A La Carte met Wende: ‘Ik kan me über-focussen als het moet gebeuren’ A La Carte met Wende: ‘Ik kan me über-focussen als het moet gebeuren’

‘Wouter, mijn lief, is meer bij dan ik. Die vertelde over de leider van de Wagner Group die eerst Moskou bijna binnen reed en die nu zomaar met zijn vliegtuig naar beneden gevallen is. Zo’n ontzettend cowboyverhaal, daar laat ik me graag over bijpraten. Maar om eerlijk te zijn had ik me er tot nu toe heel slecht in verdiept, ik had tot een maand geleden nooit van die hele Wagner Group gehoord. Ik hou in het algemeen meer van De Correspondent dan van Nu.nl, ik laat liever iemand duiden hoe alles met elkaar te maken heeft, het echt te begrijpen. Van alle nieuwsberichten die de hele dag op je afkomen word ik doodmoe, omdat ik dan meteen zoveel vragen heb.’

‘Ik las laatst een boek over de aanloop naar de Tweede Wereldoorlog, waarin je goed ziet dat het op een gegeven moment onvermijdelijk was dat die zou uitbreken. Een soort rijdende trein die niet meer te stoppen was. Daar zitten we nu ook weer middenin, maar waar precies middenin, dat weten we niet. Je moet het verleden begrijpen om de toekomst te kunnen voorspellen. Als ik dan zo’n nieuwsbericht over Prighozin lees denk ik: hoe was de moeder van Poetin? Was dit een gemiste afslag of juist een genomen afslag? In welke grotere context moeten we dit zien?’

‘Omdat ik dit al zo lang doe weet ik goed hoe ik me moet voorbereiden op mijn show. Ik kan me echt über-focussen als het moet gebeuren. Een festival als Lowlands bijvoorbeeld is een overweldigende situatie, met overal prikkels. Dan ga ik niet buiten zitten kletsen, dan zit ik binnen in mijn kleedkamer, alleen. Dat vermogen tot concentreren heeft niet iedereen, maar weet je, ik heb altijd als een hekel gehad aan randvoorwaarden. Ik zat vroeger op hockey, ik vond het een geweldig strategisch spel, twee teams tegen elkaar, het technische aspect ervan vond ik te gek, maar alle blabla er omheen… vreselijk. Datzelfde heb ik met festivals. Het is leuk dat het er is, maar als ik moet optreden kom ik alleen om te zingen.’

Maar hoe gaat dat dan, dat afsluiten? Lowlands is een dorp waar 60.000 mensen door elkaar heen krioelen, waar zeven tenten met muziek tegen elkaar in staan te schreeuwen. Dan kom je achterlangs binnen, vervolgens moet je nog een stukje over het terrein naar de backstage. Hoe schakel je dat allemaal weer uit?
‘Ik zorg dat ik zo snel mogelijk in een situatie ben waar geen mensen zijn. Ik had op Lowlands een kleedkamer met een stoel, een bank en een plant, en iedereen weet dat ie me daar met rust moet laten. Ook mijn band komt niet naar binnen. Ze weten het wel. Ik moet zoveel geven op dat podium, alles overzien, ik voel me verantwoordelijk. Ik weet het, er zijn ook artiesten die hordes familie en vrienden over de vloer hebben, mayhem in de kleedkamer, bij mij niet. In een theater of popzaal, waar we alle tijd hebben om te repeteren, moet ik soms de drang weerstaan om te lang door te gaan. Ik kan dan wel tot acht uur doorgaan, terwijl we om half negen al spelen. Het is beter als ik een duidelijk schema aanhoud. Van vier tot zes soundcheck en repetitie, zes uur eten, om zeven uur nog één nummer doen, en dan moet het klaar zijn.’

‘Ik werkte ooit in Berlijn met iemand die ik precies deze vraag stelde. Hij zei: niet moe worden. Wat ik graag zou willen BLIJVEN kunnen: me oncomfortabel voelen. Ik wil dingen blijven doen waarbij ik niet helemaal zeker van mijn zaak ben, waar ik niet echt thuis in ben. Op dit moment ben ik Spaans aan het leren, leer ik tango dansen en probeer ik een stuk te schrijven. Allemaal dingen die ik nog niet echt kan.’

Maar als je lang op het podium staat wordt het routine?
‘Ja, nou ja, het gevaar is dat je denkt dat er een model te maken is van het creatieve precies, en dat is niet zo. Dat moet je niet verwarren met het feit dat je kunt leunen op ervaring. Wat ik ook wil kunnen: samenwerken. Dat is fucking moeilijk, of in elk geval: voor mij is het moeilijk, omdat ik een controlfreak ben. Jezelf afsluiten moet je niet doen als je met iemand samenwerkt. Ik heb wel veel geleerd van mensen, van Torre, van Typhoon, van S10. S10 nodigde me uit voor een schrijverskamp op Vlieland.’

