“Ik voel me goed. We hebben een goede beslissing genomen.” Met nog een kleine week week te gaan (vrijdag 9 en 10 december) voor het festival losbarst zit Henk ontspannen in een ruimte in het Paard. Dezelfde ruimte waar hij vorig jaar vertelde dat er een grote verandering zou komen. En die is er: State-X New Forms (of SXNF) wordt programmapartner van het Rewire Festival. “Toen we de beslissing namen was het moeilijk, maar ik weet zeker dat het goed is. Je moet af en toe vooruit kijken en constateren dat je niet maar moet blijven volharden. Je moet kijken naar wat het beste is voor de Haagse scene en voor de stad.”
Programmeur Henk Koolen over de laatste keer State-X New Forms
“Het is een wonder dat het 13 jaar geduurd heeft”
Het is december 2016, en er staat weer een mooie editie van State-X New Forms voor de deur. De boekers hebben opnieuw een boeiend en gevarieerd programma samengesteld, dus het belooft weer een mooi feest te worden voor de avontuurlijke muziekliefhebber. Als op zaterdagnacht het Violent Magic Orchestra zijn laatste decibellen over het publiek in het Paard heeft uitgestort zal er echter niets resten dan mooie herinneringen aan 13 jaar State-X New Forms. Deze editie is namelijk de allerlaatste. Wie beter dan boeker Henk Koolen, die vanaf het begin bij het festival betrokken is geweest, om meer te vertellen over het waarom van deze beslissing. Maar ook over de toekomst.
De situatie is dat SXNF niet meer het enige festival in de stad is met een zogenaamd ‘avontuurlijke’ programmering. Maar hoe is de beslissing tot stand gekomen? “We zijn vorig jaar zomer begonnen met nadenken over onze aanvraag voor het nieuwe kunstenplan. We zijn een week in retraite geweest en hebben onze plannen geformuleerd voor de komende vier jaar. Onze conclusie was dat het niet zinvol was om twee festivals met eenzelfde soort programmering naast elkaar te hebben, en dat je dan beter de krachten kunt bundelen. We waren al een tijd aan het praten met onze vrienden van Rewire over het in gang zetten van een samenwerking en de nieuwe kunstenplanperiode was een mooi punt. Toen hebben we de beslissing gemaakt. We hebben geen aanvraag meer gedaan voor State X New Forms en hebben volledig ingezet op de samenwerking met Rewire.” En laten we eerlijk zijn: het is niet dat een dergelijke beslissing uniek is. “Als ik terugdenk aan het begin van State-X New Forms, toen het nog twee losse festivals waren (State-X en New Forms, - red), hebben we ook gezegd dat het beter is voor de stad als we er een gezamenlijk festival van maken. Zo is die rare naam in het leven geroepen. Nu maken we eigenlijk dezelfde overweging.”
Dat er met het verdwijnen van SXNF een stuk geschiedenis verloren gaat mag duidelijk zijn. Er is zelf wel eens sprake van dat het festival het eerste in zijn soort was. Of dat zo is durft Henk niet te zeggen. “Daar moet je altijd mee oppassen. Ik weet niet of dat echt zo is, maar ik weet dat we voor een hoop andere festivals echt wel een soort van inspiratiebron zijn geweest om toch ook een wat avontuurlijker programmering neer te zetten. Ik denk dat we dat wel als onze erfenis kunnen zien. Er zijn een hoop dingen geïnitieerd door State-X New Forms.”
Een afscheid leidt vaak tot terugblikken. Ook vandaag. Op de vraag wat het hoogtepunt van 13 jaar SXNF voor Henk was weet hij niet direct een antwoord. Na enig aandringen blijkt er natuurlijk genoeg te zijn. “We hebben een paar hele grote namen gehad die voor vele mensen vast hoogtepunten waren. Mijn hoogtepunten liggen meestal bij dingen waar bijna niemand bij is. Een van de allerbeste shows was van de Noorse band Killl die de ondankbare taak had om tegelijk te spelen met Aphex Twin. Dus die stonden voor niet al te veel publiek in de Kleine Zaal, maar dat was zo intens. Volgens mij hebben ze nooit een plaat gemaakt, maar het is totale over the top hardcore meets jazz en noise, en dat was geweldig. Ze hadden een lichtshow met alleen maar stroboscopen. Of James Blackshaw in de kelder van galerie King Kong, waar nu het Humanity House zit. Die hadden een kelder waar hele kleinschalige optredens waren. James Blackshaw speelt 12-snarige gitaar. Daar ben ik naar toe gegaan met Michael Gira, die hier toen ook was, en we stonden allebei met open mond te kijken. Die gast kan zo fantastisch goed spelen. Daarna kreeg hij een platencontract bij Young God Records, het label van Gira, en brengt daar nog steeds platen op uit. Dat is toch ook door ons gekomen.”
