“Incubate, Stranger Than Paranoia, T.r.a.s.h., Vloeistof: allemaal lokale festivals en gezelschappen die mij na aan het hart liggen en die nu dreigen te verdwijnen. Ik ben sinds eind jaren zeventig actief in de Tilburgse kunst- en cultuurwereld, maar zo’n kaalslag heb ik nog nooit meegemaakt.” We zijn nog geen drie minuten onderweg, of Nick J. Swarth windt zich hoor- en zichtbaar op over het recente besluit van de provinciale commissie Kunsten om diverse Tilburgse initiatieven geen subsidie meer te verlenen. “Zo’n subsidieverleningsronde is een totale tombola geworden. Willekeur regeert. En dat is doodzonde, want juist voor die Tilburgse undergroundscene die nu getroffen wordt, voel ik veel liefde.” Drummer Kees Swanenberg (alias Provocase) vult aan: “Betonfraktion is boos! Schrijf dat maar op.”
Zaterdag wordt-ie in Paradox ten doop gehouden: de nieuwe EP I Changed My Sex van het Tilburgse undergroundtrio Betonfraktion. In de aanloop naar die presentatie sprak 3voor12/Tilburg met de heren over de kaalslag in de Tilburgse cultuursector, het Pieter Vreedeplein (‘een mislukte borstvergroting’) én – uiteraard – de nieuwe EP. “Als je goed luistert, hoor je zelfs coupletten en refreinen.”
Benjamin
Net als Nick loopt ook Kees al lang mee in de lokale undergroundscene, en hetzelfde kan gezegd worden van gitarist Frank Crijns. Ondanks zijn lange staat van dienst is Kees de Benjamin van de band: hij voegde zich twee jaar geleden bij Betonfraktion, nadat Maartje Simons haar drumstokken aan de wilgen hing. Natuurlijk is het altijd even schakelen na zo’n vertrek, blikt Nick terug. “Maartje en Kees zijn beide geweldige, enthousiaste drummers, maar een nieuw bandlid inpassen kost sowieso altijd tijd. Kees is toch ook weer een heel andere, meer punkachtige drummer. Het eerste jaar hebben we dan ook vooral benut om weer echt een trio te worden, daarna zijn we gaan werken aan nieuw materiaal.”
Crowded House
Dat resulteert nu in de zes nummers tellende EP I Changed My Sex, die aanstaande zaterdag in Paradox ten doop wordt gehouden. In hoeverre vormt deze nieuwe plaat een breuk met het verleden? Volgens Kees is er geprobeerd om voor deze nieuwe EP wat meer liedjes te schrijven – voor zover daar binnen het eigenzinnige, compromisloze Betonfraktion-universum sprake van kan zijn natuurlijk. “Hier en daar zou je zelfs iets kunnen ontwaren wat op een refrein of een couplet lijkt.” Nick: "Ik zou graag ook nummers maken waarop kan worden gedanst. In die richting zie ik ruimte voor ontwikkeling." Frank: "In een van de nummers zit zelfs een Crowded House-stukje."
Ontregelen
Uiteraard moeten we dat ook weer niet te letterlijk nemen, benadrukt Nick lachend. “Als fans van bands als Captain Beefheart, The Birthday Party, The Gun Club en Naked City zijn we niet vies van een portie ontregelen." Frank: "Dat hoor je ook op de nieuwe plaat natuurlijk nog steeds wel terug hoor. Een nummer mag dan op het eerste gehoor voor ons doen redelijk toegankelijk klinken, ik vind het heerlijk om daar aan het einde dan toch weer overheen te walsen met een zware riff en mensen wakker te schudden.”
Quiet500
Ontregelen en wakker schudden deed de band enkele weken geleden ook zeker tijdens de presentatie van de Quiet500, de glossy die het publicitaire hart vormt van de Quiet-community: een door schrijver Anton Dautzenberg ingezet initiatief om aandacht te vragen voor verborgen armoede. Nick lacht als hij vertelt dat niet alle aanwezigen het optreden van het noisy trio konden waarderen. “Er verlieten wat mensen de zaal, en schijnbaar was er ook achteraf geklaagd: wat had zo’n ontoegankelijke band als Betonfraktion met armoede te maken? Afgezien van het feit dat we zelf bepaald geen rijke band zijn – integendeel –, past denk ik juist een act als Betonfraktion op zo’n evenement. Mensen prikkelen en spelen met hun verwachtingen: dat is iets wat iemand als Dautzenberg voortdurend doet, wat wij doen, en wat ook past bij een initiatief als de Quiet500.”
Maskers
Terug naar de muziek: eerder deze week lanceerde Betonfraktion de clip bij de eerste single van de EP: Those Smelly Rags Aren’t Mine. De bijbehorende clip werd geschoten in Antwerpen, vertelt Nick. “De maskers die we dragen waren een idee van regisseur Kris Verdonck. Hij had ze besteld in Londen, en uiteindelijk waren ze er pas vlak voor de opnames. Als ze er niet waren geweest, hadden we wel weer iets anders verzonnen.” Het tekent volgens Frank de DIY-mentaliteit van de band, die graag spontaan te werk gaat. “Die clip ook, daar zit wel een idee achter. Maar liever laten we het aan de luisteraar zelf over om te bepalen: waar heb ik net naar zitten kijken?”
Hetzelfde geldt voor de teksten, benadrukt Nick: “Als dichter en tekstschrijver ga ik graag associatief te werk: ik plak mooie zinnen die ik tegenkom aan elkaar en maak er zo een nieuw, door de luisteraar te interpreteren verhaal van. Wat onverlet laat dat onze eigen opvattingen wel degelijk tussen de regels door schemeren. Zo schreven we Wotcha Gonna Do vorig jaar tijdens de vluchtelingencrisis, toen iedereen werkeloos toekeek terwijl jonge kinderen dood aanspoelden op het strand. Nou, wat ga je eraan doen? Dat is in elk geval vanuit mijn eigen blikveld de centrale boodschap van dat nummer: doe iets!”
Pieter Vreedeplein
Tot slot leuk om te vermelden: het artwork van de EP verzorgde de band deels zelf. Kees: “Op de achterkant van de hoes staat een polaroid afgebeeld die Nick ooit, ergens eind jaren zeventig, heeft genomen op het Pieter Vreedeplein. Dat was toen nog echt een rauw stuk Tilburg, met veel graffiti. Op de foto zie je zo’n stuk graffiti dat ik me zelf ook nog kan herinneren uit die tijd: ‘Who’s in charge of vision?’, staat er.” Nick: “Die foto staat voor mij voor de kaalheid en schraalheid van Tilburg in die tijd, en voor de lokale new wave- en punkscene. Tegenwoordig vind je die rauwheid niet meer terug, in elk geval niet daar. Anno 2016 ziet het Pieter Vreedeplein eruit als een mislukte borstvergroting. Wat dat betreft heeft Tilburg de underground nodig.”
I Changed My Sex wordt aanstaande zaterdag gepresenteerd in Paradox, Telegraafstraat 62, Tilburg. Aanvang: 20.30 uur. Toegang: gratis. Het voorprogramma wordt verzorgd door Droppings.