Winne verspreidt liefde: ‘Je moet patronen doorbreken’ Winne verspreidt liefde: ‘Je moet patronen doorbreken’

Die tranen? Ze overvielen Winne. Zijn hoofd stond nog bij het afronden van So So Lobi 2, het inplannen van de video’s, de typische rompslomp die hoort bij het uitbrengen van een plaat. Die 101Barz-sessie was gewoon een van de klusjes op de to do-lijst. Dus kwam hij met een heel legioen aan rappers (Zwangere Guy, Emms, ADF Samski, maar ook legendes RBDjan, Rocks en Kleine Viezerik) aan in het kelderstudiootje van Rotjoch. Ze sprongen achter de microfoon voor een generale repetitie, deden een voor een de tracks en kwamen zo aan bij de laatste track, een eerbetoon aan Feis. Feis, de man met wie Winne ooit opkwam vanuit Rotterdam. De man met wie hij een paar legendarische 101Barz-sessies deed, de man die zijn zielsverwant werd, de man die 1 januari 2019 werd doodgeschoten en sindsdien niet meer onder ons is. Maar Feis keek tijdens de sessie mee, zijn gezicht hing aan een ketting op de borst van Winne.

Het werd muisstil in de studio tijdens dat laatste nummer. Je kon een speld horen vallen. ‘Iedereen keek me aan. Toen pas had ik door wat er aan de hand was’, vertelt Winston Bergwijn (42) alias Winne een week later. ‘De rollercoaster kwam tot stilstand. Ik keek naar rechts en zag Feis niet staan, ik besefte weer dat hij er niet meer is.’

Emms (Broederliefde) zag dat, tikte hem aan, zei: ‘Laat maar gaan, man. Het is oké.’ En toen kwamen de tranen. Winne liep de studio uit en heeft een halfuur onbedaarlijk zitten huilen. ‘En daarna moest ik die sessie nog doen. Dus wat je ziet in die sessie, dat is echt: ik sta daar half gebroken.’

Het hele weekend spookte de sessie door zijn hoofd. ‘We hebben veel gediscussieerd of dit online moest komen, ik vroeg me af of ik dit wel met de wereld wilde delen. Ik ben gewend om me kwetsbaar op te stellen, maar het voelde alsof ik over mijn grens heen ging. Ik kan mijn eigen pijn zien. Uiteindelijk heb ik gezegd: deel het maar, het is nodig.’

Waarom was dit nodig?
‘Het is belangrijk dat mensen artiesten in hun volledigheid zien, niet alleen wat op Instagram gepresenteerd wordt. Niet alleen de mooie kanten. Ik had niet gedacht dat ik ooit publiekelijk zou moeten rouwen. Rouw is sowieso een heel pijnlijk en persoonlijk proces, door dat in het openbaar te moeten doen krijgt het nog een hele andere dimensie. Maar als ik kijk wat het losmaakt, denk ik dat ik dankbaar moet zijn dat ik dit podium heb en deze rol mag vervullen.’

En tegelijkertijd ben je bang dat dat heftige einde de rest van de sessie gaat overschaduwen.
‘Precies. Waarom moet het deze twist krijgen? Die intentie had ik niet. Ik moet dingen zo eerlijk en puur mogelijk benaderen, zo min mogelijk ensceneren als artiest. Dit was eigenlijk te rauw en uncut voor mij, maar daardoor ook recht uit het hart. De vraag die ik mezelf dit weekend stelde was: “Waarom moet ik dit wéér doen?!” Ik vind het niet erg om dit kruis te dragen, maar ik wil het kunnen neerleggen wanneer ik dat wil.’

Je kunt je niet voorstellen hoe draining deze dagen voor Winne moeten zijn. Alleen vanmiddag al zijn er vier journalisten die krabben aan littekens die nog niet helemaal zijn genezen. Elk interview weer wordt Winne geacht herinneringen op te halen aan zijn overleden broertje, hij moet proberen uit te leggen wat niet uit te leggen is. ‘Blijf ik spelen met die wonden, ga ik niet genezen’, rapt hij er zelf over. Maar hij kan ook niet níét over Feis praten, want ‘hij zit in mijn DNA. We begonnen tegelijkertijd met rappen, we waren twee messen die elkaar constant aan het slijpen waren, elkaar scherper maakten en vormden. We hebben samen geschiedenis geschreven, we hadden een ander level van verbondenheid. En ik geloof dat zijn energie nooit verloren gaat. De vorm verandert, hij is er niet meer in fysieke vorm, maar de energie blijft bestaan. Ik leun nog steeds op hem. Er zijn momenten dat ik de studio in wandel en hem om support vraag.’

