Hilversum is een onneembare vesting voor veel rappers, constateerde 3voor12 vorig jaar al in een uitgebreid artikel. Artiesten die miljoenen views hebben op YouTube, staan qua airplay vaak met lege handen. Ook dit weekend op Lowlands weer deden de rap-acts het goed. Bitch Don’t Kill My Vibe van Kendrick Lamar - zelden op de radio gedraaid - werd omarmd als een moderne classic. Rico en Sticks speelden de Alpha plat met een uur lang hits die ontstonden buiten de radio. En ook het jonge talent van New Wave kreeg een gretig publiek dat absoluut meer kende dan alleen radiohit Drank & Drugs. Er zijn allerlei verklaringen te bedenken voor die moeizame band, maar het blanke gehalte van de Hilversumse redacties mag zeker niet uitgesloten worden als factor. 

 

Zelf werd ik ook een keer hard aangesproken op Twitter. Het was vorig jaar de dag voor Sinterklaas, en het begon uitgerekend met een aardige opmerking over het succesalbum van Typhoon. Ik twitterde: “Pas over een jaar of tien zullen we beseffen hoe als geroepen Lobi Da Basi kwam in dit giftige tijdsgewricht.” Grote woorden, ik weet het. Tien minuten later was ik door rapper en activist Gikkels gelabeld als ‘deel van het probleem’. Hij had het over ‘hypocriet gedrag binnen de muziekbranche’, doelend op mijn compliment. 

 

Er ontspon zich een geïrriteerde discussie (irritatie van mij uit). Ik vond het onterecht dat hij me labelde als hypocriet omdat ik oprecht onder de indruk was van de grote kracht van Typhoon’s boodschap, en ook van zijn zoektocht naar zijn eigen (inderdaad zwarte) roots. Bovendien hadden wij bij 3voor12 de rode loper uitgerold voor Typhoon en hem alle egards gegeven die we hem maar konden geven. Ik begon ook meteen te tellen hoeveel zwarte rappers ik in mijn tijd bij 3voor12 geïnterviewd had. Ik dacht aan Kempi. Hydroboyz, Dio. Net voor het incident Ronnie Flex. Nee, ik stond aan de goede kant van de streep, vond ik zelf. You’re picking the wrong fight, vriend.

 

Toch begreep ik Gikkels iets beter toen ik hem uitgebreid sprak voor mijn artikel Hiphop In Hillywood, een maand later. Mijn artikel ging over precies dat wat Fresku in zijn single aanstipt: waarom hiphop zoveel moeite heeft om door te dringen tot het bolwerk Hilversum. Gikkels had het over ‘institutioneel racisme’ in Hilversum. Institutioneel racisme, een term uit de jaren zestig, bedacht door kopstukken uit de black power beweging. Grof gezegd komt het neer op het feit dat een organisatie of overheid een bepaalde groep mensen benadeelt, vanwege hun huidskleur of etnische achtergrond. Let wel: dat betekent natuurlijk helemaal niet dat alle medewerkers van zo’n organisatie met witte puntmutsen achter hun bureau zitten, maar wel dat het systeem zo in elkaar zit dat in dit geval zwarte artiesten er moeilijker aansluiting vinden. Het is een veel listiger probleem, omdat de individuen in zo’n organisatie best 100% kunnen deugen, maar ze wel in het grotere geheel gevangen zitten. 

 

Terwijl ik stoeide met een reactie op Fresku’s nummer, kreeg ik op Twitter zomaar een schoolvoorbeeld van white privilege in de voeten geworpen. Ik plaatste een linkje naar een nummer van Kenny B, de populaire Surinaams/Nederlandse zanger. Preciezer: naar een cover van Tom Petty-nummer Into The Great Wide Open, gemaakt in opdracht van het festival. Een reggaeversie van een ‘blank’ liedje. Prompt hing 3FM-collega Michiel Veenstra aan de Twitter, die verklaarde dat ‘alles nu pijn’ deed. Hij verklaarde niet alleen deze cover slecht te vinden, maar meer in het algemeen een groot reggaehater te zijn. Even later haakte ook 3FM-dj Domien Verschuuren aan. Een paar tweets later werd gesteld dat ‘pure reggae’ het ergste was, geconcludeerd dat blanke reggae-flirters The Police en Doe Maar onder ‘pop’ vallen, en dat I Shot The Sheriff door Eric Clapton beter te pruimen is dan het origineel van Bob Marley (al voegt Michiel Veenstra er later nog aan toe dat blanke ‘echte’ reggaebands als UB40 nog veel erger zijn. En terecht natuurlijk).

