De wereldwijde protesten over de Amerikaanse wetten SOPA en PIPA zijn nog maar amper achter de rug, of de collectieve aandacht van de internetcommunity verplaatst zich alweer naar dat andere gehate plan: Anti-Counterfeiting Trade Agreement (meest recente concept), een handelsovereenkomst tussen onder meer de Europese Unie, de Verenigde Staten, verschillende Aziatische landen en Australië. In het verdrag worden afspraken gemaakt over de aanpak van nep-producten - van tasjes en horloges tot medicijnen - maar ook over illegale verspreiding van muziek en films via internet.

Geen haast
Het Europees Parlement heeft naar verwachting zeker twee maanden nodig om zichzelf te informeren over ACTA. Veel Europarlementariërs zullen vanaf de zijlijn wel het nodige meegekregen hebben over het verdrag, maar zich er pas nu serieus in verdiepen. Vier commissies gaan hun mening formuleren over het verdrag, voordat plenair gestemd wordt. Aanpassen kan in deze fase niet meer, enkel 'ja' en 'nee' zijn nog opties. Belangrijkst is de commissie voor internationale handel, maar ook de commissie ontwikkelingssamenwerking, de juridische commissie en de commissie burgerlijke vrijheden zijn van belang.

"De rapporteur van die laatste commissie heeft voorlopig nog niet al te veel haast", vertelt Europarlementariër Judith Sargentini van GroenLinks, een van de felste tegenstanders van ACTA. "Maar dat is geen enkel probleem. Zolang ACTA nog niet geratificeerd is, kunnen we nog uitleggen wat er mis mee is. En dat is nodig, zo bleek maar weer toen de rapporteur van de commissie ontwikkelingssamenwerking - een conservatieve Tsjech - zich lovend uitliet over het verdrag. In eerste instantie klinkt het logisch om auteurs en patenten te beschermen. Het gaat mis met de uitvoering, die verstrekkende consequenties heeft. Om een voorbeeld te geven waarom het wel degelijk een probleem is: in de haven van Rotterdam werd een paar jaar geleden een lading tegengehouden met HIV-remmers, op weg van India naar Zuid-Afrika. De toenmalige Minister van Ontwikkelingssamenwerking Koenders heeft later een excuusbriefje moeten schrijven en geconcludeerd dat wij onze wetten aan moeten passen om aan zo'n situatie iets te doen."

State of the Union
Waar in Europa alle lidstaten en het Europees Parlement het verdrag moeten ratificeren, hoeft in Amerika ACTA niet eens door het congres. Dat is opmerkelijk, en na de opwinding over SOPA ook ineens niet meer zo vanzelfsprekend. Zeker niet sinds president Obama in zijn State Of The Union afgelopen week in felle bewoordingen sprak over piraterij. Uit zijn woorden blijkt eens te meer dat juist de VS veel belang hechten aan een dergelijk handelsverdrag. "Meer dan duizend mensen hebben op dit moment een baan in ons land omdat we de import van Chinese autobanden tegengaan. Maar we moeten meer doen. Het is niet eerlijk als andere landen onze films, muziek en software illegaal downloaden. Het is niet eerlijk als buitenlandse fabrikanten in het voordeel zijn, omdat ze zwaar gesubsidieerd worden door hun overheid. Vanavond kondig ik de lancering aan van een Trade Enforcement Unit, die onderzoek moet doen naar oneerlijke handel door landen als China." Obama verwijst in zijn speech nadrukkelijk naar China, een land dat niet meedeed aan de ACTA-onderhandelingen. Toch lijken zijn opmerkingen wel degelijk ook te raken aan het handelsverdrag, dat onder meer de entertainmentindustrie moet beschermen.

Dat vinden Europese voorstanders van het verdrag ook. De Europese Commissie toonde zich geen voorstander van de Amerikaanse SOPA-wet, maar ACTA is anders, zo luidt het officiële statement. ACTA is geen wet, maar een set handelsafspraken. Het staat lidstaten vrij hun eigen wetten te blijven hanteren. De vrees dat ACTA lidstaten dwingt tot vergaande maatregelen als het afsluiten van downloaders of het schenden van hun privacy om hun gedrag te controleren is volgens de Commissie ongegrond. "ACTA zorgt ervoor dat georganiseerde misdaad kan worden tegengegaan op het gebied van schending van de auteursrechten. Dat is belangrijk omdat het innovatie schaadt, oneerlijke concurrentie is en zo banen vernietigt. ACTA draait niet om ons alledaags gebruik van internet. Computers, iPads en iPhones zullen niet gemonitord worden. ACTA is geen Big Brother."

Transparantie
Daar denken tegenstanders heel anders over. Zij zijn bang dat internet service providers gedwongen worden als een soort particuliere politie op te treden tegen hun klanten. Zo staan in het ACTA-concept opmerkingen over het overdragen van persoonsgegevens bij verdenking van auteursrechtenschending. Maar het allergrootste probleem is de geheimzinnigheid waarmee het onderhandelingsproces omgeven is. Nog altijd is er geen duidelijkheid over de definitieve afspraken. Minstens zo belangrijk is informatie over het verloop van de onderhandelingen en interpretatie van de vastgelegde regels. Tegenstanders van ACTA zijn in Europa vooral te vinden in de groene fractie (met daarin onder meer de Piratenpartij) en bij de socialisten. De liberale fractie lijkt meer verdeeld, precies zoals in Nederland VVD en D66 een ander standpunt hebben over het verdrag. D66-Europarlementariër Marietje Schaake (onlangs aangewezen als rapporteur internetvrijheid) riep het Europees Parlement eerder vandaag op om ACTA af te wijzen.

Maar niet alleen Brussel moet akkoord gaan met ACTA. Ook de 27 lidstaten moeten afzonderlijk hun goedkeuring geven. Het ligt voor de hand dat de meeste landen dat doen. Hun ministers van handel of economie hebben immers zelf aan de onderhandelingstafel gezeten en zullen hun kabinetten ervan overtuigen dat het resultaat goed is. De situatie in Nederland is uitzonderlijk. De PVV heeft zich altijd een tegenstander van ACTA verklaard, zowel in Europa als in Den Haag. Juist daarom verraste de partij door in december minister Maxime Verhagen toestemming te geven door te gaan met de onderhandelingen, waar andere partijen eerst meer openheid wilden.

Daarmee heeft de PVV niet automatisch voor ACTA zelf gestemd, benadrukte de partij vorige week. "Er is dus nog geen verdrag waarover in Nederland gestemd kan worden, er ligt nog geen definitief voorstel. Het uiteindelijke voorstel wordt nog ter goedkeuring aan het parlement voorgelegd. Wanneer het ACTA-verdrag dadelijk aan de Kamer wordt voorgelegd zal de PVV tégen stemmen, wanneer blijkt dat de (internet)vrijheid van Nederlanders hiermee in het geding komt. Als PVV zijn we blij dat er nu zoveel publieke verontwaardiging over de werkwijze van Europa is ontstaan." "Dat biedt een opening", reageert Europarlementariër Judith Sargentini op het statement van de PVV. Toch acht ze de kans groot dat bijna iedere lidstaat instemt. "Anders ligt er geen deal en moet de EU terug naar de onderhandelingstafel. Dat voert de druk op de lidstaten natuurlijk enorm op. Niemand wil een spelbreker voor 27 landen zijn, helaas."