Persoonlijk? Hoe kun je een album waarop de lijst met credits 3,105 woorden beslaat persoonlijk noemen? Onder meer Diplo, James Blake, The Weeknd, Kendrick Lamar en Jack White zijn betrokken bij Lemonade. Hoogtepunt Hold Up is een goed voorbeeld, want kent de meeste schrijvers. ‘They don’t love you like I love you’, zingt Beyoncé in het nummer. Dat zinnetje komt oorspronkelijk uit Yeah Yeah Yeah’s Maps. Onder de vele credits van de song staat ook de naam van Vampire Weekend-frontman Ezra Koenig, die in 2011 (!) al eens diezelfde zin twitterde met alleen de toevoeging ‘hold up’ ervoor. Maandagmiddag legde hij er zelf nog even de nadruk op door de vier jaar oude tweet te beantwoorden: ‘slow down...they don't love u like i love u’. Toch gaat zijn betrokkenheid verder dan die tweet: Hold Up is gebaseerd op een demo waar Koenig al in 2014 aan werkte met Diplo.
Een nog beter verhaal is de betrokkenheid van Father John Misty bij de track: na aanvankelijk wat ironische tweets over luchthoorns deed hij uit de doeken dat hij echt melodieën voor de song heeft geschreven, en er zelfs een stukje zang uit zijn demo op de uiteindelijke track is terechtgekomen. “Pas toen ze me persoonlijk kwam opzoeken op Coachella 2015 om te vertellen dat ik de plaat had gehaald, had ik iets concreets om mijn vrienden te overtuigen dat ik niet gek was geworden.”
3voor12 bespreekt Album van de Week (17): Beyoncé
Totaalkunstwerk Lemonade is veel meer dan som der delen
Het maandenlange geplaag met citroenen op Instagram wekte al de indruk dat Beyoncé’s Lemonade iets veel groters ging worden dan simpelweg een nieuwe video. Meer zelfs dan ‘gewoon’ een nieuw album. Want het uiteindelijke resultaat heeft oneindig meer zeggingskracht dan de som der delen, en is het meest persoonlijke werk dat de zangeres ooit maakte. 3voor12 roept Lemonade alsnog uit tot Album van de Week (sorry, Kevin Morby).
Laat je niet van de wijs brengen door die waslijst aan credits. Want, zoals Ezra Koenig zelf zegt: Beyoncé heeft het 100 procent eigen gemaakt. En dat geldt voor heel Lemonade: het is nu eenmaal moeilijk voorstelbaar dat je zoveel gif kan veinzen. ‘You can taste the dishonesty, it’s all over your breath’ is de vileine openingszin van Beyoncé in de film. We zien haar in een zwarte sweater, temidden van het riet. Het moge duidelijk zijn: Lemonade begint niet op het beste moment. Nadat het album dit weekend werd uitgebracht met een ‘eenmalig’ HBO-event (tijdens het uitzenden kwam de plaat ook op Tidal) ontstonden meteen veel vragen over hoe het huwelijk van Jay Z en Beyoncé ervoor stond. Door anderen werd dat meteen afgedaan als geroddel, en als je alleen het album luistert via Tidal (of minder legale bronnen) zou je dat misschien heel even kunnen volhouden. Niet als je die geweldige film erbij ziet. Die is veel meer dan een doorsnee begeleidende video, maar tilt het verhaal dat Beyoncé op de plaat vertelt minstens twee niveaus hoger. Eigenlijk zijn de beelden onmisbaar om Lemonade te begrijpen.
Toegegeven, die poëtische stream-of-consciousness (geschreven door de 27-jarige Somalisch-Britse dichteres Warsan Shire) is bij tijd en wijlen wat wollig. Na de prelude gaat Beyoncé nog even verder met een half gefluisterde monoloog. ‘In the tradition of men in my blood you come home at 3 A.M. and lie to me.’ Ze springt van een flatgebouw af, eindigt in een onderwaterstaand huis – prachtig in beeld gebracht – en sluit af met de vraag ‘Are you cheating on me?’ terwijl ze de deuren opent en een vloedgolf de trap af stroomt. Lemonade is "based on every woman’s journey of self-knowledge and healing”, staat bij de releasenotes op Tidal, maar het lijkt inmiddels net zo onwaarschijnlijk als dat Björk haar inktzwarte break-upplaat Vulnicura over iemand anders had geschreven. Nee, Lemonade is Beyoncé’s persoonlijkste werk tot nu toe, en in die zin goed vergelijkbaar met Björk’s album. Maar Vulnicura is een introspectief document: Björk blikt terug op een huwelijk dat al op de klippen is gelopen, en klimt langzaam uit het dal.