Nu er met SXNF een festival verdwijnt dat ooit voor de underground was, is het de vraag hoe Henk de staat van de Haagse underground op dit moment ziet. “De vraag is of underground nog wel bestaat. Je hebt heel veel niches, maar zelfs sommige niches zijn heel groot. Echt tegendraadse, hele lastige muziek weet door moderne communicatie toch een hoop publiek te bereiken. Er zijn nog steeds bands die geen publiek weten te vinden, maar ik vind het lastig om dat dan als underground te definiëren, waar dat vroeger bijna synoniem aan elkaar was. Een collega van me zegt wel eens ‘zelfs mainstream is een niche geworden’ en dat vind ik wel een goede uitspraak. De muziekscene is zo divers geworden en er zijn zoveel verschillende scènes die allemaal hun eigen bestaansrecht hebben, dat ik niet zeker weet of je nou nog steeds van underground kan spreken. Op festivals als State-X, Rewire, Le Guess Who spelen de meest obscure bands, en voor best wat publiek. Dus is dat dan niet meer underground omdat er mensen op af komen? Dat vind ik echt wel veranderd sinds het begin van het festival. Dertien jaar geleden was het toch moeilijker voor artiesten om een publiek te bereiken. Toen was er nog geen social media en alle luistermogelijkheden die je nu hebt. Dat bestond echt nog niet.”
Maar zijn we echt van SXNF af? Er komt toch een samenwerking met Rewire? Hoe gaan we dat terugzien? Henk is duidelijk.”Niet. Je gaat Rewire terugzien met een breder programmateam erachter. State-X New Forms is klaar na dit weekend, en Rewire gaat verder. Misschien zie je, als je het allemaal naast elkaar legt, dat Rewire iets anders wordt dan de jaren ervoor, maar dat moeten we nog allemaal zien.” En daar gaan we het na SXNF zeker over hebben, maar voor nu gaat alle aandacht van Henk uit naar het tweede weekend van december. Hij kijkt tevreden.
“Het is echt een goede beslissing. Het is ieder jaar een zware bevalling geweest, want het HPC en het Paard doen dit er een beetje bij, naast alle andere activiteiten die we al doen, en dat is ook niet gezond. Als je een goed festival wil moet je een toegewijd team hebben dat daar dag en nacht mee bezig is. Wij doen naast dat festival 450 andere programma’s, dus eigenlijk is het gewoon gekkenwerk om zo’n festival in elkaar te zetten. Het is een wonder dat het 13 jaar geduurd heeft, en het is te danken aan het enthousiasme van een klein groepje mensen dat het gelukt is. Maar als je het goed wil doen dan moet daar iemand het hele jaar opzitten. Ik weet niet of je het videootje hebt gezien met artiesten die gespeeld hebben. Als je dat ziet denk je wel wow. Honderden acts. En ook in de Haagse scene zijn er veel bands die het festival een warm hart toedragen.”
Als we Henk tenslotte vragen naar een tip voor de laatste editie vindt hij het moeilijk om antwoord te geven. “We hebben dit jaar heel goed ons best gedaan kan ik wel zeggen. Ik kan dingen toelichten, maar er iets uitlichten is lastig. Ik kijk wel heel erg uit naar het slotoptreden. We gaan er denk ik wel uit met een knal, met Violent Magic Orchestra. Dat wordt het laatste SXNF optreden aan het begin van de zaterdagnacht, en uitgaande van wat ik daar tot nu toe van gezien en gehoord heb, moet wel heel iets indrukwekkends worden.”