2010 is een bewogen jaar voor de muziekindustrie. Tot op het hoogste niveau in Brussel wordt gepraat over de toekomst van het auteursrecht, de live-sector is volop in beweging, file sharing platforms moeten zich verantwoorden voor de rechter en streaming dienst Spotify lanceerde in Nederland. 3VOOR12 maakt een ronde langs verschillende kopstukken in de muziekwereld. Vandaag een gesprek met directievoorzitter Hein van der Ree van auteursrechtenorganisatie Buma/Stemra.

Wat was het beste nieuws van het jaar?
"Het beste nieuws van het jaar? Dat was er eigenlijk niet. Het Gallo rapport was een positief signaal, maar echt goed nieuws hebben we niet gehad." 

Ook de herhaalde veroordeling van The Pirate Bay niet?
"Dat is op zich positief, maar ik krijg er nu niet het gevoel van alsof we de Europacup gewonnen hebben. Het is goed dat de vonnissen gehandhaafd zijn, maar die jongens zijn intussen onvindbaar en zullen die boete nooit betalen. Ondertussen is The Pirate Bay in Nederland nog altijd toegankelijk, ondanks dat de rechter ook hier bepaald heeft dat de site onrechtmatig is. Het is dan ook zeer teleurstellend dat ISP's geen verantwoordelijkheid hoeven te nemen." 

Is het moment dichterbij gekomen dat ook in Nederland individuele gebruikers aangepakt worden?
"Door dit soort rechterlijke uitspraken worden westeeds meer met de rug tegen de muur gedrukt. Wij zouden net als in Frankrijk of Duitsland achter de consument aan kunnen gaan, maar dat willen we niet. Ik denk dat volgend jaar een cruciaal jaar gaat worden voor het auteursrecht. We hadden natuurlijk al het rapport Gerkens, maar toen het kabinet viel is dat controversieel verklaard. Nu hebben we een nieuwe regering, met een nieuwe staatssecretaris, Fred Teeven." 

Wat verwacht u van de heer Teeven?
"Ik hoop dat de overheid met een maatregel komt die stelt dat internet service providers mede verantwoordelijk zijn voor een oplossing van de problemen. Ze hebben zich altijd afzijdig gehouden, soms verpakt als ideologie, maar in feite is het pure commercie. ISP's verdienen immers geld aan het dataverkeer, veroorzaakt door filesharing." 

Is dit rechtse kabinet een goede zaak voor het auteursrecht?
"Dat zou ik zo niet willen zeggen, maar ik denk wel dat we met Teeven beter af zijn dan met iemand van GroenLinks of D66."

U bent begin dit jaar begonnen als directie-voorzitter van Buma/Stemra. Wat is het eerste dat u gedaan hebt? Wat moest echt gebeuren?
"Niets drastisch hoor. Er was hier niets gebroken. Er vinden bij Buma complexe processen plaats. We hebben 5,5 miljoen copyrights in een database, van 20.000 leden. Er is veel kennis en er is ook heel veel passie voor muziek en voor componisten."

Er wordt vaak afgegeven op jullie positie als monopolist in Nederland. Dat zou nadelig zijn.
"Het auteursrecht is wat het is. Wij verdedigen de belangen van auteurs, die individueel allemaal monopolisten zijn. Als je het anders wilt organiseren dan het nu is, hoe dan? Moeten al die componisten dan zelf licenties gaan afsluiten met radio en tv? Dat is niet te doen. Bovendien: de waarde van copyright zit in de collectiviteit. Als iedereen voor zich licenties moet sluiten, welke onderhandelingspositie hebben auteurs dan? Wij vertegenwoordigen belangrijke repertoires - Coldplay, The Beatles - waarvoor we dezelfde tarieven hanteren als voor beginnende artiesten. Het is juist een heel sociaal systeem." 

In de publieke opinie wordt dat anders ervaren. U zei net dat er niets gebroken was bij Buma/Stemra, maar een ding lag bij uw aantreden wel in scherven: het imago. Dat komt met name door de introductie van de Fair Play regeling, eind 2009. Hoe kijkt u daar op terug?
"De lancing van Fair Play is voor ons een lesje geweest. Het past binnen een ontwikkeling die de laatste jaren al wel gaande was. Vroeger stelde Buma simpelweg tarieven vast, en die moest iedereen betalen. Nu is het belangrijk om draagvlak te creëren. Wat het imago van Buma/Stemra betreft: het hele auteursrecht zit in de hoek waar de klappen vallen. Het zou volgens sommige mensen in de weg staan van de ontwikkeling van internet en nieuwe technieken. Als we nou eens geen auteursrecht hadden, zou de wereld een fantastische plek zijn. Ik ben het daar niet meer eens, maar ik heb een moeilijke boodschap te verkondigen."

De algemeen heersende gedachte is dat de industrie de consument al die jaren uitgebuit heeft.
"Ik spreek dat uiteraard tegen. Het auteursrecht heeft nooit in de weg gestaan van wat dan ook. iTunes is er gekomen, Spotify, we hebben nog 45 online diensten gelicenseerd in Nederland. Het is een totaal verkeerd beeld dat de tarieven van Buma/Stemra zo hoog zijn. De kosten van muziek per dag in de horeca: 1,5 euro. Dat is minder dan de kosten van een pilsje. De kapper: 45 cent. Kantoor: 22 cent. Het is allemaal echt wel te overzien. Muziek creëert meerwaarde voor bedrijven, en daar mag een componist best voor betaald worden."