Rouw, dat is een constant proces dat pas eindigt wanneer je er zelf ook niet meer bent, legt Winne uit. Verlies je iemand die je zo dierbaar is, die zo’n essentieel onderdeel van je leven vormde, dan verdwijnt het verdriet nooit. Je kunt het alleen proberen een plek te geven, te leren omgaan met de pijn en het verlies.

Dus tijdens het gesprek duikt de naam Feis steeds weer op, vanzelfsprekend, maar eigenlijk gaat het over dat album, So So Lobi 2, zijn eerste sinds Oprecht Door Zee uit 2018. Het is de opvolger van de mixtape die hij in 2009 uitbracht met streetwear-merk Patta. Daarop wilde hij bruggen bouwen tussen verschillende eilandjes, allerlei competitieve rappers samenbrengen om liefde te verspreiden. Hij deed met Top Notch A&R voor het project en opende de mixtape, verder werkten o.a. Kempi, Zwart Licht, Extince, Rico & Sticks, Faberyayo, The Opposites, Lange Frans en Murda mee. 101Barz-baas Rotjoch was er anno 2009 nog niet klaar voor, zei–ie in de sessie van afgelopen week. ‘Ik ging zelfs haten op die shit, omdat ik mentaal daar niet was. Maar nu pas begrijp ik het.’

Heb je Rotjoch nog gevraagd: waarom begreep je het niet?
‘Nee, want ik weet het antwoord al. Mijn omgeving was er in 2009 ook niet klaar voor. Feis rapte zelfs op Hard Van Buiten: “Ik vond die hele So So Lobi tori kut eerst, maar besef bij mezelf dat dat de stap naar geluk is.” Ik zat op een frequentie waarop nog maar weinig mensen zaten. In 2009 was mijn grote wens in vervulling gegaan: ik had mijn debuutalbum uitgebracht, ik won de State Awards voor beste artiest, beste album én beste sessie. Dit was de shit waar ik jarenlang van had gedroomd, maar toen ik er eenmaal was? Toen voelde het als een fata morgana.’

‘Ik ging bij mezelf te rade: waarom voelt dit zo? Mijn conclusie was: het draait niet om de bestemming, het draait om de journey, om wat jij doet met je fifteen minutes of fame. “Als dit mijn piekmoment is, als de mensen nu naar mij kijken… wat wil ik ze dan vertellen?” Nou, ik wilde ze vertellen dat er niets belangrijker is dan liefde. De hiphop-community is vaak de zondebok, maar het gaat ons om eenheid. En als je de wereld wil veranderen, you gotta be the change you wanna see. Ik denk dat we allemaal verbonden zijn. Als het slecht gaat met jou, dan gaat het slecht met mij. En toch leven we allemaal op eilandjes, we praten over ons tegen zij, kamp tegen kamp.’

Elf jaar later is er een tweede So So Lobi.
‘Gee – van Patta – en ik waren al met elkaar aan het DM’en: misschien is het tijd voor een deel 2. We zagen wat er op straat gebeurde, we zagen het wapen- en messengeweld. Daar kwam de Black Lives Matter-movement nog eens boven met de onrust die het veroorzaakte. Die zette me aan het denken: hoe kan ik van meerwaarde zijn in deze situatie? Ik werd gebeld door tv-programma’s en journalisten om mijn zegje te doen, maar ik wil niet de ervaringsdeskundige gaan uithangen. Akwasi was er om mensen tegen de schenen te trappen, niet om anderen pijn te doen maar om de aandacht te krijgen. Dan moet iemand het stokje overpakken om een dialoog te starten. Ik ben een bruggenbouwer, dat is mijn rol. Dat wilde ik met deze tape doen, en met de opbrengsten van de muziek kunnen we de soldaten op de frontlinie empoweren. Alle inkomsten van de tape gaan naar een fonds dat gericht is op het aanpakken van geweld tegen zwarte meisjes en zwarte vrouwen.’

Vooral Yung Nnelg speelt een belangrijke rol op So So Lobi 2. Herken je jezelf in hem?
Hij lacht. ‘Sterker nog, ik zie gewoon mezelf. Dat is heel grappig. We komen uit een soortgelijke omgeving, een achterstandswijk, maar we zijn allebei heel zachtaardig gebleven en niet bang om onze kwetsbare kanten te laten zien. We proberen een hoger doel te dienen. Je komt niet vaak in deze industrie tegen dat het zo tot uiting komt. Heel fijn als je met iemand in een sessie zit en dat niet hoeft uit te leggen.’

