Mededeling van de wethouder van cultuur die Crossing Border opent: of we alsjeblieft tijdens het eerste deel van Rufus Wainwright's concert niet willen klappen. Niet als hij het toneel op loopt, niet tussen de nummers door, niet als hij af gaat. Wainwright speelt in zijn eentje achter de vleugel zijn gedragen nieuwe album All Days Are Nights: Songs For Lulu. Gekleed in een lange zwarte jurk en begeleid door trage visuals van met olie besmeurde ogen. Het is dan ook een gitzwart album, waarop hij ondermeer zingt over de ziekte van zijn moeder, folkzangeres Kate McGarrigle, die begin dit jaar overleed.

CONCERT:
Rufus Wainwright, Crossing Border, Royal, 18-11-2010

MUZIEK:
Het openlijke rouwproces duurt een uur, en daarna kunnen we - om het maar even cru te zeggen - over tot de orde van de dag. Een bloemlezing uit zijn werk, met een ongebruikelijk accent. In de jaren na de Amerikaanse inval in Irak had zanger Rufus Wainwright het helemaal gehad met zijn thuisland, vertelt hij. Hij schreef er een bitter lied over, genaamd Going To A Town, dat hij vanavond speelt aan het eind van zijn set. Maar kort daarna herontdekte hij Amerika, of beter gezegd: the American songbook. De beroemde jazz-zangeres Judy Garland gaf in 1961 een concert in Carnegie Hall, Wainwright deed het in 2006 song voor song over in dezelfde zaal. Crossing Border krijgt vanavond een handvol Judy Garland songs en dus Rufus Wainwright als ronkende crooner, zij het bescheiden begeleid door slechts een pianist.

PLUS:
Lucht blaast Wainwright in de gedragen songs met zijn barokke pianospel, een stijl met bijkans meer tierelantijntjes dan de Sixtijnse Kapel. Binnen het album vinden we ook een serie sonnetten, wat zijn knipoog naar oude, verheven kunstenaars nog verder benadrukt. Maar zijn nieuwe liedjes dragen ook sporen in zich van de grote Italo-Amerikaanse crooners, al zijn de arrangementen vreemd en vol, alsof hij soms twee liedjes door elkaar speelt. Zo blijft hij ver weg van Robbie Williams' ideale kerstcadeau Swing When You're Winning. Het applaus krijgt hij alsnog bij zijn tweede opkomst, en nu ontvangt hij het gretig. Dit keer is hij gekleed in een Victor & Rolf pak, zo meldt hij trots. Het pak past uitstekend bij die tweede set: een hypermodern ouderwets jacquetje, chique met een knipoog. Fraai zijn de odes aan zijn familie die als een rode draad door de avond lopen. Over zus Martha en moeder in het eerste deel, ode Diner At Eight over vader Loudon Wainwright III verderop. "Het begint lelijk, maar het evolueert uiteindelijk tot een liefdeslied", verzekert Rufus.

MIN:
Het is een probeersel, dat serene spel zonder applaus, geeft Wainwright na de pauze toe. Het is een poging om iets nieuws te doen. Het vergt het nodige van het publiek, maar vanavond gaat dat wonderbaarlijk goed, het is absurd stil. Dat neemt niet weg dat deze strategie voor een haast ondraaglijke lading zorgt en een verstikkende hoogdravendheid. Zie hoe hij na een uur van het podium schrijdt, als een monnik die zojuist met de hand een bijbel voltooid heeft. Het is soms net of Wainwright te veel muzikale en culturele bagage heeft, waardoor hij alles tegelijk in zijn muziek kwijt wil. Hij lijkt dat zelf te willen compenseren door in het tweede deel nog meer grapjes te maken dan normaal en zijn eigen foutjes breed uit te meten.

CONCLUSIE:
Die haat-liefdeverhouding met Amerika is dan ook niet de enige tegenstelling van de avond. Tegenover het loodzware eerste deel staat het demonstratief slordige en soms zelfs jolige tweede deel. Tegenover zwaarmoedige persoonlijke songs staan lichte, universele klassiekers. Maar al met al blijft toch het beeld over van Wainwright als bijzondere en kwetsbare kunstenaar met diepe wortels in de traditie, als crooner met diepgang. Hij sluit af met een fenomenale cover van zijn moeder, The Walking Song. Wainwright opent Crossing Border met een snik en een lach, en duldt geen gulden middenweg tussen die twee.

CIJFER:
8

Alles over Crossing Border vind je op de festivalsite. VPRO's Vrije Geluiden zendt zondag 21 november om 10:30 twee nummers en een interview met Rufus Wainwright uit.