Er zijn mensen die betogen dat auteursrecht goed is, maar niet tot in de eeuwigheid.
"Wat is lang genoeg, daar kun je over discussiëren. Dat het op dit moment lang is, vind ik goed. Het is op dit moment zeventig jaar na het overlijden van de auteur. Successen uit het verleden geven de industrie de mogelijkheid te investeren in nieuwe projecten, voor een componist zijn het de bouwstenen van hun bedrijf. Waarom zou je dat niet aan je kinderen mogen doorgeven?"

Neelie Kroes gebruikte onlangs hetzelfde woord. Ze zei het jammer te vinden dat het auteursrecht in veel gevallen niet als bouwstenen functioneert, maar als blokkade.
"Ik vind dat ze dat helemaal verkeerd ziet. Zonder die rechten zaten we niet te kijken naar de nieuwe Harry Potter film, naar geweldige tv-series als Dexter en Mad Men. Juist door auteursrecht wordt waarde gecreëerd. Ze zegt overigens ook dingen waar ik het mee eens ben. Als je een cd wilt aanschaffen bij Amazon in Engeland, dan brengen ze hem binnen 48 uur op je deurmat, wil je een download bij ze kopen, dan mag dat niet. Dat vinden wij geen goede zaak. We zijn er in Europa juist in geslaagd om de grenzen meer open te stellen, en dan gaan we ze in de digitale wereld weer optrekken?"

Is het dan ook onzin dat - zoals Kroes zegt - auteursrechtenorganisaties een remmende factor zijn, omdat ze geen belang hebben bij een verandering van de situatie?
"Dit is een vereniging met 20.000 leden, die morgen weg kunnen. Als deze organisatie geen bestaansrecht meer heeft, is dat snel genoeg duidelijk. In plaats daarvan krijgen we juist meer leden. Het beeld heerst tegenwoordig dat een artiest iets maakt, een consument klaar staat om het te ontvangen, en dat alles wat er tussenin zit, slecht nieuws is. Dat verhaal hoorde ik ook van Mariko Peters van GroenLinks tijdens het downloaddebat. De gedachte is dat je als artiest alles zelf kunt. Je hebt een YouTube video, een MySpace pagina, je verkoopt tickets, doet je merchandise en begint voor jezelf een geweldige carrière. De realiteit is totaal anders. In alle artiesten die in de top 100 van The Pirate Bay staat is door de muziekindustrie geïnvesteerd. Het is een keten, waarin geld, marketing en kennis belangrijk zijn."

Het lijkt erop dat wat de muziekindustrie de laatste tien jaar overkomen is nog maar een rimpel in het water was, een voorbode van de tsunami die nog volgt. De affaire Wikileaks laat zien dat er grote dingen te gebeuren staan waarvan zelfs wereldleiders met de handen in het haar zitten.
"Ik zie de vergelijking met Wikileaks helemaal niet. Je kunt Wikileaks niet tegenhouden, filesharing ook niet, dat is zo, maar ik vind het verder een heel ander verhaal. Wij willen dat er geld verdiend wordt door de makers van materiaal, niet enkel door intermediairs als The Pirate Bay en LimeWire. Wikileaks is investigative journalistiek."

De overeenkomst is dat mensen informatie willen delen, ook als dat ten koste gaat van bijvoorbeeld platenmaatschappijen.
"Dat is volstrekt onacceptabel voor ons. In Amerika vinden mensen het veel normaler om te betalen voor iets wat ze willen hebben. Armin van Buuren vertelde dat fans met gebrande cd's komen vragen om een handtekening. Ze zijn zich van geen kwaad bewust." 

Waar is het mis gegaan?
"Het internet is gekomen, en dat is geweldig. De muziekindustrie heeft vanaf de introductie van de cd in 1985 al zijn masterfiles vrijelijk toegankelijk gemaakt, zonder dat ze het in de gaten hadden. Toen kwam Napster, Kazaa. De afgelopen paar jaar is het besef ontstaan dat we waarde aan het vernietigen zijn."

Gaat er een campagne komen om dat bewustzijn te vergroten?
"Zeker, ik hoop volgend jaar. In Engeland loopt op dit moment een mooie campagne genaamd Music Matters, waarin artiesten op een positieve manier vertellen waarom muziek voor hen belangrijk is, om ze vervolgens te wijzen op de vele legale platforms waar je muziek kunt kopen."

Wat is het belangrijkste dossier dat u van uw voorganger hebt overgenomen?
"Er komt een aantal wetten op ons af. Een wetsvoorstel toezicht, contractenrecht, en er gebeurt heel veel in Brussel. Vroeger was het zo dat Buma/Stemra alle rechten beheerde voor Nederland. In 2005 heeft de Europese Commissie gezegd: de eigenaren van de Anglo-Amerikaanse catalogi mogen zelf bepalen hoe ze hun rechten geadministreerd willen zien in Europa. De gedachte was dat dat beter zou werken omdat maar een paar grote spelers over zouden blijven, maar in de praktijk is de administratie van online rechten nu erg gefragmenteerd. Je moet nu als Spotify of iTunes langs dertig loketten om je rechten te regelen. De Europese Commissie is op dit moment bezig met  een richtlijn op dat gebied. Ik zou graag het hele wereldrepertoire weer kunnen licenseren, maar ik verwacht niet dat dat terug komt."

Tot slot: krijgen particulieren begin 2011 een rekening voor het embedden van YouTube filmpjes?
"We zijn onlangs begonnen met het versturen van facturen voor achtergrondmuziek op websites. Het gaat dus niet over embedden, zoals in een artikel stond dat op Tweakers verscheen. Over tarieven voor embedden is nog geen beslissing genomen. We zijn daarover in gesprek met MKB Nederland en VNO/NCW, maar laat duidelijk zijn: dan hebben we het alleen over zakelijk gebruik, wat we bepalen aan de hand van Kamer van Koophandel gegevens."