De 'Berlin sound'
Bij techno waarbij de bassen de hoofdrol spelen, wordt de connectie met Berlijn vaak al snel gemaakt. De heren van het panel voelen echter weinig voor de term. Daniel Haver, directeur van Native Instruments: 'Voor mij is de Berlin sound altijd veel breder geweest. Niet alleen techno, maar ook reggae en pop zijn wat mij betreft onderdeel ervan.'

Labelbaas Roland Leesker sluit zich hierbij aan, maar legt juist de nadruk op het Berlijnse gevoel: 'Ik bracht laatst op zondagavond mijn kinderen naar bed, en besloot om even een paar biertjes te gaan drinken in Berghain. Ik ben toen uiteindelijk tot maandagmorgen gebleven, omdat ik gewoon echt niet weg wilde. Dat is voor mij typisch Berlijn, niet een subgenre van techno.

De Berlijnse cultuur
Maar zal dit Berlijnse gevoel op termijn niet steeds moeilijker te vinden zijn? Omdat het verleden toch vaak de toekomst bepaalt, voorziet Daniel Miller het vraagstuk eerst even van historisch perspectief. Want waarom is nou juist Berlijn de stad geworden voor creatievelingen en underground clubs? 'Berlijn is in het verleden geremd in haar ontwikkeling. Aan het einde van de Tweede Wereldoorlog lag de stad volledig in puin. Niet echt een aantrekkelijke plaats voor mensen met geld, maar juist wel voor de minder kapitaalkrachtige kunstenaar.'

Vanaf begin jaren zestig was het de muur die de economische ontwikkeling belemmerde. Miller: 'De muur zorgde ervoor dat West-Berlijn totaal afgezonderd werd van de buitenwereld. De stad werd daardoor een broedplaats voor mensen die zich niet thuisvoelden in de samenleving - de normale burger ging er niet voor zijn lol wonen.' Na de val van de muur kreeg de underground cultuur nog een extra boost: een hoop gebouwen in Oost-Berlijn was leeg komen te staan. Het verenigde Berlijn maakte dankbaar gebruik van de leegstaande panden door er bijvoorbeeld clubs in te beginnen.

Maar sinds de jaren negentig kent Berlijn een onbelemmerde groei. Is de underground cultuur dan langzaam aan het verdwijnen? De mentaliteit is er in ieder geval nog volgens Daniel Haver: 'Berlijn barst nog steeds uit zijn voegen van creativiteit. Het is sinds de val van de muur steeds meer een wereldstad geworden, maar op dit moment is het leven in Berlijn nog relatief goedkoop.'

Maar een toeschouwer luidt toch de noodklok. Door de steeds sterkere regulering zou Berlijn zoals we het nu kennen in gevaar komen. Daniel Miller geeft aan het met eigen ogen te zien gebeuren. 'Tien jaar geleden waren mijn favoriete bars in Mitte de hele nacht open. Nu zie je dat ze door de politiek gedwongen worden om tegen middernacht de deuren te sluiten. Er komen in Berlijn steeds meer mensen wonen die helemaal niets ophebben met kunst of techno. Als we niet oppassen zal de Berlijnse cultuur op den duur verdwijnen.'