De platenzaakmarkt is gestabiliseerd: “Negatieve cijfers komen door faillissement Free Record Shop”
De fervente platenzaakbezoeker die eerder dit jaar de cijfers van fysieke muziekverkoop onder ogen kreeg, moet zich een hoedje zijn geschrokken. Eind februari publiceerde NVPI, de brancheorganisatie van de muziekindustrie, haar cijfers over het jaar 2013. Wat bleek? Dankzij stijgende streaminginkomsten zit de industrie voor het eerst sinds 12 jaar in de lift. Wie verder kijkt, ziet ook dat de fysieke verkoop wederom daalde: een forse 19,2 procent, zelfs.
RSD14: hoe gaat het met de platenzaken? “Markt stabiliseert, cd verdwijnt”
Spotify wel of niet omarmen, het omvallen van de Free Record Shop, verjonging van het publiek en instores als nieuw promotie-middel
De verkoop van fysieke muziek daalt nog altijd (in alleen 2013 al met 19 procent!), het cd-kopende publiek vergrijst, het faillissement van Free Record Shop zou desastreuze gevolgen hebben. En wat moet de platenboer met Spotify? In aanloop naar Record Store Day kijkt 3voor12 hoe het gaat in platenzakenland. We leggen onze prangende vragen neer bij de doorgewinterde platenzaakexperts Hans Parlevliet (Velvet) en Anton Speijers (Concerto/Plato). Het antwoord: "We blijven ons aanpassen, maar het gaat heel goed."
Maar herkennen de muziekspeciaalzaken dat? Allerminst, concluderen Anton Speijers van Concerto/Plato en Hans Parlevliet (Velvet). “Die negatieve cijfers zijn vrijwel helemaal te wijten aan het omvallen van de Free Record Shop”, aldus Speijers. “Concerto loopt juist heel goed, Plato Groningen, Leiden en Zwolle draaien ook uitstekend. 2010 was een rampjaar voor ons, sindsdien gaat het alleen maar beter. Ik had toen verwacht dat bijna de helft van de muziekspeciaalzaken zou omvallen, dat viel allerzins mee. Ik zie het veel minder somber in dan vier jaar geleden” Parlevliet: “Velvet draait al jaren constant, maar ik vermoed dat de fysieke markt nog iets verder gaat krimpen. Online aanbieders als Bol.com zullen daar meer van voelen dan wij, precies om de reden dat de Free Record Shop het niet heeft gehaald: geen kennis, geen beleving en geen sympathie. Ik denk dat het aantal onafhankelijke platenzaken dat er in Nederland is, vanaf nu gelijk gaat blijven. Onze markt is gestabiliseerd.”
Goed, even voorstellen: Anton Speijers werkt al een dik decennium als storemanager bij Concerto Amsterdam dat inmiddels is ingelijfd in de landelijke Plato-keten, en daarvoor al bij platenmaatschappijen EMI, Virgin en Rough Trade. Hans Parlevliet is directeur van Velvet Music: hij richtte in 1990 Velvet Leiden op en staat aan het roer van de franchise van de negen andere Velvet-vestigingen. Kortom: de mannen kennen het klappen van de zweep.
FRS-publiek loopt tóch over naar onafhankelijke platenzaak
Volgens hen was de belangrijkste ontwikkeling van 2013 inderdaad het faillissement van de Free Record Shop, dat nu als ‘oude muziek-outlet’ alsnog een doorstart hoopt te maken. Een klap voor de muziekindustrie die flinke gevolgen kan hebben voor de grote platenmaatschappijen, maar eerder werd een doemscenario geschetst dat het FRS-publiek geheel van de markt zou verdwijnen als muziekconsumenten. Dat blijkt mee te vallen, aldus Speijers. “Dat merkte ik meteen bij het uitkomen van de nieuwe Beyoncé: we hebben nog nooit zoveel cd’s van haar verkocht als dit jaar! Voor Pharrell Williams hetzelfde, het gaat keihard. Vroeger kon je die op ieder station krijgen, nu niet meer.” En zo zijn er nog wat voorbeelden te noemen, lacht Speijers. De oudere mensen die plotsklaps naar Concerto bellen voor de nieuwe cd van Engelbert Humperdinck, meer vraag naar Gloria Estefan. Hans Parlevliet knikt instemmend: hij denkt dat de meerderheid van de Free Record Shoppers is weggevallen, maar een deel weet nu wel degelijk de weg naar de onafhankelijke platenzaak te vinden: nooit gingen zoveel Hitzones over de toonbank, Celine Dion en Anouk gaan weer lopen. En ja, ook die jongen die altijd álles van Within Temptation kocht bij de Free Record Shop en nu naar de Velvet komt om de nieuwe te halen en ondertussen alle feiten over de goth-rockers opdist.
Wat te doen met Spotify?
