Historie
Na zijn acidhouse periode als Roeland303 is de Rotterdamse dj Afrobot zich meer gaan verdiepen in de roots van dansmuziek en house. De invloed van Afrikaanse op westerse dansmuziek is volgens hem terug te voeren naar de single Soul Makossa uit 1972 van de Kameroenese saxofonist Manu Dibango. “Dat werd een clubhit in Amerika. De soulorkesten in Philadelphia gingen de four-to-the floor beat daarvan spelen.” Van daaruit zou disco ontstaan zijn, gecombineerd met verschillende Latijns-Amerikaanse invloeden. Die disco-sound werd ook weer populair in West-Afrika: “Nigeria is een bodemloze put qua afrodisco, dat is toch de afro die het meest toegankelijk is en het meest lijkt op Europese of Amerikaanse disco, en die je nu weer het meeste terughoort in de Westerse clubs.”

De vierkwartsmaat die nachtenlang door bleef gaan op discofeesten, evolueerde begin jaren ’80 in house, onder andere in de Warehouse in Chicago. Tegelijkertijd ontwikkelde ook in Zuid-Afrika een genre dat neigt naar house: de bubblegum. Afrobot omschrijft het als “hele early house uit eind jaren '80 met drumcomputers, synthesizers”.

De eerste houseparty’s in Zuid-Afrika ontstonden begin jaren ‘90 volgens Black Coffee. De 39-jarige DJ begon zelf tien jaar geleden en is inmiddels de bekendste dj van Zuid-Afrika. Hij tourt nu volop over de wereld, De Clercq noemt hem ‘de Tiësto van Zuid-Afrika’. De manier waarop Black Coffee house omschrijft, verschilt wel van onze definitie. “Er was altijd house, maar we noemden het destijds ‘international’. Er werden altijd verschillende liedjes van buiten Afrika gedraaid. Destijds draaide elke dj de hele nacht. Van r&b tot slow tempo dancehall, tot uptempo dancehall. Eigenlijk was alles dance. We begonnen soortgelijke dingen te verzamelen. Toen zijn we het house gaan noemen.”

Black Coffee herinnert zich een paar classics die destijds veel gedraaid werden nog goed. “De plaat van Earth, Wind & Fire, Fantasy, was groot op de radio en groot op feesten. Zelfs als je die nu in Zuid-Afrika draait, is het nog steeds speciaal. Hetzelfde geldt voor Banderas – This Is Your Life. Maar de grootste house classic van allemaal in Zuid-Afrika, is Summer Daze, in de remix van de Canadese Nick Holder. Toen dat nummer uitkwam begrepen we de muziek nog niet, het begon veel te snel. Maar zes maanden later hield iedereen van dat album. Dat is onze old school.”

Eddy De Clercq, mede-oprichter van de legendarische nachtclub Roxy in Amsterdam, introduceerde eind jaren tachtig als eerste house in Nederland. Er volgde een roemrijke carrière als house/techno-DJ in binnen- en buitenland. In 1996 draaide hij in Durban tijdens de rave ‘Mission To Mars’. De Clercq leerde er kwaito kennen, een genre dat daar eind jaren ’90 zeer populair was. "De eerste keer dat ik kwaito hoorde was acht jaar geleden. Ik zat in een hotel in de buurt van Port St. Johns, in de buurt van Durban. Ik werd ’s nachts wakker door een heftige bas. Er bleek een feestje aan de gang bij het restaurant bovenaan de vallei. Er stonden allemaal zwarte mensen te dansen bij een barbecue met twee jonge dj’s, niet ouder dan 16, 17 jaar. Ze maakten me een hoop kabaal, er kwam een bas uit die speakers… Ik hoorde alleen maar 90, 95 BPM. Het ging de hele tijd maar door, naadloos gemixt, fantastisch.”

Binnenkort brengt De Clercq een Kwaito EP uit op vinyl via Egoli Records, met een selectie van vier verrassende kwaito tracks. Voor 3voor12 maakte hij een speciale mixtape met kwaito-tracks, van onder meer Mara Dee en Bongi & Mashashane Kids. De volledige tracklist vind je onder het artikel. “Ik heb een enorme partij ooit gekocht van een vriend die een radiostation opgekocht had. Kwaito, disco, jazz, van allemaal artiesten waar ik nog nooit van gehoord had. Dan gaat toch een hele andere wereld voor je open. In de oude kwaito hoor je synths die zo rauw aangeslagen worden als je alleen hoort in de oude releases van Trax Records. Een hele dikke vinger naar studioperfectie. Het is ook allemaal homemade, opgenomen op viersporenrecorders. Hoe vaker ik het hoor, hoe opwindender het wordt.”

Schatgraven
Minstens zo opwindend zijn de ontdekkingen van Afrobot op zijn muziekblog. “Ik heb veel Kaapverdiaanse funana. Het is te vergelijken met latin, een beetje cumbia-achtig, maar echt een eigen genre met veel elektronische elementen. Je ziet dat dat nu heel hip is. In Afrika zijn de stromingen bijna altijd gekoppeld aan dansstijlen. Ik kijk ook veel naar YouTube-filmpjes met dansende Afrikanen en ontdek zo nieuwe tracks. De teksten gaan vaak heel erg over het leven, ook over hele depressieve dingen terwijl de muziek onwijs vrolijk en dansbaar is.” Volgens de Rotterdammer is afro al jaren bezig aan een opmars op de Westerse dansvloeren. “De toegankelijkheid van die muziek is natuurlijk enorm vergroot door het internet de afgelopen vijftien jaar. Daarvoor was het behoorlijk exotisch om een Afrikaanse plaat in een platenzaak te vinden in Nederland. Nu wordt systematisch alles in kaart gebracht wat er is van ieder land en er wordt enorm veel ge-re-issued en ge-edit.”