 

Zijn Michiel en Domien nou racisten? Nee, natuurlijk niet! Het is helemaal geen schande dat ze niet van reggae houden. Maar het is WEL van belang wat hun persoonlijke voorkeuren zijn. Zij zijn immers sleutelfiguren op de zender, zij bepalen mede de playlist. Precies zoals vermoedelijk The War On Drugs niet bovenaan de OOR eindejaarslijst terecht was gekomen als die door enkel gekleurde muziekjournalisten was samengesteld, of door 14-jarige meisjes. Logisch toch? Even de hand in eigen boezem: ook de 3voor12 redactie (want ook wij horen natuurlijk bij ’het systeem’) is helemaal blank. En hoewel wij momenteel geen gebrek hebben aan hiphopliefde, zijn er ook bij ons nog altijd meer Tame Impala liefhebbers dan aanhangers van Young Thug of SFB. 

 

Ik heb nog nooit bij de playlistvergadering van 3FM gezeten, maar ik durf mijn hand ervoor in het vuur te steken dat nog nooit een plaat afgekeurd is omdat het ‘negerherrie’ is, zoals Fresku in zijn satirische track suggereert. Sterker nog: ik ken genoeg mensen binnen de zender die liefde hebben voor ‘zwarte’ muziek in allerlei vormen. Ik geloof ook dat iedere 3FM medewerker zichzelf prima in de spiegel kan kijken, voorop zendermanager Wilbert Mutsaers, die hoogstpersoonlijk 101 Barz en FunX redde. Juist gezien die wetenschap zou je zeggen dat er mogelijkheden genoeg zijn. Hoe dan ook zou het ‘het systeem’ sieren als het zich bewuster zou zijn welke impact zijn personele samenstelling heeft, en na te denken hoe het anders kan. Als we een ding kunnen leren uit het werk van Fresku, dan is het dat zelfreflectie loont.

Donderdagavond is Fresku te gast in 3voor12 Radio, tijdens de vakantie van Roosmarijn gepresenteerd door Michiel Veenstra.

 

 

 

 

Fresku heeft zelfs meer dan “een beetje” gelijk over Hilversum. Over Hilversum in de breedte dus. Dat de discussie zich nu toespitst op 3FM is in eerste instantie een compliment, kennelijk doet het er toe of je wel of niet op 3FM wordt gedraaid. Zoals hij me zelf vertelde ‘als je een punt wil maken, moet je het vlaggenschip aanpakken’, en gelijk heeft hij, zo komt een gesprek op gang. Er wordt veel verwacht van 3FM en kennelijk niet of minder van andere radiostations of TV zenders. Dat is ook de reden waarom ik voor 3FM werk. Er is echter een breder verhaal dat de aandacht wat mij betreft nog meer verdient. Dat wil ik hier op persoonlijke titel graag toelichten.

 

Er kan niet genoeg worden gesproken over de problematiek van ‘white privilege’, de systematische voordelen die blanken in onze maatschappij en elders ondervinden boven gekleurde mensen. Hilversum is een blank bolwerk, een monocultuur met wat kleine lichtpuntjes en goede intenties, maar veel te weinig. Ik hoor zelf ook bij dat bolwerk, zo’n hoogopgeleide blanke veertiger die in Amsterdam woont. Kan ik niks aan doen. Nou ja, ik zou kunnen verhuizen. Maar waar ik wel wat aan kan doen, is proberen vanuit mijn verantwoordelijkheid en positie daar zoveel mogelijk aan te veranderen. Zoals Atze de Vrieze al aangeeft, is het ‘blank’ zijn van Hilversum denk ik geen kwade opzet. Jezelf met deze gedachte tevreden in slaap sussen, is echter het slechtste wat we kunnen doen. Er is ontstellend veel onwetendheid op dit gebied. Het niet weten of willen weten is misschien nog erger dan bewust voorbij gaan aan deze ergerlijke situatie. Er moet dus veel veranderen in medialand, en dat gaat niet organisch is al gebleken afgelopen decennia.

 

Zowel voor als achter de schermen bij radio, TV en online moet, kan en zal nog veel gebeuren op dit punt. Het is niet alleen zwart-wit denken maar deels ook een generatie-issue. In de grote steden van Nederland is al de helft van de jongeren ‘nieuwe Nederlander’. Niks ‘niche’ dus. Hopen dat het daarmee dan op termijn wel vanzelf goed komt met ‘diversiteit’ in de media is een vergissing en zou bovendien te lang duren. Het snel veranderende mediagebruik is een extra reden om haast te maken op dit punt.

