Multi-Love is een bijzonder gevarieerd, gedetailleerd en hoogstaand psychedelica-album geworden, met meer elektronica, blaasinstrumenten en zelfs disco-invloeden. Nielson (in feite ís hij in zijn eentje UMO, de andere bandleden zijn voornamelijk voor de optredens) nam dit keer dan ook de tijd. “We waren al drie jaar op rij aan het touren, behoorlijk non-stop. Ik dacht: als ik een jaar vrij neem, kan ik eindelijk meer tijd besteden met mijn gezin en veel bij hen zijn.”
En zo gebeurde het. “Ik heb twee kinderen, een jongen en een meisje. Moe is vijf en Iris vier, ik heb het afgelopen jaar veel tijd met hen kunnen doorbrengen. Maar het betekende ook dat ik heel veel tijd zou hebben om een nieuw album te maken. Uiteindelijk heb ik Multi-Love in acht maanden gemaakt, zo lang heb ik er nooit aan kunnen besteden. Ik wilde dan ook echt iets ambitieuzers doen, ik had een budget en voelde me gezond en goed. Dat is hoe het begon.”
Wie Unknown Mortal Orchestra al een tijdje volgt, weet dat het wel eens anders is geweest voor Ruban Nielson. Tijdens tours gooide hij er regelmatig een tweet uit over hoe klaar hij ermee was, en in een interview met 3voor12 ten tijde van UMO’s vorige plaat II (2013) bleek dat hij overhoop lag met zijn familie thuis in Nieuw-Zeeland. “Hoe meer succes ik krijg, hoe meer ik van mijn vader vervreemd”, zei Nielson toen. Zijn moeder “negeerde hem gewoon”. Dat ging ook gemakkelijk: Nielson woonde inmiddels aan de andere kant van de wereld: Portland, VS.
Hoe Unknown Mortal Orchestra een drugsvrij familiebedrijf werd
“Ik heb twee jaar lang geprobeerd mijn demonen onder controle te houden”
Unknown Mortal Orchestra (UMO) begon ooit als mysterieuze buzzband, maar tegenwoordig staat meesterbrein Ruban Nielson bekend als open boek. Naar aanleiding van zijn nieuwe plaat Multi-Love vertelt Nielson honderduit over zijn drugsproblemen tijdens het non-stop touren, zijn familie met wie hij gebrouilleerd raakte en hoe uitgerekend UMO de Nielsons uiteindelijk weer bij elkaar bracht. “Muziek is de enige manier om mijn problemen op te lossen.”
“Ik had geen idee wat ik wilde doen”
Hij had het contact helemaal kunnen verliezen. “Toen ik naar de VS emigreerde, had ik wat spaargeld maar geen idee wat ik wilde doen met mijn leven. De muziek had ik al opgegeven, ik probeerde grafisch ontwerper te worden. Ik liep stage bij een filmproductiebedrijf en ondertussen maakte ik in mijn vrije tijd muziek. Ik nam een nummer op (Ffunny Ffriends, red.), zette dat op BandCamp en dat was het begin van UMO. Uiteindelijk werd UMO mijn baan en ben ik drie jaar op tour geweest met de band. Ik betaalde de rekeningen, verzorgde mijn familie maar ondertussen… was ik het aan het verneuken. Ik werkte hard aan mijn muziek, maar ik werkte er niet hard genoeg aan een goede vader te zijn. En dan al die dingen die bij in een band spelen komen kijken…”
Drugs, bedoelt Nielson. “Ik heb twee jaar lang geprobeerd mijn demonen onder controle te houden. Het is gewoon heel makkelijk om op tour aan drugs te komen. Dat ging op een gegeven moment veel tijd kosten en werd een te groot probleem. Ik denk dat ik verslaafd raakte, ik zeg liever niet waaraan. Het maakt eigenlijk ook niet uit, het gaat erom dat je ver van huis bent en drugs je het gevoel kunnen geven dat je thuis bent, waar je ook bent. Het is een geweldige korte termijn-oplossing.”
Maar Nielson begon steeds meer aan de lange termijn te denken. “Ik wilde meer albums maken en ik wilde niet dat mijn kinderen later zouden zeggen: ‘Mijn vader? Ja hij zat in een best coole band maar verder was het echt een lul.’ Ik wil dat ze van me houden, zij zijn de enige mensen op wie ik nog indruk wil maken.” Maar UMO was Nielson ook te lief om op te geven. “Ik weet zeker dat er een manier is om lang op tour te gaan en hard te werken zonder dat ik mijn leven compleet vernietig. Maar het avontuur wil ik niet opgeven, ik denk dat ik er dan alleen mar slechter aan toe zou zijn. Als ik een normaal mens zou proberen te zijn met een normaal leven, raakte ik snel verveeld. Mijn vrouw ook. Ik wil creatiever en intelligenter worden en avonturen kunnen beleven zónder dat ik mezelf naar de afgrond breng. Dat is nu mijn missie."
