“Refugees welcome”, prijkt er op het t-shirt van Carsten Brunsveld, drummer van John Coffey. “En zo is het”, voegt hij er nog maar eens aan toe. “Ik kreeg het shirt van onze Duitse boeker, waar mensen hun engagement véél meer uiten. Muzikanten hebben de vurige behoefte zich expliciet uit te spreken tegen bijvoorbeeld nazisme en vooral voor immigratie. In Nederland miste ik heel lang dat muzikanten – en mensen in het algemeen – hun engagement tonen.”
Dat schreef ik dit voorjaar ook nog: wat houden Nederlandse muzikanten zich stil rondom maatschappelijke vraagstukken. Namens 3voor12 benaderde ik tientallen artiesten die wij op de voet volgen met de vraag voor welk thema zij wilden strijden, maar de grote meerderheid van de muzikanten weigerde zich te wagen aan engagement. Omdat ze niemand tegen de schenen wilden schoppen, omdat de nuance snel verloren gaat of omdat ze hun engagement liever beperkten tot 140 tekens.
The Bigger Picture: hoe Nederlandse muzikanten vluchtelingen verwelkomen
Typhoon organiseert benefiet met o.a. Blaudzun en John Coffey
Gisteren zei koning Willem-Alexander in de troonrede dat Europa de instroom van vluchtelingen moet beperken, maar er is een krachtig tegengeluid. Van Typhoon tot John Coffey en van Blaudzun tot Lucky Fonz III: meer en meer Nederlandse popmuzikanten spreken zich uit voor een humanitaire behandeling van de vele mensen die op de vlucht zijn, en die op zoek zijn naar een veilig onderkomen. Typhoon: “Je moet zoveel doormaken om hier überhaupt te komen, waarom zeggen we dan niet eerst: ‘Welkom, hoe gaat het?’”
"We moeten echt een signaal geven"
Inmiddels lijkt er iets veranderd: een flinke handvol artiesten spreekt zich uit over het opvangen van vluchtelingen. Eind vorige week kondigde Typhoon aan een groot benefietconcert te organiseren in Hedon Zwolle, acts als Blaudzun en John Coffey sloten zich erbij aan en laten zich ook online uitgebreid uit over de vluchtelingencrisis. “Ik vind het zo mooi dat mensen inmiddels denken: hoe kunnen we een steentje bijdragen?”, zegt Carsten Brunsveld, de drummer van John Coffey. “We zijn op tour meerdere malen langs het vluchtelingenkamp bij Calais gereden, iedere keer zitten we met onze neus tegen het raam geplakt: ‘Oh mijn god, wat is hier aan de hand?’ De situatie wordt steeds schrijnender, het kamp steeds groter en de hekken rondom de snelweg steeds hoger.” Op de boot naar Engeland hadden ze het er nog eens over, maar daarna verdween al gauw weer het gevoel van Brunsveld dat de band direct in actie moest komen. En daar had de groep genoeg van: ze willen écht een signaal geven. “Maar het voelde niet goed om een losse flodder op het internet te gooien. Typhoon kwam met hetzelfde verlangen: wij doen wat we zo goed kunnen, namelijk muziek maken, en proberen met zo’n benefietconcert de wereld tot een wat betere plek te maken.”
Typhoon verwoordde het zelf vorige week in 3voor12 Radio ook zo. “Ik had een petitie ondertekend en zat bij DWDD. Toen zei Jeroen Krabbé: ‘Dit is een petitie van machteloosheid. Wat kun je verder nog doen?’ Nou, put your money where your mouth is en ga wat doen. Mijn gitarist en saxofonist dachten ook meteen: we moeten íéts doen. Het [de benefietavond] is een druppel, maar het is prettig om niet aan de zijlijn te blijven staan en nu wél iets te kunnen bijdragen. Ik merk dat heel veel mensen met hetzelfde vraagteken zitten: we willen wel wát doen, maar we weten niet wat. Ik denk dat mensen op de benefietavond vooral van hun vraagteken een uitroepteken kunnen maken.”
Verlammende problematiek
Het is geen wonder dat mensen het lastig vinden om hun stem te laten horen over de vluchtelingenproblematiek, zo ingewikkeld is de materie. Al jaren trekken duizenden mensen uit onder andere Syrië en Afghanistan via Griekenland en de Middellandse Zee Europa binnen, op zoek naar een veilig onderkomen. Alleen al in 2014 waren dat er zo’n 219.000. Sinds het begin van dit jaar zijn er volgens de Internationale Organisatie voor Migratie minstens 2.300 mensen omgekomen tijdens de oversteek naar Europa, bijna dagelijks worden er ongeveer duizend bootvluchtelingen gered. Gisteren riep de Vereniging van Nederlandse Gemeenten alle gemeenten op mee te helpen bij de opvang van vluchtelingen, onder andere Arnhem, Haarlem en Utrecht gaven daar al antwoord aan. De eersten kunnen al terecht in de Jaarbeurs in Utrecht. Ondertussen zei Koning Willem-Alexander in de troonrede dat de toestroom van vluchtelingen naar Europa juist moet worden beperkt.
