Jozef van Wissem en de bevrijding van de luit

Winnaar Cannes Soundtrack Award in Lux Nijmegen

Tse Kao ,

De Nederlandse minimalistische componist en luitspeler Jozef van Wissem woont in New York en was op zijn doorreis naar Londen voor een concert in Lux Nijmegen. De van oorsprong Maastrichtenaar won in 2013 de Cannes Soundtrack Award voor zijn werk voor de film Only Lovers Left Alive van Jim Jarmusch. Tijdens het concert begeleidde hij stills van deze film op de luit.

De opkomst in Nijmegen valt een beetje tegen voor de gelouterde componist en muzikant. Slechts tweeëntwintig bezoekers vullen een van de filmzalen in Lux. Jozef van Wissem laat zich er niet door van de wijs brengen en begint met twee stukken, alvorens hij het introthema van Only Lovers Left Alive speelt. Geheel gekleed in het zwart ziet Van Wissem er niet direct uit als een klassiek geschoolde muzikant, maar straalt hij de nodige rock-‘n-roll uit. 

Het geluid van de luit klinkt warm en vol. Ondanks dat de setting met een klein publiek wat intiemer is, concentreert hij zich vooral op zijn spel en zegt weinig tussen de stukken door. Muzikaal is het sfeervol, minimalistisch en melancholisch door de mineurstemming van de luit. Van Wissem toont zich niet direct een virtuoos, maar meer een degelijke muzikant die geen noot te veel speelt. Zijn spel en een goed gebruik van de rijkheid van de luit, laten het klinken alsof er meerdere instrumenten tegelijk bespeeld worden. Het is wel jammer dat de geluidstechnicus de feedback niet helemaal goed ingesteld krijgt.

De stukken zijn allemaal wat gelijk qua tempo, waardoor mijn aandacht wat verslapt. Maar het publiek deert het niet: een aantal is fan van Van Wissem - zo bleek achteraf - en deze liefhebbers volgen zijn wereldwijde activiteiten op de voet. Het publiek vindt het dan ook nu weer prachtig en spreekt dat uit direct na het concert dat onaangekondigd en daardoor nogal onverwacht eindigde. Na wat verwarring in de zaal, komt Van Wissem terug om vragen van het publiek te beantwoorden.

De veelzijdige muzikant annex componist zit niet stil. Al jaren toert hij over de wereld en de laatste vier jaren heeft hij maar liefst achthonderd optredens gedaan. Voor de soundtrack van Only Lovers Left Alive is hij door de bevriende regisseur Jim Jarmusch gevraagd. Van Wissem en Jarmusch spelen samen in de rockband Sqürl. Muziek is een wezenlijk onderdeel van de film en Van Wissem legt uit dat het thema van de film, zoals het meeste werk van Jarmusch, autobiografisch is. Het hoofdpersonage is deels gebaseerd op Van Wissem: “Uitspraken die ik tegen Jarmusch deed, zijn verwerkt in de dialogen”.

De bekendheid omtrent de soundtrack van zijn voor Van Wissem een warm welkom bij zijn missie: “De bevrijding van de luit”. Hij is naar eigen zeggen de enige luitist ter wereld, die buiten de begaande paden van het klassieke instrument treedt. Hij wil het bijna vergeten instrument dan ook meer bekendheid geven en vernieuwende muziek componeren, toegankelijk voor jonge mensen. Dat vernieuwen niet zo gemakkelijk gaat met een luit illustreert het verhaal, dat zijn vaste bouwer weigerde een zwarte luit te maken, omdat dat niet authentiek zou zijn. Totdat hij een zwart exemplaar op een schilderij zag... 

De film Only Lovers Left Alive is nog te zien in Lux in Nijmegen en in Focus Filmtheater in Arnhem.