De muziek van UMO klinkt wel alsof psychedelische drugs er een positieve invloed op kunnen hebben gehad, maar Nielson gelooft daar niet in. “Ik hoorde dat de eerste twee albums van Os Mutantes (Braziliaanse band uit de jaren zeventig, red.) geschreven zijn zonder dat ze ooit lsd hadden geprobeerd. Ze maakten fantastische psychedelische muziek omdat ze bedachten hoe het zou moeten zijn om een lsd-trip te hebben. Toen ze het eenmaal geprobeerd hadden, werd hun muziek eigenlijk minder interessant. Ik hou er niet van om drugs de credits te geven. Het hele idee van psychedelica is om naar de realiteit te kijken vanuit verschillende invalshoeken, en drugs zijn daar maar een klein onderdeel van.”
A destiny infested with chemicals
De tekst van het sleutelnummer Necessary Evil vat het mooi samen: Transform into the animal you need to / Fly from a destiny infested with chemicals, zingt Nielson helemaal aan het begin van het nummer. De trompet wordt gespeeld door niemand minder dan zijn vader, met wij hij het contact weer herstelde. “Het was een helend proces voor ons beiden, om dat samen te doen”, zegt Nielson. “Toen ik opgroeide had mijn vader veel problemen met drugs en alcohol, het was best een moeilijke jeugd en later werd onze familie dus een beetje verbroken… Maar nu hebben we weer een goede band en praten we ook over het muzikant-zijn, over de problemen daarvan.”
“Die tekst in Necessary Evil gaat daarover”, vervolgt Nielson, “Misschien was het mijn lot; drugsverslaving zit in de familie en op een bepaalde manier was het bijna onvermijdelijk dat het mij ook zou overkomen. Ik bevond mezelf in een situatie waarvan ik dacht: man, ik ben net hem. Ik tourde overal ter wereld maar was niet meer trots op wie ik was, keek niet meer om naar mijn familie en dacht dat ik net als hem zou eindigen.”
Ironisch genoeg is het nu de band Unknown Mortal Orchestra die de familie Nielson met elkaar verbindt, lacht Nielson. Ook zijn broer Kody speelt mee op de plaat. “Hij speelt bijna alle drums, de helft van alle pianopartijen en heeft ook meegeschreven aan de nummers”, vertelt Nielson. “We zaten ooit samen in een band (Cultsensatie The Mint Chicks, red.), voordat we ruzie kregen en elkaar niet meer zagen. Maar ik miste het werken met hem. Ik wist dat samen in een band spelen er niet meer inzat maar dacht: misschien kan hij me helpen bij deze plaat. Dus vloog ik hem naar Portland.” En het gaat verder: Kody's band Silicon reist met Unknown Mortal Orchestra als support act, ook maandag in Bitterzoet. Met een scheve grijns voegt hij eraan toe: “Muziek lijkt voor mij de enige manier te zijn om mijn problemen op te lossen. Ik dacht: als mijn familie meewerkt aan mijn platen, hoef ik niet meer vervreemd van ze te raken. Als het goed gaat, is het een succes voor ons allemaal.”
Statements
Multi-Love is het resultaat van acht maanden werk, en op die plaat kun je duidelijk horen dat Nielson beter in zijn vel zit dan toen hij II maakte, een lo-fiplaat waarop in zowat elk nummer het woord ‘loneliness’ terugkeerde. ‘Isolation can put a gun in your hand’, zo luidt de eerste zin op de plaat. Een scherp contrast met het optimistische, poppy titelnummer van Multi-Love. ‘Multi-Love has got me on my knee We were one, then become three’, zingt Nielson cryptisch in het titelnummer. “Toen ik II maakte zat ik zo vast in mijn eigen leven. Nu voelde ik me veel beter, en daardoor kon ik eindelijk statements maken over de wereld om me heen. Eerder probeerde ik me alleen maar naar de volgende dag te slepen.”
Om wat voor statements gaat het? “Ik denk dat de meeste nummers op de plaat minstens twee betekenissen hebben”, vervolgt Nielson. “Een politieke betekenis die slaat op de samenleving en wat ik om me heen zie gebeuren, en tegelijkertijd zijn het ook liefdesliedjes.” In het titelnummer slaat de politieke betekenis op de nalatenschap van de hippies, “als een moderne versie van de ideeën uit de sixties, burgerrechten en feminisme en andere progressieve politieke ideeën. Als punker was ik anti-hippie toen ik begon met muziek maken. De jaren zestig waren een spannende tijd, maar ik heb het gevoel dat de hippies uiteindelijk gefaald hebben. Ze hebben het niet levend gehouden en zijn later een soort belachelijke Austin Powers-versie van die tijd gaan vertellen, terwijl het in feite veel duisterder was.”
Ook slotnummer Puzzles gaat in wezen over een gefaalde progressieve agenda. ‘America / Open up your door / Is it right to always fight against “the other”? / What is a “Person of color” / Is it wrong to have zone that isn’t monochrome?’ Nielson: “Ik schreef die tekst als laatste, terwijl de rellen in Ferguson vol aan de gang waren. Voor mij is het een feit dat we al lang voorbij het punt zijn waarop we ons druk moeten maken om ras, of mensen categoriseren in rassen. We lopen achter op waar we moeten zijn. Er komt een energiecrisis aan en we zitten ons nog steeds druk te maken over gelijkheid van rassen en van man en vrouw. Ik vind het echt ridicuul.”