 

Praten hierover wordt doorgaans ingewikkeld wanneer grote begrippen als racisme worden ingezet. Dan slaat de boel al snel dood. Wegredeneren is echter nog veel erger. De knuppel in het hoenderhok, of het licht aan in het kippenhok geeft een hoop gekrakeel op dat moment maar het gaat er om wat we daarna structureel gaan doen. En we er ook de mensen mee bereiken die nu denken dat het niet over ‘hen’ gaat. Juist bij 3FM is het een gesprek van de dag. Muziekkeuzes worden uiteraard niet op huidskleur gemaakt.

 

3FM draait van de landelijke FM-radiostations de meeste Nederlandse hiphop en crossover, ook Fresku wordt het meest op 3FM gedraaid. Als we het de luisteraars (18-24 jarigen) vragen worden ze er helaas niet erg blij van. Ik maak hierbij eenmalig een uitzondering door wat te zeggen over de resultaten van het muziekonderzoek van deze week: de twee minst favoriete platen op 3FM zijn helaas de singles van Fresku en Lil’ Kleine & Ronnie Flex. Is dat dan een reden om het niet te draaien? Nee, helemaal niet en in vele gevallen zelfs ‘in tegendeel’. We delen deze resultaten bewust niet met onze DJ’s omdat we van mening zijn dat we muziek moeten draaien die we goed vinden en dat we als 3FM op zijn minst de randen moeten opzoeken van wat voor de gemiddelde luisteraar van een landelijk radiostation nog te behappen is. Muziekonderzoek is sowieso niet leidend bij de keuzes die we maken. Sterker nog, het is onze overtuiging dat daar het onderscheidend vermogen moet liggen. 3FM is het landelijke station met het breedste format in Nederland, en met de meeste unieke en nieuwe titels gedraaid in een week. Wat we ‘goed’ vinden is natuurlijk subjectief. Over smaak valt echter juist wel te twisten en ik zie het dan ook als mijn taak om met iedereen van 3FM te blijven discussiëren over ‘smaak en keuzes’. Dat hebben we zojuist weer gedaan in het DJ-overleg.

 

Er is helaas wel een natuurlijke grens aan wat we kunnen bieden. Er kan maar 1 track tegelijk worden gedraaid, en er gaan maar zoveel tracks in een uur etc. Er zijn meerdere genres die ook meer aandacht zouden verdienen (metal bv, of rock met christelijke grondslag, ik noem maar wat), en soms bepaalt de tijdsgeest natuurlijk ook wat gedraaid wordt en wat niet. Ruim 10 jaar geleden deed 3FM een poging meer ‘urban’ te gaan draaien en helaas bereikte de zender daarmee een all time low niet alleen in aantal luisteraars (bijna de helft van wat het nu is) maar ook in waardering van de zender, en dat laatste is pas echt belangrijk. Vergeef me even de generalisaties die ik nu maak. Kennelijk kunnen we niet alle mensen verblijden met alle genres in gelijke mate. In de meeste landen om ons heen lijkt het gat tussen laten we zeggen streaming hiphop-successen en ‘traditionele media’ nog veel groter. Leuk is dat niet, maar het is ook geen samenzwering natuurlijk. Of iedereen weet mij daar vakkundig buiten te houden. 3FM maakt Kendrick Lamar megahit omdat we de single geweldig vinden, ondanks dat we weten dat de gemiddeld luisteraar dat niet met ons eens zal zijn. Missiedrang hoort bij dit vak.

 

Dat is ook de reden dat de NPO tegen de stroom van bezuinigingen in, drie jaar geleden radiostation FunX van de ondergang heeft gered in goede samenwerking met vele betrokkenen en steun van diverse ‘Hilversumse’ omroepen. FunX en 3FM zijn behoorlijk complementair aan elkaar als het gaat om muziek en publiek binnen de taak van de publieke omroep. Het is ook niet voor niets dat ik me daar sterk voor heb gemaakt en ook zendermanager ben van FunX. Het is ook niet voor niets dat ik mij samen met BNNVARA ook nadrukkelijk heb ingespannen om 101Barz niet te laten sneuvelen in de grote bewegingen die de NPO maakt op dit moment. Het is eveneens niet voor niets dat we de ‘Zwarte Lijst’ op Radio 6 geïntroduceerd hebben om muziek ‘met een zwarte ziel’ meer uit te lichten in de hoop dat dat ook zo zijn uitstralende werking op de muziekformats van andere zenders zou kunnen hebben. Over de wenselijkheid van die naam valt ook van alles te zeggen, dat was dan ook een beetje mijn knuppeltje in het hoenderhok.