Beyoncé niet: geheel in stijl slaat ze terug. En dat doet ze al in de tweede en beste track op de plaat: Hold Up. De zomerse reggaevibe van het nummer en de gele jurk die ze draagt zijn alleen een sarcastische verbloeming van wat er onder de oppervlakte speelt. In haar handen heeft ze een honkbalknuppel, waarmee Beyoncé aan het eind van het nog altijd zonnig klinkende nummer auto’s aan gort slaat. Zet het beeld even stil, en er blijkt ‘Hot Sauce’ op die knuppel te staan. Dat zet dat terloopse zinnetje in het eerder – tijdens de Superbowl – uitgebrachte Formation ineens in een heel ander daglicht. ‘I got a hot sauce in my bag, swag’ is niet meer alleen een moeilijk af te leren Texaanse ‘country girl’-gewoonte (zoals het oorspronkelijk werd geïnterpreteerd) maar een honkbalknuppel waarmee ze de tanden van haar rivale (?) tot confetti slaat. Zo zegt ze het even later letterlijk, voordat het furieuze Don’t Hurt Yourself (met Jack White) begint. Eerlijk gezegd geen 100 procent geslaagd nummer - die White Stripes-distortion over Beyoncé’s stem werkt echt niet - maar die bijbehorende scène in de film? Wauw. Beelden van een ziedende – en ijzingwekkend sexy – Beyoncé worden afgewisseld met een speech van Malcolm X: ‘The most disrespected person in America, is the black woman.’
Het zij een cliché, maar het persoonlijke is politiek bij Beyoncé, en vice versa. Is de persoon Beyoncé nog wel los te zien van het symbool Beyoncé? De twee zijn op Lemonade voortdurend met elkaar verbonden. Tegen wie heeft ze het als ze vraagt: ‘So what are you gonna say at my funeral now that you’ve killed me?’ Jay Z? De hele ‘tradition of men in my blood’? Het is gissen, en dat maakt de film zo intrigerend.
Wat wel duidelijk is: het gaat al snel beter met Beyoncé. De song Sorry had beter ‘Sorry not sorry’ kunnen heten, want ze maakt haar man/ex duidelijk dat ze niet eens meer aan hem denkt. Het geweldige arbeidsanthem 6 Inch (met The Weeknd) zet de vrouw nog hoger op het voetstuk, met 6 inch hoge hakken als symbool voor kracht en succes. Ze moedigt vrouwen aan hetzelfde te doen ‘She too smart to crave material things / She pushing herself day and night / She grinds from Monday to Friday’. Dat ze haar stukken minstens twee octaven lager zingt dan The Weeknd de zijne is ook symbolisch, net als het brandende huis in de film. Overigens staat er nog een opmerkelijke credit bij deze track: Animal Collective. Eén van de producers van de song, Boots, zegt dat hij dacht dat de zin ‘She too smart to crave material things’, spontaan tot hem was gekomen, maar dat het - ook qua melodie - toch wel erg dicht in de buurt kwam van Animal Collective’s My Girls (2009). “Je denkt voor 14 seconden dat je een genie bent, maar dan blijkt het zo geweldig te zijn omdat iemand anders het al heeft geschreven.”
Vlekkeloos is Lemonade zeker niet. Country-niemendalletje Daddy Lessons is de grootste misser, maar de film laat mooie familiebeelden zien en ook de prelude bevat de mooiste bijdrage van Shire aan het geheel. De contributie van James Blake is mooi, maar valt een beetje in het niet. Het slot van Lemonade is dan weer heel sterk. In het old-school soulnummer Freedom slaat de balans politiek-persoonlijk het meest door naar het eerste, en niet verwonderlijk heeft Kendrick Lamar (hij maakte er immers een hele plaat over) een grote rol op de song over de slavernij, hedendaags racisme en #Blacklivesmatter. Thematisch had het eerder uitgebrachte Formation de overtreffende trap kunnen zijn, maar jammer genoeg is die song nu als een soort losstaande bonustrack helemaal achteraan geplakt.
Love Drought was een voorzichtige eerste stap, maar in het door Diplo geproduceerde slotnummer All Night komt Beyoncé definitief bij zinnen over haar eigen relatie in het grotere plaatje: ‘Found the truth beneath your lies /And true love never has to hide’. Dat dat verhaal heeft zich inmiddels verbreed tot emancipatie in het algemeen: de twee zijn bij Beyoncé zoals gezegd voortdurend met elkaar verbonden. In die zin is het statement dat Lemonade over ‘every woman’s journey’ gaat toch niet zo vreemd – alleen de plaat wordt er absoluut niet minder persoonlijk door. Na Freedom zijn er beelden van de oma van Jay Z, Hattie White, die een speech houdt op haar 90e verjaardag. "I had my ups and downs, but I always found the inner strength to pull myself up. I was served lemons, but I made lemonade."
Er valt veel meer te melden over Lemonade dan in één stuk mogelijk is. Hier een overzicht van stukken die de moeite waard zijn:
- The New York Times: For Fashion, Beyoncé’s ‘Lemonade’ Is the Anti-Coachella
- The New York Times: Popcast: Beyoncé's Lemonade
- Pitchfork: Breaking Down Beyoncé's Lemonade Samples
- Pitchfork zocht MeLo-X (schreef mee aan Hold Up en Sorry) op
- Bustle: Transcript Of Beyonce's 'Lemonade' Because The Words Are Just As Important As The Music
- The Fader: Meet Somali-British Poet Warsan Shire Featured On Beyoncé's LEMONADE
- The Fader: Beyoncé Speaks Directly To The Black Mainstream With LEMONADE