In Zuid-Afrika is het is niet zo gemakkelijk om dansplaten te vinden. De Clercq: “Als je in Johannesburg kwaito gaat zoeken, is er geen winkel die dat verkoopt. Ik snap niet hoe die dj’s daar functioneren, daar ben ik nog steeds niet achter. Het is een enorm intens circuit waar je als blanke wel binnen komt, maar de informatie niet direct krijgt. Maar daardoor verandert het ook heel snel, het neemt steeds een andere gedaante aan.” Voor oudere platen is het nog lastiger volgens Afrobot: “Er zijn daar niet allerlei specialistische platenzaken, het moet uit de huizen komen. Cratediggers als Samy Ben Redjeb (van re-issue label Analogue Africa) en Voodoo Frank zijn eindeloos op zoek naar een mooie schone kopie. De platen uit Afrika zijn vaak ernstig gehavend.” Black Coffee remixte voorheen veel oude jazzplaten, maar draait nu vooral dromerige en hoopgevende afrohouse. Zijn nieuwe album Pieces Of Me is net verschenen. De nummers die hij in zijn sets draait, ontvangt hij regelrecht van de artiesten: “Veel jonge jongens sturen mij muziek. De meeste muziek die ik draai zijn demo’s, vooral uit Zuid-Afrika. Veel is nooit uitgebracht, of wordt ook nooit uitgebracht.”

Waar gebeurt het nu?
Zuid-Afrika is een van de snelst ontwikkelende landen als het om elektronische muziek gaat. In de documentaire Future Sound of Mzansi wordt de huidige scene uitgebreid besproken. Er gebeurt van alles tegelijk. Black Coffee: “Er is geen specifieke sound aan de hand in Johannesburg, alles is er. Commerciële house, deep house, alle soorten house. Iedereen heeft zijn eigen deel. Alles wat ik kan zeggen: omdat we Afrikaans zijn, draait het gewoon om de ritmes. Het ritme geeft ons hoop.” De Clercq is zeer onder de indruk van Black Motion: “Dat is voor mij de ultieme Zuid-Afrikaanse house-groep. Ze maken de meest melodieuze jazzy house op dit moment van allemaal. Ze doen alles live, ze treden op met een band. Dan heb je het over hele sterke percussionisten, met een sound die totaal niets te maken heeft met house. Neem hun track Rainbow bijvoorbeeld, dat is meer popmuziek, maar op zó’n innovatieve manier.” Afrobot wijst ook naar de Zuid-Afrikaanse shangaan electro artiesten zoals Nozinja. “Die spelen al jaren op allerlei festivals. Er wordt ontzettend veel muziek gemaakt in de townships. Er is nog steeds een enorme werkloosheid en armoede, dus veel tijd om muziek te maken en nieuwe dance-skills te ontwikkelen.”

Afrobot: “Er zijn hele commerciële afrohouse stromingen die booming zijn, dat hoor je ook op de afrohouse parties die gegeven worden in Rotterdam en Amsterdam. Er is een soort scheidingslijn tussen EDM en interessante elektronische muziek, dat heb je in Afrika natuurlijk ook. Op het Portugese label Principe Discos komt op het ogenblik te gekke kuduro uit, vooral gemaakt door jongens uit de Angolese community in Lissabon.”

Ook Black Coffee houdt voornamelijk Angola in de gaten. “House is daar enorm, net als in de omliggende landen zoals Botswana. Angola heeft de grootste markt. DJeff is een van de gasten daar het meest uitspringt. Ze hebben daar ook hun eigen muziekstijl: kizomba.” Afrobot is minder over kizomba te spreken: “In Nederland en België is kizomba een grote hit in de dansscholen. Bij mij in de straat zit een zwembad met van die danslessen in een zaaltje. Dat ga ik zeker niet draaien. Het toont wel aan hoe groot de interesse in Afrikaanse muziek is.”

Black Coffee & Friends zijn op 16 oktober te zien in Radion. Afrobot is te zien op 17 oktober bij Pan-amafropeans in OT301 en op 18 oktober bij Dansé Dansé met Pat Thomas & Kwashibu Area Band in de Tolhuistuin. Eddy De Clercq presenteert op zondag 18 oktober zijn levensverhaal ‘Laat de nacht nooit eindigen’ in Boekhandel Scheltema.

Tracklist Cape 2 Nassau-Mix by Eddy De Clercq
Mara Dee -Uphetehe Yiphi
Patleo4U -Abobaby
Mara Dee -Phinda Mzi
Street Vibe -Cho-Bee
Dare 2B Different -Ash Lo Baby
Malume -Uxam
Binghi B -African Herbsman
Bongi & Mashashane Kids -No Rubber No Pencil
Bongi & Mashashane Kids -Black Mampatile
Mara Dee -Rhythms Of Life
Tata -Afro Breakdance
Street Kids -Try Me (Game Nr. 2)
Blondie & Pappa -Cape 2 Nassau