Er staan meer dan dertig artiesten op het album. Hoe zorgde je dat iedereen op die frequentie zat?
‘Ik heb met iedereen een talk gehad, verteld wat mijn drive was voor dit project en welke emoties ik op dat moment voelde. Als je jezelf kwetsbaar opstelt, volgen mensen dat voorbeeld. Ik had Nnelg en producer Bnnyhunna er al vroeg bij betrokken, en wist dat als zij in de ruimte zaten, ze de energie met mij konden bewaken. Als je allemaal alpha-mannetjes in de studio hebt, kan heel makkelijk een toxic vibe ontstaan. Dan ga je botsen. Dat wil ik niet, ik wil mensen in de modus krijgen waarbij ze hun guard down laten. Dan gaat het masker af en kun je bespreken wat erachter verscholen gaat. De sessies waren therapeutisch voor iedereen. RBDjan liep de deur plat, Zwangere Guy appte me telkens: “Dit is echt hiphop, dit is waar ik het voor doe.”’

‘Zogenaamd is er geen plaats voor deze flow en raps’, stelde Winne twee jaar geleden op zijn tweede album Oprecht Door Zee. Met die plaat positioneerde hij zichzelf lijnrecht tegenover de toenmalige golf aan jongere rappers die de charts domineerden. ‘Het was mooi om te zien dat hiphop zo populair werd, maar tegelijkertijd was er sprake van een afvlakking. Op het moment dat iets succesvol wordt – en dat kom je in alle branches tegen – gaan mensen in formules werken en hits copy pasten. De muziek wordt minder creatief, minder eigen, mensen vergeten wat het doel is en welke impact je los van de cijfers kunt hebben.’

Precies daarover gaat de nieuwe track ‘Niet Voor De Views’ met Zwangere Guy, Yung Nnelg en sor. Je moet je niet gek laten maken door de streamingcijfers en je eigen weg kiezen. ‘Ik neem niemand iets kwalijk, hoor, het was een natuurlijke ontwikkeling: als de outlets aandacht gaan besteden aan datgeen wat veel views of streams genereert, ga jij als artiest kijken hoe je je in de kijker kunt spelen. FunX reageert weer op de charts: wat is trending? En boekers kijken ook niet meer: wie is een goede liveact? Ze kijken: wie heeft veel streams en wie verkoopt veel tickets? De artiesten gaan elkaar dan kopiëren om succesvol te zijn, want zij moeten aan het eind van de maand wel hun rekeningen betalen. Ik vind het niet vreemd dat er concessies worden gedaan.’

Met de komst van Spotify werd succes nog beter kwantificeerbaar. Zelfs de interface van de streamingdienst is erop ingericht: het eerste wat je ziet op iemands profiel zijn de cijfers van de meestgestreamde tracks. En als artiest krijg je een app waarbij je iedere vijftig streams weer een melding krijgt.

Heb jij de app ook?
‘Tuurlijk, al heel lang! En bij elke stream trilt hij weer. Ik zeg altijd: ik wil niet met de views of streams bezig zijn, totdat de muziek af is. Ik ga geen rekening houden met de lengte van het liedje, ik ga geen beats uitkiezen omdat ik weet dat ze werken in de Woordenschat-playlist. Maar zodra de muziek af is, moet je wel kijken hoe het in het systeem gaat werken.’

Twee jaar geleden zette je je af tegen een nieuwe generatie, nu lijkt er iets veranderd: er staan veel veteranen op So So Lobi, maar ook heel wat jonkies, en ze lijken stuk voor stuk gelijkgestemden.
‘Na die explosie van commerciële hiphop komt er nu ook weer steeds meer ruimte voor het alternatief. Met Oprecht Door Zee wilde ik laten zien dat het nog steeds kán. Ik weet dat veel oudere collega’s wanhopig waren, niet meer durfden, maar ik was ervan overtuigd dat er voor zulke hiphop nog een plek was. Dat kreeg ik ook terug van rappers als Adje en Big2. So So Lobi 2 laat nu zien hoe goed twee werelden samen kunnen gaan. Ik hoop dat het een gamechanger is. En het is letterlijk wat er gebeurt. Nnelg zei: “Rocks en RBDjan voelden ver weg, ik had niet het idee dat ik die kon benaderen. Nu wel.”’