Wat kun je als muzikant doen om dan je stem te laten horen? Allereerst muziek schrijven, natuurlijk. In het nummer Lampedusa bezong Lucky Fonz III het noodlot al van bootvluchtelingen, die verdrinken op weg naar Europa. Ook toen we hem eerder dit jaar spraken, maakte hij zich er kwaad over: “De problematiek van bootvluchtelingen raakt me al heel lang. Het voelt niet als een ver-van-mijn-bed-show, ik heb toevallig een buurman uit Syrië die elf dagen heeft rondgedobberd, maar ben er al mee bezig sinds ver voor ik hem ken. Ik lig er echt wakker van. Ik kan gewoon niet verkroppen dat er mensen verdrinken in de Middellandse Zee omdat er idiote ideeën bestaan over immigratie. Het wordt niet gezien als een economisch gezonde en menselijke beweging, maar er bestaat een soort ongezond idee dat immigratie een oorlog is. Dat beeld is genesteld in de angst die mensen hebben voor de vreemdeling: 'De ander is een gevaar.' En dat terwijl immigratie succesvol is op alle vlakken: cultureel, economisch en ga zo maar door. De mooiste economische naties, van de Gouden Eeuw van Amsterdam tot de opbouw van de VS, die zijn ontstaan door immigratie.
Lucky Fonz III: “De absurde realiteit is echter dat je als inwoner van sommige landen wél de schoenen mag veteren voor ons Europeanen, zodat we hier coole sneakers kunnen dragen, maar je mag hier níét een winkeltje beginnen om die schoenen zelf te verkopen. Die grenzen zijn volledig onnatuurlijk, het is bizar dat je op basis van je geboorteplaats een stempel krijgt in je paspoort, en die stempel bepaalt ál je rechten en plichten. Je hebt gewoon pech als je ergens anders bent geboren. Dat vinden we dan zó normaal en belangrijk, dat we liever mensen laten verdrinken in de Middellandse Zee.”
Een podium brengt verantwoordelijkheid met zich mee
Maar wat kun je als muzikant verder doen om je stem te laten horen? Typhoon organiseert dus een benefietconcert, waar ook Blaudzun en John Coffey zich bij aansluiten. Ook op het podium én op sociale media proberen ze hun publiek te doordringen van de vluchtelingencrisis en een menselijke aanpak ervan. Zo protesteerde Blaudzun onlangs nog tegen de uitzetting van Márcia en Gláucio, twee uitgeprocedeerde kinderen die mogelijk naar Angola moesten vertrekken. “Kijk, ik heb meer dan 25.000 volgers op Facebook, ik misbruik de macht van dat getal om mensen even te laten zien en weten dat dit aan de hand is. Op een gegeven moment móét je iets doen. Als burger heb je niet altijd het gevoel dat je invloed kunt uitoefenen op concrete situaties zoals dit, juist dan moet je je stem laten horen.” Carsten Brunsveld van John Coffey is het daar roerend mee eens. “We zijn ons bewust van het platform dat we hebben, zo’n platform brengt ook verantwoordelijkheid met zich mee. Toen die kinderen werden uitgezet, dacht ik: ‘Zijn we nou helemaal knettergek geworden?’ Dat jongetje is niet eens geboren in Angola, maar in Nederland. Op zulke momenten spreken we ons uit.”
Lucky Fonz III: “Hier komt mijn oplossing, het is een hele simpele oplossing die praktisch nog een beetje ingewikkeld is: schaf paspoorten af. Het idee van een paspoort is bullshit en druist in tegen mensenrechten. Een andere, 'choquerende' oplossing: laat immigranten gewoon toe. Niet iedereen uit Afrika wil hier komen, er ís geen tsunami van vluchtelingen. We kunnen die mensen gebruiken, ze kunnen productieve burgers worden die belasting in de kast brengen."
Blaudzun, John Coffey en Typhoon geven direct toe dat ze helemaal geen eenduidige oplossing hebben voor de vluchtelingencrisis, dat ze geen deskundigen zijn. Brunsveld: “Een oplossing? We weten het echt niet, maar we weten één ding: zolang mensen doodgaan op de Middellandse Zee, dan gaat er iets radicaal fout. Dit is een simpele oproep voor menselijkheid, het bewustzijn dat we het níét hebben over ‘vluchtelingen’, maar over jij-en-ik, ademende mensen die net zo hard een recht op leven hebben als wij allemaal.” Typhoon maakte er het nummer Hier Is Het Goed over met Henny Vrienten. “Mijn boodschap is: ‘Hier kun je komen, er is hier plek.’ Waarom zeggen we niet eerst: ‘Welkom, hoe gaat het?’ Je moet al zoveel doormaken om hier te komen. We willen het menselijk houden.”
Over het algemeen is de feedback goed, aldus Brunsveld. “Er zijn echt plenty mensen die hier wel degelijk mee bezig zijn, maar die er net als wij mee worstelen hoe ze zich moeten uitspreken.” En toch krijgen de bands ook bij dit soort oproepen reacties met krachttermen als ‘gelukszoekers’. Blaudzun: “Mensen zijn zó bang. Ze zijn bang dat anderen die nu op de vlucht zijn hun leventje zullen innemen of hun economische voorspoed inpikken. Ik zeg: omarm ze, ga leven en liefhebben. Volgens mij is dat het begin van de oplossing, en muziek kan daarin helpen. Ik geloof niet zozeer dat liedjes de wereld kunnen veranderen, maar liedjes kunnen tenminste individuele mensen veranderen.”
Aanstaande donderdag organiseert Typhoon in Hedon Zwolle een benefietavond voor vluchtelingen. 3FM Serious Request zet zich dit jaar in voor de toekomst van jongeren in oorlogsgebieden.