‘Ik stapte de studio binnen, en daar was Sim Fane samen met Tantu Beats iets aan het maken, Stien was aan het schrijven. Ik dacht: wat moet ik doen? Ik bedoel: ik heb natuurlijk met mensen samengewerkt, met Dimitri Verhulst bijvoorbeeld, maar met hem had ik meer een gesprek. Ik ga nog liever dood dan dat ik in een studio een tekst voorlees die ik net geschreven heb. Dan voel ik me zo naakt, alsof ik uit mijn dagboek sta voor te lezen. Ik schrijf altijd, maar dan herschrijf ik en herschrijf ik, en het meeste gooi ik weg. Dit voelde niet helemaal goed, dus ik dacht: laten we het proberen! Ik heb later voor mijn eigen album ook zo’n schrijverskamp georganiseerd, met heel veel mensen. Het was fantastisch, en in twee weken hebben we vijftien nummers geschreven.’

‘Er schiet me nog iets te binnen. Ik ben enorm fan van het programma Dream School met Lucia Rijker, ken je dat? Zij is een bokser, en in het programma gaat ze aan de slag met moeilijk opvoedbare kinderen. Zij kan als haar iets niet zint iedereen keihard in elkaar slaan, maar dat doet ze dus niet, want ze is ook Boeddhist. Ze gaat ervoor zorgen dat die jongeren iets maken van hun leven. De kinderen zijn zo ontzettend moeilijk, totaal niet volgzaam, en zij blijft super geduldig. Uit die oncomfortabele situatie toch het goud boven halen, dat zou ik willen kunnen.’

Misschien moeten we dat even uitleggen. Er staat een liedje op je plaat over de donkere pagina’s uit het verleden van families, of het nu gaat over dingen die in de privé-sfeer gebeurd zijn of bijvoorbeeld een slavernijverleden. Hoe werkt dat door in het heden, op individuele levens van nu? Hoe is dat bij jou?
‘Het is toevallig, maar ik heb net een familie-opstelling gedaan, een soort psychologische coaching waarbij gekeken wordt naar je familie-systeem. Hoe staan mensen in een ruimte ten opzichte van elkaar. Dat geeft je een soort inzicht waar blokkades zijn. Je zet figuranten die je familie representeren in een kamer letterlijk op hun plek. Ik ben me gaan interesseren in mijn eigen familiegeschiedenis toen ik in 2016 meedeed aan het programma Verborgen Verleden. Ik kom uit een familie waarin veel gescheiden is, ook honderd jaar geleden al, in 1908, na dertig jaar huwelijk. Mijn opa ging naar Suriname en liet mijn oma met vier kinderen achter. Ik weet ook dat mijn grootouders van mijn vaderskant een interneringskamp hebben overleefd in de oorlog, en moesten leven met de trauma’s.’

En wat betekent dat dan in jouw leven?
‘Dat weet ik niet precies, behalve dat het gebeurd is en dat er iets van dat bloed in mijn bloed zit. Maar ik kan me wel voorstellen dat het een gevoel in me heeft geplant dat ik het alleen moet kunnen. Dat er niemand is die mij komt helpen of redden, omdat mijn grootmoeder ook niet geholpen werd. Ik weet niet of je de Lowlands-show hebt gezien, maar daar vertel ik hier iets over. Ik heb lang gedacht dat het sterk is om te zeggen dat ik dingen alleen kan. Ik heb er 44 voor moeten worden om te beseffen dat het beter is om te vertrouwen op mensen die met je willen samenwerken.’

Hebben je ouders je expliciet zo opgevoed?
‘Niet echt, maar we leven in een hyper-individualistische samenleving waarin een hoog-romantisch idee bestaat over ‘zelf doen’.’

Je raakte echt iets bij de mensen toen je dit zei op Lowlands, en ook met het liedje dat erop volgde, ‘Hou Me Vast’. Ik heb meerdere mensen in tranen gezien, en dan moet je er ook nog bij bedenken dat dit liedje op dat moment nog niet uit was, in plaats van dat het mensen door een moeilijke periode geholpen heeft en zo een lijflied werd. Het spreekt kennelijk direct aan. Die beelden zijn ongelofelijk.
‘Ik denk dat iedereen het zich wel kan voorstellen, zeker na corona, waarin niemand elkaar kon vasthouden, met die gedwongen afstand. Ik heb vorig jaar eens opgetreden op een bijeenkomst van vijftig burgemeesters vanuit de hele wereld, een chique bedoening. Ik stond te zingen voor de Nachtwacht. Ik zong daar over eenzaamheid, en de organisator van het congres zei even later: “Het grootste probleem van alle grote steden in de wereld is precies dat… eenzaamheid.’

