Het laatste nieuws van het front: de Britse Serious Organised Crime Organisation (SOCA) heeft dinsdag 14 februari beslag gelegd op het muziekblog rnbexclusive.com, een website waarop volgens de overheidsinstantie op grote schaal auteursrechten geschonden werden. De man achter de site werd gearresteerd. In de week voor de actie trok de site zo'n 70.000 bezoekers, stelt SOCA. De Britse belangenvereniging voor de entertainmentindustrie IFPI claimt jaarlijks 15 miljoen pond mis te lopen door het lekken van nieuwe releases op de website. Dergelijke acties komen meer voor, maar voor het eerst greep SOCA nu in bij een .com domein, in plaats van co.uk.
Het is het zoveelste incident dit jaar. De afgelopen tien jaar hebben we natuurlijk vaker acties gezien tegen muziekpiraten - zaken tegen Napster, Kazaa en The Pirate Bay zijn veelbesproken - maar de laatste tijd lijkt de intensiteit van de schermutselingen toegenomen. En niet alleen de hoeveelheid, ook het belang. Is dat toeval? Of hebben de toonaangevende partijen achter de schermen besloten dat die vervelende piraterij nu maar eens met wortel en tak uitgerukt moet worden?
2012: de definitieve slag in de War On Piracy?
Het net sluit zich om de aalgladde vrije jongens
De FBI valt met groot vertoon van macht een miljoenenvilla in Nieuw-Zeeland binnen. Arrestaties in andere landen volgen snel. Nederlandse internetproviders worden gedwongen een website te blokkeren. Techbedrijven komen met succes in opstand tegen een strenge Amerikaanse wet. Overal in Europa gaan groepjes gemaskerde mensen de straat op. Anonieme digitale knokploegen vallen websites van overheden aan. Het internet staat in brand in 2012. Het lijkt wel of de Derde Wereldoorlog is uitgebroken. De cyberwar, wel te verstaan.
Even recapituleren. Wat gebeurde er ook alweer allemaal in 2012?
The Pirate Bay geblokkeerd
Wie: Brein vs Ziggo en XS4ALL
Wat: De rechter besloot op 11 januari 2012 dat internetproviders Ziggo en XS4ALL de beruchte torrentsite The Pirate Bay moeten blokkeren. Per 1 februari is het filter een feit.
Waarom belangrijk: Deze uitspraak in een bodemprocedure is de kroon op het werk van stichting Brein. Al twee jaar eerder kreeg de piraterijbestrijder het voor elkaar dat de site de toegang voor Nederlandse gebruikers moest blokkeren, maar de Zweden deden alsof hun neus bloedde. Voor het eerst slaagt Brein erin de internetproviders te dwingen actie te ondernemen.
Megaupload opgerold
Wie: FBI vs Megaupload
Wat: Met een flink team valt de FBI de Nieuw-Zeelandse villa van Megaupload oprichter Kim Dotcom binnen, die daar op dat moment met veel betrokkenen bij de site zijn verjaardag viert. De site is direct offline gehaald, alle bestanden op de servers worden mogelijk gewist.
Waarom belangrijk: Megaupload is de eerste zogeheten 'cyberlocker' die aangepakt wordt door piraterijbestrijders, en meteen een van de grootste. Cyberlockers, of file hosting services zijn een soort digitale kluisjes, waarin gebruikers bestanden kunnen opslaan, en vaak ook delen. Tot nu toe kwamen cyberlockers in rechtszaken steeds goed weg. Het is dus opmerkelijk dat de FBI zulke drastische maatregelen neemt, zonder veroordeling.
SOPA, PIPA en ACTA
Wie: Amerikaanse en Europese wetgevers vs The People
Wat: SOPA en PIPA zijn twee Amerikaanse wetten die het makkelijker moesten maken om op te treden tegen platforms die illegaal muziek en films aanbieden. Amerikaanse piraterijbestrijders hadden grote moeite met sites, zeker als ze zich niet op Amerikaans grondgebied bevinden. ACTA is een internationaal handelsverdrag tussen onder meer de VS, Japan en Europa, waarin afspraken gemaakt worden over de bestrijding van nepartikelen. Grootste bezwaar tegen ACTA is de geheimzinnigheid waarmee de onderhandelingen omgeven werden.
Waarom belangrijk: De entertainmentindustrie heeft zijn lobby in Washington en Brussel over het algemeen goed voor elkaar, maar dankzij een aantal goed getimede acties kantelde het momentum razendsnel.
Resultaat van jaren werk
Wat hebben al deze zaken met elkaar te maken? Direct misschien niet zo veel, indirect wel degelijk. De bestrijding van internetpiraterij is een traag proces, omdat het alles te maken heeft met politiek en rechtspraak. Tim Kuik van BREIN legt regelmatig uit hoe zijn organisatie te werk gaat: een juridisch raamwerk verzamelen, langzaam bouwen richting het ultieme doel. Dat doel is volgens Kuik niet het volledig uitroeien van piraterij - dat is immers onmogelijk - maar het zo ver mogelijk terugdringen ervan. Dat gaat in kleine stapjes. Steeds opnieuw duikt een nieuwe techniek op, die niet onder de jurisprudentie valt. Toch slaagt BREIN er de laatste jaren steeds beter in om rechters te overtuigen van hun gelijk. Zaken tegen The Pirate Bay, Mininova en usenet platform FTD won BREIN, met de overwinning in deze bodemprocedure is een belangrijk doel bereikt.