En als je uitzoomt, en kijkt naar de maatschappij anno 2020? Heb je het gevoel dat we in Nederland dichter tot elkaar komen? Of dat we steeds verder van elkaar af komen te staan?
‘Er wordt nu afstand gecreëerd om daarna nader tot elkaar te komen. Black Lives Matter heeft mensen gedwongen eerst naar binnen te keren: wat zijn mijn blinde vlekken? Wat doe ik verkeerd? Dat zorgt in eerste instantie voor afstand: je blijft stilstaan om te evalueren wat er gebeurt. Daarna kun je vooruit. Ik denk dat we eerst onze eigen problemen onder ogen moeten komen, voordat we begrip kunnen krijgen voor wie er tegenover ons staat. Het grootste gif in de samenleving is een fixed mindset. Als je die hebt, is er ook geen ruimte voor echte communicatie. Dan kom je nooit een stap vooruit.’

Winne denkt er de laatste tijd vaak over na: stel nou dat hij vandaag sterft en voor god verschijnt, hoe ziet zijn nalatenschap er dan uit? Heeft hij zijn gave en bereik voldoende ingezet om de wereld te verbeteren? Of heeft hij zich laten leiden door de fata morgana van succes? ‘Ik ondervind het nu aan den lijve. Ik zie dat mijn broer is heengegaan, en wat hij achterlaat vertegenwoordigt een deel van zijn legacy. Hij heeft hele mooie dingen gemaakt, maar het laat niet al zijn kanten zien. Hij was zo’n mooie ziel, en we hadden het gevoel dat we nog zoveel tijd hadden om die verhalen te vertellen. Nu hij weg is kan dat niet meer. Ik ben heel blij dat ik ‘Superman’ met hem heb kunnen maken. Dat vangt voor mij wie hij was, voor mij wás hij Superman. Hij stond altijd klaar, ik hoefde nooit aan hem te twijfelen.’

Het verlies van Feis moet je onherroepelijk hebben veranderd. Hoe heeft dat je veranderd?
‘Het heeft me nog bewuster gemaakt hoe fragiel het leven is, dat morgen niet beloofd is en alles in dit moment zit. We moeten constant proberen het maximale uit dít moment te halen, niet in het verleden te blijven hangen of in de toekomst te kijken. En het verlies heeft me heel dankbaar gemaakt voor wat ik met hem heb mogen delen. Ik ben me bewust geworden van hoe zeldzaam dat was, de rol die hij in mijn leven heeft gespeeld. Ik was dan wel ouder, maar we hebben een uitwisseling van energie. Na zijn overlijden besefte ik dat heel veel mensen niet weten wat onvoorwaardelijke liefde is, ze kennen het negen van de tien keer alleen uit hun gezinssituatie. Maar ik heb dat bij hem mogen voelen. Ik wist: oké, het is altijd goed. Nog los van de muziek: als ik iets nodig heb, kan ik altijd bij hem terecht. En hij wist dat ook.’

Zat je lichaam niet vol woede op het moment dat je Feis verloor? Het lijkt me ontzettend moeilijk om daar niet in te blijven hangen.
‘Ik heb die energie vrij snel om kunnen buigen, omdat ik constructief wil blijven en weet dat de woede in de weg staat. Ik was heel snel bezig met de vraag: hoe kan ik hem het beste eren? Ik ga hem tekort doen op het moment dat ik boos blijf. Maar het is geen lineair ding, dat rouwproces. Je beweegt constant back and forth.’

Tijdens het maken van de plaat liep ook de rechtszaak tegen de dader. Je weet natuurlijk dat zoiets eraan komt en kunt daar niet omheen.
‘Ja, je bent gewoon een week lang verlamd, omdat het je weer terugbrengt naar 1 januari 2019. Je leert dealen met de situatie, het leven gaat verder en er komen nieuwe dingen op je pad. Om te functioneren moet ik soms afstand nemen van de gedachte dat hij er niet meer is. Maar die week zat ik weer in de wond, het was allemaal weer heel écht. Dat was superlastig.’

Je bent je zielsverwant verloren, en toch wil je alleen maar liefde verspreiden. Ik vind het heel knap dat het je is gelukt om niet bitter te raken. Hoe doe je dat?
‘Je moet patronen doorbreken, toch? Martin Luther King zei ooit: alleen licht kan duisternis uitdrijven. We kunnen de lijn van geweld voortzetten, maar niemand gaat daar baat bij hebben. We gaan Feis er niet mee terughalen, we gaan alleen maar meer verdriet creëren, meer destructie. Ik wil geen onderdeel zijn van het probleem, ik wil de oplossing zijn.’

So So Lobi 2 is nu uit. Winne is 30 november co-host in VPRO 3voor12 Radio op 3FM.