Ruim een halfjaar geleden liet Edward Snowden het internet en de politiek op zijn grondvesten schudden. De computerspecialist van de CIA vluchtte naar HongKong, sprak daar met journalisten Glenn Greenwald en Laura Poitras en begon aan de onthulling van een enorme hoeveelheid documenten. De Amerikaanse veiligheidsdienst NSA heeft wereldwijd op grote schaal burgers bespioneerd, zo bleek. Telefoongesprekken, online communicatie, alles werd op grote schaal afgetapt en opgeslagen, onder het motto van bescherming van de 'homeland security'. Snowden zit inmiddels in Rusland, waar hij tijdelijk onderdak krijgt. Om nog maar eens de gevoelige verhoudingen weer te geven.

"Ik heb vorige week tegen het Europees Parlement gezegd: het goede nieuws is dat voor deze problemen oplossingen zijn. Massa surveillance door overheidsdiensten kan bijvoorbeeld een stuk duurder gemaakt worden. De sleutel daarvoor ligt bij de gebruikers, maar vooral bij technlogiebedrijven. De manier waarop wij deze videochat versleuteld hebben, maakt het onmogelijk te kraken. Met dit soort technieken is het onmogelijk op massale schaal alles op te nemen. Je moet als dienst een specifieke persoon in het vizier hebben. Ontwikkelaars kunnen concrete oplossingen verzinnen om ons veiliger te maken. Veel diensten die we nu gebruiken zijn niet standaard veilig, we moeten zelf sloten gaan ontwikkelen."

Dat is de grootste verdienste van Snowdens onthullingen, vindt ook Chris Soghoian, aanwezig in de zaal namens de ACLU (American Civil Liberties Union), een activist die opkomt voor de digitale rechten van burgers. Hij wijst erop dat het een belangrijke, maar ook moeilijke ontwikkeling is om het internet veiliger te maken. "De ironie van het feit dat wij Google gebruiken bij dit gesprek ontgaat mij niet", zegt hij. "Want zo gaat het in de praktijk. Mensen kunnen kiezen tussen onveilige diensten die makkelijk te gebruiken zijn en die synchroniseren met je telefoon en je laptop, en diensten die veilig zijn maar moeilijk in het gebruik. Je kunt TOR of PGP gebruiken, maar dat is niet voor iedereen weg gelegd."

Juist daaraan moeten ontwikkelaars dus werken, en volgens Snowden gebeurt dat al. "iTunes heeft eindelijk een bug in zijn adresboek gefixt, Google en Facebook voelden de druk om hun veiligheid te verbeteren. Van de ene op de andere dag maakte Google mail veiliger, en daar hoefde de gebruiker niets voor doen." Een goede ontwikkeling, zegt Soghoian, maar: "Vergeet niet dat bedrijven als Google marketingbedrijven zijn, die niet gebaat zijn bij het afsluiten van alle data. Zij willen die juist delen en verkopen, daar is hun bedrijfsmodel op gebaseerd."

Snowden: "Is het erger dat de overheid onze data heeft dan grote bedrijven? Dat denk ik wel ja. Overheden hebben politiemacht, militaire macht, ze kunnen je je vrijheid afnemen of je zelfs vermoorden. Bedrijven kunnen je producten verkopen, of je data verkopen aan andere bedrijven, dat is minder erg. Bovendien is er een hogere mate van vrijwilligheid. Maar als veiligheid geld waard wordt, zullen bedrijven dat gaan ontwikkelen. De volgende Whatsapp zou standaard versleuteld moeten zijn. Versleuteling werkt en kun je zien als een 'basic defence against the dark arts'." Soghoian sluit aan: "Als klant moet je je bewust zijn dat je er met gratis diensten niet komt. Veiligheid kost geld, voor gratis diensten betaal je door een stukje van jezelf af te staan."

Snowden komt opvallend kalm en intelligent over. Op iedere vraag heeft hij een antwoord, geen moment wordt hij fel of agressief. Ook niet als hij geconfronteerd wordt met een uitspraak van zijn aartsvijand, generaal Keith Alexander, baas van de NSA. Volgens hem zou Snowden met zijn onthullingen de veiligheid van het land aangetast hebben. "Het succes van ons land is voor een groot deel gebaseerd op intellectueel eigendom", zegt Snowden. "Met zijn werkwijze heeft Alexander juist schade aangericht. Hij heeft gekozen voor de aanval omwille van de verdediging, en dat is schadelijk. Nu kunnen wij onze communicatiemiddelen niet meer vertrouwen. Amerika heeft op dat vlak meer te verliezen dan welk land dan ook. "

"Cyber security is een groot probleem", zegt Soghoian. "Misschien wel groter dan terrorisme op dit moment. En de overheid geeft absoluut geen prioriteit om te zorgen dat wij beschermd worden. Wij als burgers worden aan ons lot overgelaten. Sterker nog: de NSA verzwakt onze positie." Snowden: "Als de geheime diensten niet al hun geld en tijd hadden geïnvesteerd in het hacken van Google en Facebook, hadden we misschien de Boston bombers en de underwear bombers kunnen tegenhouden. De Russen hebben ons nota bene gewaarschuwd voor die jongens in Boston, maar er is niet op de juiste manier op gereageerd. En wat heeft ons die surveillance ons opgeleverd? Helemaal niets."