Nog zo’n ontwikkeling die steevast doorzet in muziekconsumptieland: streamingmedia, maar wat moet je als platenzaak nou met Spotify? Speijers is optimistisch: “Het is een informatietool. Zo komt er nu een publiek in de winkel dat beter geïnformeerd is dan ooit: ze wilden Chet Faker en SOHN kopen, terwijl het album nog niet eens uit was. Voor Jett Rebel geldt hetzelfde. Uiteindelijk is de mens een verzamelaar, je kunt met een e-reader en Spotify je hele huis leegbezuinigen, maar dan zit je vervolgens naar een kale muur te kijken. Een deel van de gebruikers gaat toch de platen kopen omdat ze echt eigenaar willen zijn van muziek. Maar anderzijds, we hebben zelf geen Spotify, dat is een bewuste keuze. We hebben een grote winkel op Lowlands, ik zie hoe mensen daar met hun iPhone binnenlopen, klik klik foto’s maken van een hoesjes en het zo in een playlist gooien. Dat doet gewoon píjn.”
Velvet Music heeft, al sinds de komst van Spotify, wél actief de streamingdienst gebruikt om lijstjes te maken en muziek te verspreiden, aldus Parlevliet. “Ik werd met argusogen aangekeken, mijn personeel dacht dat ik onze eigen ruiten ingooide. Maar Spotify wegconcurreren zou toch niet werken, dus dan kun je het beter naar je eigen hand zetten. We gidsen mensen door het aanbod, en zo hopen we dat onze klanten de releases willen kopen die ze echt goed vinden. Die twintig procent, dat is de niche waarin wij werken. En daardoor voeren we nu een hele andere discussie met ons publiek, ze zijn véél beter op de hoogte en komen soms met releases waar we nog nooit van hadden gehoord. Dat is hartstikke leuk.”
De platenzaak als ontmoetingsplek: “Vergrijzing is voorbij, de jeugd weet ons steeds beter te vinden”
Een platenzaak die een beetje met de tijd mee gaat en tegen ‘het internet’ wil opboksen, moet méér dan alleen muziek verkopen, is langzaam maar zeker het devies. De platenzaak moet ook een ontmoetingsplek worden. Eentje waar koffie wordt geschonken, waar je andere culturele producten kunt vinden en zelfs naar optredens kunt gaan kijken. Het is een landelijke tendens: Plato Deventer is verhuisd naar boekenhandel Praamstra, in Amsterdam opent dit weekend een hernieuwde Velvet met een mooie koffietafel, Plato Utrecht werkt nauw samen met de Village, Velvet Den Haag is gevestigd in de Paagman-boekhandel.
Concerto volgt dat voorbeeld sinds zo’n anderhalf jaar, vertelt Speijers, met een volwaardige koffiebar, boekenzaak én podium in hetzelfde pand. Je kunt er ook een mooie nieuwerwetse platenspeler kopen, koptelefoons en lunchen met tosti’s, een kop soep en een bak koffie. “Dat werkt heel goed. Eerder hadden we het gevoel dat ons publiek ernstig aan het verouderen was, maar jongeren weten ons nu steeds beter te vinden. De jeugd van 20 tot 25, die ook naar Bitterzoet en Subbacultcha gaan en Incubate bezoeken, die komen met hun katoenen tasjes langs om koffie te drinken en singletjes te kopen.”
Instores tegenwoordig onderdeel van promotioneel plan
“Sympathie kweken”, noemt Hans Parlevliet van Velvet Music dat. In Velvet Leiden hebben ze het café-hoekje inmiddels de deur uit moeten doen omdat het niet in de ruimte paste, maar de mooie espressomachine staat er nog steeds. Ook instore optredens dragen bij aan die sympathie. “Plato begon daar zo’n vijftien jaar geleden mee en wij volgden al gauw, maar platenmaatschappijen werkten niet bepaald mee. En nu? Nu zie je dat het zelfs een essentieel onderdeel is van het promotionele plan van de maatschappijen. Het is als het signeren van boeken, en heeft een groot effect. Chef’Special kwam op 3 binnen in de albumlijsten, dat kwam ook echt door de vele instores die ze die week deden. Wij vinden het hartstikke leuk, zo komen er alleen maar meer jonge mensen over de vloer.”
Vinyl komt op: “De cd gaat er tussenuit vallen”
En die jongeren, die kopen geen cd’s meer, aldus Parlevliet. “De cd was altijd al een lelijk ding, het ging om gebruiksgemak. Daarin is de cd al lang ingehaald door digitaal. Vijf jaar geleden verkochten we 95 procent cd’s, 5 procent vinyl. Inmiddels is dat 70/30. En over vijf jaar verwacht ik dat de cd is ingehaald door vinyl. Als je dan een mooi fysiek product wil hebben, dan koop je een plaat.”
Overigens wordt dat vinyl inderdaad steeds beter verkocht: in 2013 steeg de omzet van vinyl in Nederland nog van 6 naar 7 miljoen. Parlevliet: “Vinyl is hip, zeker onder jongeren. En dat is grotendeels aan Record Store Day te danken. Mensen worden er geconfronteerd met een fenomeen dat in eerste instantie door een klein groepje pioniers is omarmt. Daarna volgde de massa, en zo creëer je een olievlek.” Record Store Day is een godsgeschenk, vindt ook Speijers. “Geloof het of niet, in Concerto zetten we op Record Store Day zo’n drie a vier keer zoveel om als een dag voor kerst.”
Record Store Day vindt zaterdag 19 april plaats in platenzaken in het hele land. Bekijk het uitgebreide dossier op 3voor12 voor achtergrondartikelen, tips en het schema van alle instores.