Toch is Nielson over het geheel genomen optimistisch, en schetst hij op Multi-Love een utopie in plaats van een somber verslag van de huidige stand van zaken. Ought in plaats van is. Zomaar een andere zin uit het titelnummer: She don’t want to be a man or a woman / She wants to be your love. “Ik dacht na over gender, over hoe dat altijd gestandaardiseerd wordt. Ik ben groot fan van David Bowie en het belangrijkste wat hij ons leert, is dat het zelf modulair is. We kunnen het herschikken en tóch blijven we dezelfde ziel. Bowie verandert zijn seksualiteit, zijn ‘gender’, zijn naam en zijn identiteit en tóch is hij meer dan de meeste mensen compleet zichzelf. Daar gaat zijn werk volgens mij over, en sinds de seventies zijn weinig artiesten daar mee bezig geweest, dus in Multi-Love wilde ik vergelijkbare ideeën uitdragen. Als je een heteroseksuele man bent, krijg je normaal gesproken custom made liefdesliedjes voor jou. Dat wilde ik anders doen, iedereen moet zich welkom voelen als hij deze plaat luistert.”
Het lijkt vreemd dat Nielson tegenwoordig zo’n open boek is, als je bedenkt dat hij de eerste songs van UMO nog anoniem op BandCamp zette en interviewverzoeken weigerde. Hij denkt even na. “Ik denk dat ik altijd aan mensen heb willen laten zien wie ik ben, maar tegelijk wil ik de luisteraar niet opzadelen met mijn ego. Dus daar zit wel een soort spanning tussen. Tegenwoordig zeg ik eigenlijk: dit is wie ik ben, maar no big deal (lacht hard). Sommige artiesten leggen al hun gevoelens er zo dik bovenop dat ik denk: man, dit voelt gewoon alsof iemand alleen maar over zichzelf aan het praten is. Ik wil niet dat mijn muziek zo voelt.”
“Yeezus was muzikaal van grote invloed”
Muzikaal klinkt Multi-Love vooral meer poppy en zelfs wat gelikter dan de voorgaande UMO-platen. Hoewel Sly & The Family Stone nog steeds zijn belangrijkste inspiratiebron is, liet Nielson deze keer modernere invloeden toe. “Ik heb de vorige twee platen gemaakt terwijl ik de laatste dertig jaar aan muziek compleet negeerde, ze moesten klinken alsof ze uit een andere tijd kwamen. Deze plaat wilde ik laten klinken alsof hij uit 2015 komt, ik zit niet meer zo vast in mijn maniertjes. Een van de platen waar ik de laatste tijd veel naar luister is Yeezus van Kanye West. Toen hij uitkwam, vond ik het niks. Maar maanden later las ik een recensie geschreven door Lou Reed, en ging ik hem weer luisteren. De dingen aan de plaat die ik irritant vond, vond Reed juist prachtig. Toen ik hem nog eens aandachtig luisterde, besefte ik dat de hele plaat vol sublieme momenten staat. Al mijn favoriete platen snapte ik in het begin niet, maar ik ben altijd bereid toe te geven dat ik het fout zag. Ik denk dat Yeezus van grote invloed is geweest op mijn eigen plaat, ik had een meer futuristische mindset dan voorheen.”
De eerder genoemde single Can’t Keep Checking My Phone klinkt zelfs als een analoge housetrack. “Het is op een paar punten inderdaad bijna house”, zegt Nielson. “Terwijl ik dat nummer maakte begon het steeds meer op disco te lijken, dat leek me een cool idee. Op een gegeven moment kreeg het zelfs een deephouse-gevoel, dat voelde nog beter en spannender dus ging ik ervoor. Op mijn vorige twee platen had ik zoiets nooit kunnen laten werken.” En de tekst? Waarom kan Nielson niet stoppen met op zijn telefoon kijken? Tegen wie zingt hij ‘Im sure you’ll come back / Till then I can’t keep checking my phone?’ Nielson bedenkt zich even. “Tja, het is geïnspireerd op iemand die weg ging en heel belangrijk voor me was. Het was frustrerend, ik was er heel boos om…”
Op dat moment wordt het interview, dat al ver uitgelopen is, afgekapt. Achteraf blijkt dat Nielson op het punt stond nóg een interpretatie te geven van Multi-Love, namelijk die van de poly-amorische relatie die hij en zijn vrouw Jenny hadden met een achttienjarige vrouw die hij ontmoette in Tokio. Gelukkig is dat waanzinnige verhaal ook opgeschreven, door Pitchfork. Ruban Nielson omschreef psychedelica als “de realiteit beschouwen vanuit veel verschillende invalshoeken”, zelf houdt hij zich maar wat graag aan dat credo.