50 Jaar 3FM: Dutch Masters, toen hiphop nog een vaste stek had

Kees de Koning: “Ik denk dat het uniek was op de Nederlandse radio”

Sjoerd Huismans ,

Kees de Koning staat tegenwoordig vooral bekend als labelbaas van Top Notch, maar zijn loopbaan begon in de media. Hij werkte voor onder meer Trouw, OOR en Power Unlimited en bij de VPRO maakte hij twee radioprogramma’s die volledig in het teken stonden van hiphop en aanverwante stijlen: Dutch Masters (1993-1998) en 3VOOR12XL (2003-2007). Vooral die eerste show noemt De Koning terugkijkend uniek. “Ineens zat Ol' Dirty Bastard dan in de show en hebben we twee of drie uur lang met hem gepresenteerd.” Kees de Koning over hiphop op de radio, toen en nu.

“Beide programma's waren gebaseerd op hetzelfde principe, twee presentatoren en een dj”, zegt Kees de Koning. “Volgens mij refereerde Extince in 1995 voor het eerst aan het programma. Dutch Masters was onderdeel van Villa 65, een soort verzamelnaam. Ik denk dat we in 1993 begonnen zijn. Sinds 1988 deed ik al interviews voor de VPRO met hiphopartiesten als die naar Nederland kwamen. Dat was voor magazine-achtige programma's, Midnight Hour en La Stampa. Sinds eind jaren 80 verkocht hiphop al stadions uit, maar in de jaren negentig ontdekte een breder publiek het.” Dutch Masters was gebaseerd op buitenlandse voorbeelden. De Koning: “Mijn idee voor Dutch Masters kwam van programma's als die van Kool DJ Red Alert in New York, en Tim Westwood in Londen. Dat waren belangrijke bronnen. Programma's met veel muziek in de show, een dj, artiesten die langskwamen en bijvoorbeeld ook jingles maakte. De bandjes die zij maakten voelden als complete albums. Zoiets wilde ik in Nederland ook doen, dus dat heb ik toen gepitcht. Met Knowhow als dj/producer en 2Tall die ik kende als host van hiphopfeesten. Dat zijn we gaan doen, en dat werd goed beluisterd, er werd goed op gereageerd. Tot op de dag van vandaag hebben mensen het erover, de uitzendingen staan nog steeds online als torrents."

Spontaan bezoek van Ol’ Dirty Bastard
Via verschillende wegen kwamen veel Amerikaanse hiphopsterren in de show terecht. "We hadden heel veel live-artiesten: LL Cool J, Ol’ Dirty Bastard, The Fugees. Iedereen die in het land was kwam langs. Soms was het moeilijk ze te krijgen, maar soms hadden ze ook via via van de show gehoord en kwamen ze zelf langs. De uitzending met Ol’ Dirty Bastard staat me nog het best bij, dat is een van mijn favoriete artiesten. Hij kwam min of meer toevallig in de show terecht, in Amsterdam kwam hij dj Broky B tegen en die zei: ga effe mee. Er waren natuurlijk nog geen mobiele telefoons. Dus ineens zat Ol' Dirty Bastard in de show. We hebben het twee of drie uur lang met hem gepresenteerd. Dat staat volgens mij heel erg symbool voor dat programma, dat zoiets kon. Laatst werd ik door een blog geattendeerd op een ander fragment, van de Wu-Tang Clan die in de show aan het freestylen zijn. Dat wist ik al niet meer."
 

En zo lieten de Dutch Masters Nederland kennismaken met alles wat hot en happening was in de hiphop. "Een opvallend verschil is dat er tijdens Dutch Masters nog geen internet was, althans nauwelijks. Wij waren de enige bron van informatie over die muziek. Mensen gingen met vrienden, jointjes en bier naar de radio luisteren. Dat vertelde de fotograaf van Vrij Nederland die me laatst interviewden ook, dat hij altijd vrijdag (en later elke zondag) met vrienden luisterde." Tot 1998 ging de show door. "Zoals dat dan gaat, moest het programma op een gegeven moment stoppen. Door de horizontalisering? In elk geval door een hele hoop gelul, een lange aanloop naar hoe het nu is op de zender. Ik ben zelf opgegroeid met de VPRO op 3FM, De Wilde Wereld heeft me muzikaal gevormd. Nick Cave en Schoolly D in één uitzending, geweldig."

3VOOR12XL: ‘Voorsprong op luisteraars kwijt’
In 2003 begon de VPRO met een nieuwe hiphopshow. "Een paar jaar later ontstond toch weer de behoefte aan zo'n programma. Toen ben ik 3VOOR12XL begonnen, samen met Andrew Makkinga en met Mr. Wix als dj. Zij brachten weer heel andere muzikale invloeden mee, dancehall bijvoorbeeld. Er was veel veranderd, door de opkomst van het internet waren wij onze voorsprong op de luisteraars kwijt. Zij wisten ook wat er nieuw in de VS was, wij waren dan juist de sukkels als we het niet draaiden. We waren niet meer de enige bron. Maar dat was ook een heel boeiende tijd, de muziek werd alleen maar populairder en populairder. Tegelijk werden ook steeds meer Nederlandse artiesten populair.” Daardoor zat De Koning soms in een ongemakkelijke positie. “Top Notch had ik ook al jaren, ik wilde absoluut niet de indruk wekken dat ik mijn eigen artiesten voortrok. Ik vond dus eigenlijk al een paar jaar dat ik moest stoppen met 3VOOR12XL en dat iemand anders het zou moeten doen. Maar goed, ook dat programma sneuvelde weer. Terwijl we wat luistercijfers betreft wel aan de top van de 3FM-avond zaten. Moeilijk te verkroppen, maar het is beleid, uiteindelijk moet je je erbij neerleggen.” 

‘Het publiek wil hiphop op de radio’
Top Notch-artiest Fresku sprak zich in zijn recente single Zo Doe Je Dat fel uit tegen het gebrek aan hiphop op de radio. Zou een nieuwe gespecialiseerde hiphopshow de oplossing zijn? De Koning: “Het zou te gek zijn als zo'n programma er weer zou zijn, aan de andere kant kun je zeggen: met FunX is er nu een hele zender. Maar ik vind gewoon dat het liedjes zijn die voor een veel breder publiek interessant zijn. Dat publiek wil die artiesten ook op 3FM en de andere zenders kunnen horen. Natuurlijk gaat het niet alleen om 3FM, en sijpelen er nog steeds artiesten door via 3voor12. Het is ook niet de definitieve oplossing voor meer diversiteit op de radio - of in de hele media - maar we beperken ons nu even tot dit onderwerp. De nieuwe single van Ronnie en Polska (Niemand, red.) verbreekt weer alle records op YouTube en Spotify, volgens mij heeft hij daar nu meer plays dan Justin Bieber. Maar nog steeds denkt 3FM: wij weten het beter. Bij Drank & Drugs moesten ze wel, alle andere stations draaiden het ook. Maar goed, tegelijk weet ik niet hoe lang radio nog relevant is."

Maar toch kan hij zich erover opwinden? Geagiteerd: "Natuurlijk maak ik me daar druk om! Veel publiek zit erop te wachten, het verdient gedraaid te worden. Maar als luisteraar trek ik zelf naar de online stations. Die maken radio zoals het vroeger eigenlijk ging: mensen met expertise die de tijd nemen. Ik denk dat zeker Dutch Masters uniek op de Nederlandse radio was. Al die buitenlandse artiesten die we te spreken kregen. Het leefde heel heftig.”