zo. Iedereen ging weer op tour, maar zowel kleine als grote bands liepen daarin tegen zoveel problemen aan dat het een soort nachtmerriescenario werd. Alles is duurder geworden, de kosten zijn gigantisch.’

Met die problemen kampen festivals overal in Nederland, maar wat voor Roadburn niet meehelpt, is dat ze in een relatief kleine niche opereren, en bands in veel gevallen voor een losse show vragen om naar Nederland (of Europa) te komen. Soms voor een one-off show, maar soms is Roadburn ook het festival waaraan de rest van de tour wordt opgehangen. ‘We zagen bij bands voor wie het voorheen al een gok was om te gaan touren, bands die er net van konden leven, dat er nu onder de streep eigenlijk helemaal niks meer overblijft. Of dat ze zelfs in het rood liepen. Heel veel bands raakten na de tour van 2022 in paniek: dit kostte zoveel geld, die wonden moeten we helen. Dus nu denken bands wel twee keer na of het financieel uitkomt om te gaan touren. Er waren opeens heel veel acts die zeiden: we gaan 2023 eens overslaan. Of we slaan Europa over. Of we komen wel naar Europa, maar vragen gewoon drie, vier keer zoveel geld als voorheen om toch uit de onkosten te komen.’

En dan gaat het bij Roadburn niet alleen om de kleine acts, maar juist ook om de helden in de heavy hoek, de grote ticketsellers en de vaste waarden van het festival. Hoeijmakers zucht. ‘En dat betekent dat wij bijna geen bands bevestigd kregen. Ja, dan kom je in een soort spel terecht waarin zoveel twijfels, uitdagingen, zakelijke belangen door elkaar heen gaan lopen. Dat was bijna niet vol te houden.’

Daarmee maakte het festival een beslissing die geweldig kan uitpakken, maar ook doodeng is: ze zetten nog nadrukkelijker in op de nieuwe garde en laten stemmen horen van mensen waarvoor voorheen geen ruimte was. ‘Jonge bands die hele urgente platen hebben gemaakt, een sound hebben die heel erg bij de tijd van nu past’, zegt Hoeijmakers vurig, ‘een sound waarin duidelijk maatschappijkritiek doorklinkt.’ ‘Redefining heaviness’ is al jaren de slogan van Roadburn. ‘Die vernieuwingsslag is in een stroomversnelling terecht gekomen, door deze omstandigheden. Ja, dat is heel spannend.’

Zo praat Hoeijmakers begeesterd over de Canadese queer rapper Backxwash, het experimentele industriële grindcore/noise-duo Duma uit Oeganda, de Braziliaanse band Deafkids, en Elizabeth Colour Wheel, ‘een Amerikaanse band op het snijvlak van noise, hardcore en avant-garde. Een band die al een paar jaar op ontploffen staat, maar door de pandemie de belofte nog niet kon waarmaken.’ Juist dit soort acts wordt door Roadburn nog eens extra op het schild gehesen met speciale compositieopdrachten. ‘Ik draag de underground een warm hart toe, en zou zo graag willen dat er nieuwe impulsen komen, zodat het niet stagneert. Er is zoveel gebeurd in de afgelopen drie jaar, waardoor mensen moesten stoppen in hun eigen zoektocht. Ik hoop dat we met Roadburn een broedplaats kunnen zijn voor nieuw talent, een springplank. Ik wil dat we de underground uitdagen, dat we een lichtpuntje zijn.’

Dat is een prachtig streven, maar heeft natuurlijk wel zijn consequenties: ‘We zijn voor het eerst sinds 18 jaar niet uitverkocht.’ Roadburn trekt van oudsher zo’n 80 procent bezoekers van buiten Nederland. ‘Dat was de kracht van het festival, maar is nu ook de zwakte. Ook voor de bezoeker is het festival duurder geworden. Niet alleen het vliegen, ook hotels, eten, drinken. Bij elkaar een hele klap geld.’

Er worden toch weer 5.000 liefhebbers uit meer dan 40 landen verwacht, maar sommige vaste kaartkopers haken toch af wegens de kosten, of omdat ze zich niet meer herkennen in het nogal vooruitstrevende programma. En zij komen met hun kritiek direct bij Walter Hoeijmakers aanzetten, juist omdat hij zo’n benaderbare, sympathieke festivalbaas is die zich ook altijd graag mengde in de levendige Roadburners-Facebook-groep. ‘Dat doet echt pijn. Ik zie een grote discrepantie tussen de verwachtingen van de kaartkopers en de werkelijkheid waarin wij moeten opereren. Het festival - en de wereld - zoals die in 2019 was, bestaat nu niet meer. Dat moet een nieuwe invulling krijgen om mee te gaan in de veranderende omstandigheden, om te groeien en te overleven. Ik las in deze discussie een reactie op social media, iemand die zei: “Adjust or die.” Dat is de opmerking die bij mij het allerhardste binnenkwam. Zo’n opmerking houdt me op de been. We zijn dit festival naar de toekomst aan het tillen.’