‘Wat trouwens een grappig detail is: ik heb ooit op mijn telefoon de basis van dat liedje opgenomen, gespeeld op de piano. Ik noemde dat ‘Hou Me Vast’. En even later stuurde Dimitri Verhulst me een bericht. “Ik heb iets geschreven en ik denk dat het wat voor jou is. Het heet ‘Hou Me Vast’.” Bizar toch? En weet je wanneer dat was? Maart 2020.’

‘Ik heb dat zelf niet echt, zo’n moment, maar mijn vader wel. We woonden in Guinee-Bissau, in West-Afrika, in een compound in de middle of nowhere. Wij als gezin gingen op zeker moment terug naar Nederland, maar mijn vader bleef nog wat langer. Toen is hij midden in de nacht wakker gemaakt door twee mannen die een pistool op zijn slaap zetten en hem vastbonden aan een stoel. Een ordinaire overval dus, en niet één keer maar twee keer. Wow, dacht ik later, daar heb je dus nooit over willen vertellen. Totaal idioot. Maar laat ik een andere vraag kiezen.’

Wat is een persoonlijke daad van rebellie?
‘Rebellie, dat is tegen de stroom ingaan. Dat heb ik altijd wel gedaan in mijn carrière. Toen ik succes had met Franse chansons ben ik Engelse liedjes gaan schrijven, mijn nieuwsgierigheid achterna.’

Was je een teen rebel?
‘Nee, helemaal niet. Ik ben wel dwars, maar ik ben geen activist, geen Nelson Mandela, die wist dat hij zijn leven lang de gevangenis in zou gaan voor zijn daden. Ik zal ook niet zo snel op de A12 gaan zitten, maar ik probeer op een subtielere manier mensen in beweging te krijgen, meer op individueel niveau. Wouter zegt wel eens: jij bent een emo-activist. Je wilt dat mensen gaan voelen. Dingen accepteren van zichzelf waar ze zich tot dat moment lelijk of slecht door voelen. In de eerste plaats wil ik dat van mezelf. Ik zie wat me dat oplevert aan levenservaring en moed. Het is op dit moment best rebels om elkaar het licht in de ogen te gunnen. Ik ben ook geen fan van de ‘alle mannen moeten weg’ lijn. Ik wil gewoon dat iedereen beseft hoe ingewikkeld het is om mens te zijn.’

‘Over dat het leuker is om dingen samen te doen.’

Je hebt hier eigenlijk al veel over gezegd dit gesprek hè. Ik merk wel dat precies dit een van jouw talenten is, een rode lijn zien, dingen terugbrengen naar de essentie.
‘Ik heb het eigenlijk altijd zo gedaan, ook chansons gaan over grote onderwerpen als liefde, dood, loslaten. De uitdaging zit hem erin het licht te houden. Daarom vind ik Froukje ook zo goed. Als je naar haar teksten luistert hoor je dat die behoorlijk zwaar zijn voor een 21-jarige, S10 hetzelfde, maar zo voelen ze niet. Ik voel me uiteindelijk meer entertainer dan kunstenaar. Het grappige is dat de tijden wel veranderd zijn. Toen ik in 2018 op Noorderslag speelde, werd er over me geschreven: ‘Mooi, maar wel zwaar’. In datzelfde jaar deed ik bij het Nationale Ballet de voorstelling The Last Resistance. In de theaterwereld noemden ze dat ‘Songfestivalmuziek’. Die twee werelden zijn wel dichter bij elkaar gekomen. Kijk maar naar pop-artiesten als Stromae en Rosalia, die echt wat te vertellen hebben.’

‘Ik ben denk ik heel romantisch. Als klein meisje wilde ik heel clichématig altijd bruidswinkels in.’

Ondanks dat je opgroeide in een familie vol gescheiden mensen?
‘Ja, nou ja, had ik maar nooit die familie-opstelling gedaan. Ik moet ineens denken aan een film die ik laatst zag, The Secret Life Of Pets. Het is een animatiefilm over wat huisdieren doen als hun baasjes naar hun werk gaan. Op een gegeven moment raakt er één dier kwijt, en de rest gaat hem zoeken. Onderweg komen ze een wit konijn tegen, een fundamentalistisch, geradicaliseerd konijn dat alle mensen wil uitroeien. Hij heeft allemaal dieren om zich heen verzameld in het riool. Nu ga ik het einde spoileren: aan het einde komt er een lief klein meisje en dat pakt het konijn op. Hij stribbelt tegen, maar ze blijft hem lief vasthouden en aaien. En dan zie je dat konijn langzaam smelten. Ik heb nooit de mensheid willen uitroeien, maar heb haar in het verleden best eens een uppercut willen geven. Mijn tanden laten zien. Hoe? Gewoon door weg te gaan. Er zitten voordelen aan weggaan hoor. Maar op sommige momenten had ik misschien meer vertrouwen kunnen hebben.’