De vorig jaar overleden Simeon ten Holt heeft ook buiten Nederland veel betekend voor minimalistische klassieke muziek. Zijn Canto Ostinato gaat nog veelvuldig over de toonbank en wordt jaarlijks tot tweehonderd keer opgevoerd, uniek voor een modern klassiek stuk. Amerikaan Steve Reich geldt echter als dé minimal music pionier, weet ook Dana Buurman van het Nederlandse Orkest- en Ensemble-Academie NJO. "Hij wordt door Amerikaanse media de grootste levende componist genoemd. Samen met Philip Glass klopt dat wel." The Guardian typeert Reich als volgt: "Er is slechts een handvol componisten die kunnen beweren dat ze de loop van de muzikale geschiedenis veranderd hebben en Steve Reich is één van hen."

'Minimal music en dance hebben hetzelfde DNA'
Een van de grote verdiensten van Reich is de ontwikkeling van de zogenaamde phasing of phase shifting techniek: "Meerdere partijen die hetzelfde spelen, maar op net verschillende snelheden waardoor ze langzaam over elkaar heen schuiven", legt Rutger Zuydervelt (beter bekend als Machinefabriek) uit. De geluidskunstenaar verzorgde in 2011 op het World Minimal Music Festival in Amsterdam een inleiding voor hoofdgast Steve Reich en is fan. "Voor mij werkt dat best meditatief." De herhalende patronen creëren het bezwerende, haast hypnotiserende effect dat minimal music kenmerkt. Dat repetitieve karakter boeit ook Patrice Bäumel. "Minimal en elektronische muziek delen hetzelfde DNA. Het gevoel van techno en minimal ligt bij elkaar. Wat mij fascineert is dat veel traditionele elementen achterwege gelaten worden en alleen het basale overblijft. Dat je het stript van alle versiering en puur met de essentie bezig bent."

Veel elektronische artiesten zijn geïnspireerd door minimal music, bijvoorbeeld Kraftwerk. Na het overlijden van Simeon ten Holt lieten producers als Darko Esser, Martyn en Joost van Bellen zich lovend over zijn invloed uit. TrouwAmsterdam-resident Bäumel is fan van Reich. Hij gaat niet naar Lowlands, maar pakt op Amsterdam Dance Event wel uit met een herinterpretatie van Reichs stuk Drumming in Het Concertgebouw, Amsterdam. Hij werd vooral geraakt door Reich nadat hij een half jaar terug draaide op Yellow Lounge in Trouw. "Het concept was om klassieke muziek in een clubomgeving te laten horen en zo nieuw publiek aan te boren. Toen heb ik me verdiept in allerlei klassieke stromingen en juist minimal is het meeste blijven hangen. Ik heb het hele oeuvre van Reich geluisterd."

'Meer kruisbestuiving tussen minimal en dance'
De show op Amsterdam Dance Event is pas op 18 oktober, maar Bäumel gaat volgende week al met een marimba-speler de studio in en voorspelt: "In die kruisbestuivende hoek gaat de komende tijd nog veel meer gebeuren. Simeon ten Holt is net overleden, ja, maar zijn muziek niet." De voortekenen zijn goed, want Ten Holts Canto Ostinato kreeg dit jaar al een plek op 5 Days Off. Dat er 800 bezoekers 's avonds voor naar Paradiso kwamen, overtrof de verwachtingen van de organisatie.

Het is kortom geen kleinigheid dat Reich hoogstpersoonlijk naar Lowlands komt. De inmiddels 76-jarige componist verblijft een week in Nederland op uitnodiging van het NJO. Donderdagavond 15 augustus begeleidt hij het ensemble al op de Nacht van Reich in Theater Orpheus in Apeldoorn. Buurman: "Hij is deze zomer onze composer in residence; we hebben een groot deel van ons festival NJO Muziekzomer aan hem gewijd, hij woont vijf concerten bij, coacht en geeft aanwijzingen. Heel belangrijk voor de musici aan onze zomeracademie."

Resteren er nog een paar hamvragen:
Wat is er zo bijzonder aan Reichs 'Music for 18 musicians', een compositie uit 1974-1976?
Zuydervelt: "Dat is voor mij echt met voorsprong Reichs meest inspirerende werk. Een heel organisch klinkend stuk en een perfecte combinatie van systematiek en emotie. Het is bijna romantisch, ook door de mooie toon-verschuivingen en warme klank van twee strijkers en een vibrafoon. Misschien komt dit stuk wel in de buurt van wat veel ambient artiesten ook proberen; de notie van tijd laten verdwijnen zodat je in een compleet andere wereld, in een droom opgaat. Maar dit is het echte werk."
Buurman: "Het is zijn beroemdste en waarschijnlijk ook beste werk en opvallend weelderig voor zijn doen, voor een minimalist."
Bäumel: "Dat is voor mij toch het eigenlijke hoogtepunt van wat Steve Reich gedaan heeft. Technisch vind ik Drumming iets geschikter, omdat dat nét iets uitgekleder en ingetogener is. Als je iets live uitvoert, wil je wat hersenkracht overhouden voor improvisatie."

Heeft Reich jou beïnvloed?
Zuydervelt: "Ik vind het ontzettend mooie muziek, en die phase shifting-techniek heeft mijn werk echt beïnvloed; het gebruik van loops van verschillende lengtes, de verschuivende patronen die over elkaar heen gaan. Wat ik interessant vind is dat door de systematiek die erin zit, het stuk zichzelf uitschrijft, zodat het mij als maker ook kan verrassen."
Bäumel: "Jazeker en dat gebeurt niet vaak. Vooral de manier om iets vloeiends, dynamisch te creëren zonder dat er een kick-drum aan te pas komt. Ik ben de klassieke manier van arrangeren van house en techno helemaal beu en juist aan iets anders toe. Ik wil de klassieke opbouw helemaal loslaten en met hele vloeiende, deinende arrangementen werken."

Gaat dit werken op Lowlands als zondagopener in de Bravo? Trekt het publiek dit?
Buurman: "Dat is altijd de vraag. Vorig jaar werkte het heel goed. Ook al was het wel 40 graden in de tent en was iedereen lamgeslagen. Nu staan we in de Bravo-tent en ik denk dat dat mooi aansluit, dat mensen wel benieuwd zijn naar iets nieuws, naar iets verrassends. Ook het grote publiek is nieuwsgierig genoeg."
Zuydervelt: "Lowlands lijkt mij niet de ideale omgeving om zijn muziek te beleven. Het vergt wel wat concentratie en als het even kan stilte. Maar ik ben heel benieuwd hoe het uitpakt, wie weet winnen ze zo wel veel zieltjes."
Bäumel: "Ik denk dat er sowieso superveel animo voor is. Misschien is 14.00 uur wel iets te respectvol. Ik had het eerder op 16.00 of 17.00 uur gezet. Het lijkt me wel nog geschikter voor een groot openlucht podium; dat je op het gras en in de zon kunt zitten en helemaal het hypnotische effect op je in kunt laten werken."

Het NJO Reich Ensemble met Steve Reich is zondag 18 augustus vanaf 14.00 uur in de Lowlands Bravo te ervaren. VPRO Radio 4 maakt opnames van de hele NJO Muziekzomer inclusief het optreden in Orpheus, Apeldoorn op donderdag 15 augustus.