 

Een geregeld gehoord verweer daarop is dat het tot segregatie kan leiden, een soort excuus om dan bepaalde muziek niet te hoeven draaien op de landelijke radio en TV zenders. Laat ik daar duidelijk in zijn: dat kan en mag nooit het geval zijn. Het moet natuurlijk ‘en/en’ zijn. Als we op FunX elke dag Go Back To The Zoo zouden gaan draaien regent het daar ook klachten. De bandbreedte in muzieksmaak kent voor de meeste mensen grenzen. Als je alles leuk vindt, vind je dus misschien ook wel niets echt leuk of interessant. Al denk ik daar zelf anders over. Ik zou overigens dolgraag een landelijke FM frequentie voor FunX wensen. Ik denk dat dat ook niet zou misstaan binnen de opdracht om jongeren beter te bereiken in Nederland en recht te doen aan hoe de Nederlandse bevolkingsopbouw en de muziekscene zich ontwikkelt. Het is ook prettiger voor de artiesten en andere belanghebbenden als het gaat om bereik en buma-afdrachten uiteraard. Er ligt echter en helaas geen FM frequentie in de la onder het stof te wachten voor zover mij bekend. Nogmaals, ik zeg dit geheel op persoonlijke titel. Net zo goed als ik graag meer programma’s op TV zou willen zien die zowel de diepte ingaan op het genre (zoals FunX dat op radio en online doet en nog meer zal gaan doen) als programma’s die het inclusief benaderen (zoals 3FM op de radio en online).

 

Voor de consternatie die Fresku heeft gecreëerd, ben ik hem dankbaar. Het geeft mij extra aanleiding om met iedereen te praten over de problematiek over het blank zijn van Hilversum in het algemeen en natuurlijk ook het muziekbeleid van de diverse zenders waarvoor ik verantwoordelijk ben. We doen het goed als het gaat om Nederlands talent is mijn mening maar het kan altijd beter. Ik ben mij meer dan bewust van het ‘systeem’ waarin ook ik zit, en ben afgelopen jaren altijd van mening geweest dat ik er meer van binnenuit aan kan doen, dan van buitenaf. In mijn vorige banen in de muziekwereld heb ik dit ook altijd zo benaderd, met opzet mensen van verschillende kleuren en opvattingen aangenomen waar het kon, en artiesten van alle kleuren onder contract genomen en begeleid.

 

Dat een van mijn kinderen vorige week thuiskomt en mij vertelt dat iemand op school zei dat ‘jouw vader een racist is’ – want 3FM – is niet erg leuk om te horen maar ik kan het hebben. Het hoort bij mijn baan om wekelijks de nodige opmerkingen in ontvangst te nemen en daar wat mee te doen. Ik vind ook dat ik uit hoofde van mijn functie waar ik kan uitleg moet geven over het beleid en oor en oog moet hebben voor wat er leeft en wat de kritische vragen zijn, of ze mij nu terecht of onterecht voorkomen. Nu spreek ik me publiekelijk uit, maar achter de schermen doe ik dat dagelijks. Voor een man die getrouwd is met een half-Antilliaanse, zelf dubbelbloed kinderen heeft en afgelopen jaar met grote interesse heeft meegewerkt aan haar boek dat binnenkort uitkomt en dat gaat over ‘black hair’ en wat het betekent om kroeshaar en een donkere huidskleur te hebben in Nederland, voelt het wel wat raar maar doet niet ter zake. Sterker nog, dat kan je juist ook blind maken voor sommige zaken. De mensen die mij goed kennen weten dat mijn ultieme muziekvoorkeur bij hiphop ligt, en dat dit overigens ook geldt voor enkele mensen van de muziekredactie van 3FM en enkele DJ’s van 3FM. De semantiek op dit gebied is ook lastig, je zou kunnen zeggen dat ik van ‘zwarte muziek’ hou, dat zegt op zich echter niets over de huidskleur van de makers er van. Alles wat met huidskleur te maken heeft, zet vaak de boel in vuur en vlam en maakt helaas niet altijd het beste los in mensen. Tegelijk zie ook ik een ongelijke verdeling van aandacht voor muziek van artiesten van verschillende huidskleur wereldwijd, en dat kan geen toeval zijn en heeft zeker een ‘white privilege’ component.

 

Treurig genoeg stel ik voor mezelf tegelijk vast dat het juist in de muziekwereld misschien nog wel het minst erg is gesteld met deze situatie – al zijn daar ook zeer nuttige boeken over geschreven die het tegendeel bewijzen als het gaat om positieverdelingen etc – en dat het bij 3FM in elk geval echt een discussie is, die nooit afgelopen zal zijn, maar dat het in de dagelijkse bredere Hilversumse media-realiteit nog droef gesteld is. En daar moet snel wat aan gebeuren.