Het festival is in transitie, zegt Hoeijmakers, maar hij is zelf als directeur ook in transitie. Sinds januari 2021 staat zijn leven namelijk op zijn kop. Het begon met zijn rechteroog. Opeens kon hij daarmee nauwelijks nog zien. Wat bleek: hij had een zeldzame aandoening waarbij een oogzenuw afsterft. ‘Een aion, heet dat. Het is een beetje een apart verhaal: het oog is nog goed, maar de informatie die het oppakt komt niet meer helemaal aan in de hersenen. Hoewel mijn rechteroog slecht was, kon ik met mijn linkeroog nog heel goed functioneren.’

Tot hij in oktober 2021 dezelfde problemen kreeg in zijn linkeroog. Hij werd met spoed opgenomen in het ziekenhuis, en in een kwestie van drie dagen was vrijwel zijn gehele zicht weg. ‘Een dubbele aion, dat komt hoogst zelden voor. Het afdelingshoofd van oogheelkunde zei dat ik een grote pechvogel was. En de oogarts was heel transparant en eerlijk. Ze zei: “Hier kan niets aan gedaan worden, wat je ook wil, dit is niet meer terug te draaien.” Dat was zeer heftig om te horen, en natuurlijk ben ik heel verdrietig geweest, maar ik heb snel de knop omgedraaid: ik ga alles uit het leven halen wat ik nog kan met deze aandoening. Dat houdt me enorm op de been.’

Hoeijmakers is nu dus zo goed als blind: hij heeft nog zo’n 10 procent van zijn zicht over. ‘Eigenlijk loop ik constant in dichte mist. Afhankelijk van de lichtinval, het contrast en de omgeving klaart die mist af en toe een beetje op. Dat is verschrikkelijk vermoeiend, omdat ik nog wel wát binnenkrijg en mijn hoofd probeert het totale plaatje in te vullen.’ Lachend. ‘Het levert ook wel weer grappige situaties op, want je gaat ook dingen zien die er helemaal niet zijn. Ik heb weleens gekscherend tegen mijn vriendin geroepen: “Waarom staat daar een paard op de weg?” Dan zegt Esther: “Waar heb jij het over?”’

‘Ik was aanvankelijk mijn zelfvertrouwen kwijt, ik durfde niet meer alleen over straat, niet meer alleen naar concerten toe. Dankzij hele goede hulp van het Instituut voor Blinden en Slechtzienden heb ik mijn zelfvertrouwen weer een beetje terug, ik ben mobieler geworden en heb die stok. Ik durf me te laten zien zoals ik nu ben.’ Dus kan Hoeijmakers weer zelfstandig concerten bezoeken. ‘Ik kan me in Utrecht nog vrij goed bewegen. Het klinkt heel stom, maar ik weet vanuit huis de weg naar Tivoli, naar EKKO, de Helling en dB’s. Ik kan met de trein naar Tilburg, en vanuit het station naar 013. En ik durf aan anderen te vragen: “Wat gebeurt er precies op het podium?” Ik zie alleen nog maar schimmen van mensen, ik zie soms wel dat ze een instrument om hebben, maar al het andere gaat me voorbij.’

De lastigste barricade: zijn aandoening zorgt voor een ingewikkeld type eenzaamheid. ‘Ik durfde altijd vrij gemakkelijk op mensen af te stappen, contact te maken. Die vrijheid ben ik kwijt. Als ik in een omgeving met veel mensen ben, voel ik me nu best alleen. Ik moet wachten tot iemand naar me toe stapt. Ik vind het af en toe gewoon heel eng, omdat ik niet weet wie ik voor me heb. Is dit iemand die ik ken? Met wie ik al eens eerder heb gesproken? Of is dit gewoon een enthousiaste festivalbezoeker? Ik weet helemaal niet meer hoe ik op iemand moet reageren. En dat houdt me wel tegen. Fysiek is mijn wereld kleiner geworden, maar in mijn hoofd is die nog zo groot als hij altijd was.’

Een gedeelte van de Roadburn-organisatie heeft hij uit handen moeten geven – een hele uitdaging voor een zelfverklaard controlfreak. ‘Ik moet leren meer te vertrouwen op het team, hen de vrijheid geven om acts te boeken waar zij in geloven. Dat is een proces waar ik erg aan moest wennen.’ In muziek vindt Hoeijmakers nog altijd troost, misschien nog wel meer dan voorheen. ‘Natuurlijk zijn er momenten dat ik geconfronteerd wordt met mijn beperkingen, ik ben niet altijd emotioneel even stabiel. Muziek helpt me dan om een reis te maken in mezelf. Het komt dieper binnen, omdat ik niet meer afgeleid wordt door dingen van buitenaf. Muziek luisteren is een hele intense, spannende ervaring geworden. Als ik nieuwe namen door krijg van mensen, zoek ik dat met pijn en moeite op via Spotify, en wat er dan in mijn hoofd gebeurt is niet meer beïnvloed door het hele circus rond bands, de social media en de hype. En soms kan die muziek me dan compleet overweldigen.’

Roadburn vindt van 20 tot 23 april plaats in Tilburg. Er zijn nog kaarten. Walter Hoeijmakers is aanstaande donderdag te horen in onze podcast De Machine, en morgen lees je op 3voor12 onze tips voor het festival.