Ook ACTA - nu ineens volop in het nieuws - is een meerjarenproject. Al vier jaar wordt over het handelsverdrag onderhandeld. Met name tech- en muzieksites schreven er over, pas de laatste weken wordt het piraterijverdrag ook in mainstream media besproken. Dat heeft twee redenen. Allereerst zijn media zeer alert op auteursrechtontwikkelingen dankzij de succesvolle protesten tegen de Amerikaanse wetten SOPA en PIPA. Open source encyclopedie Wikipedia leidde de protesten, grote bedrijven als Facebook en Google spraken zich uit. Het resultaat mocht er zijn: SOPA en PIPA verdwijnen voorlopig in de la. Digitale burgerrechten voorvechters als de Piratenpartij en Anonymous pakten meteen door, want het momentum voor ACTA is precies goed. Het verdrag is af, getekend door bijna alle Europese regeringen, en gaat een cruciale fase in: het Europees Parlement en de afzonderlijke parlementen moeten het verdrag goedkeuren.
Politieke meningsvorming
Jaren werk dus, waar verschillende stappen aan vooraf gingen. Zo neigen veel landen de laatste jaren naar strenger optreden tegen auteursrechtenschending. In Amerika geldt sinds enige jaren de DMCA, Digital Millennium Copyright Act, in Engeland werd twee jaar geleden de controversiële Digital Economy Act aangenomen, in Frankrijk geldt sinds 2009 HADOPI, een wet waarmee hardnekkige downloaders na drie waarschuwingen afgesloten kunnen worden van het internet. President Obama noemde bestrijding van piraterij zelfs als speerpunt in zijn laatste State Of The Union. In Nederland zijn zulke maatregelen niet aan de orde, maar regeringspartijen VVD en CDA willen het de downloader wel degelijk moeilijker maken onbetaald content van het web te halen, door middel van een downloadverbod. Misschien nog wel belangrijker zijn de ontwikkelingen in Brussel. Het ACTA verdrag kraakt momenteel in zijn voegen, maar de tendens in Europa neigde tot nu toe ook naar een strenger beleid. In september 2010 werd in Brussel het rapport Gallo aangenomen, in feite een beginselverklaring waarin staat dat de creatieve industrie meer bescherming verdient.
Europa is om nog een reden belangrijk: de aanwezigheid van piraten. Slechts twee zetels heeft de beweging in het Europees Parlement. Ze werden behaald bij de Zweedse verkiezingen in 2009, kort na de veroordeling van The Pirate Bay in dat land. Niet genoeg om echt een vuist te maken, zou je zeggen. Maar de werkelijkheid lijkt toch anders te zijn. De twee piraten sloten zich aan bij de Groene fractie (waartoe ook GroenLinks behoort) en bepalen voor een belangrijk deel de digitale agenda van die groep. Want een doordacht standpunt over internet hebben veel partijen nog niet. ACTA is een van de eerste zwaargewicht onderwerpen op het gebied van auteursrecht in het digitale tijdperk waarover de politiek zich moet uitspreken.
Ook in Nederland lijkt internet wat nadrukkelijker op de agenda te staan, waarbij D66, GroenLinks en de PVV zich in het debat het meest hardmaken voor het vrije web. GroenLinks en D66 waren bij de laatste Tweede Kamer verkiezingen nog de enige partijen die serieuze woorden wijdden aan het internet. Tijdens het debat over auteursrechten in de Tweede Kamer eind 2011 liet de afgevaardigde van het CDA nadrukkelijk doorschemeren een rasechte digibeet te zijn. Toch lijken politieke partijen zich meer en meer bewust dat de roep om strengere handhaving van het auteursrecht ook de keuze is tussen de belangen van een commerciële industrie en die van burgers. Was auteursrecht voorheen vooral een zaak tussen commerciële partijen - auteurs, uitgevers, horeca, media - anno 2012 raakt het ook aan burgerzaken.
Versleutelen en onderduiken
Verschillende partijen werpen zich op als verdedigers van het internet. Grote technologiebedrijven als Google, Facebook en de verschillende internetproviders hebben grote economische belangen bij een open internet, maar vechten de strijd vooral met principiële argumenten. Internetactivisten Anonymous worden vooral in verband gebracht met hackacties tegen regeringen, maar hun feitelijke doel is om bekendheid te krijgen voor de strijd die gaande is. In Nederland is burgerrechtenclub Bits Of Freedom daar druk mee bezig. En dan is er nog de Piratenpartij, die er niet in slaagde om een zetel in de Tweede Kamer te bemachtigen, maar nu wel veel reuring veroorzaakt rond het onderwerp.
De trend richting strenge handhaving is niet alleen een slechte zaak, vinden tegenstanders, het is ook zinloos. Want de techniek loopt toch altijd voor, zeker omdat juridische en politieke processen altijd lang duren. Wie bestanden wil dezen, kan dat altijd doen. Je kunt als internetgebruiker je IP-adres verbergen, versleuteld over het internet surfen, simpelweg digitaal onderduiken. En voor elk platform dat neergehaald wordt, ontstaan tien nieuwe alternatieven.
Dreigementen en harde acties
Dat is in het verleden inderdaad altijd zo geweest. Toch is er ook wel iets veranderd. Tot nu toe waren het vooral private organisaties die zich bezighielden met de bestrijding van piraterij. In Amerika was het de RIAA die downloaders voor de rechter sleepte, in Nederland was het stichting Brein die zich met de bestrijding van illegale platforms bemoeide. De recente actie tegen Megaupload door de FBI en van SOCA tegen rnbexclusive.com zijn uitgevoerd door organen van de overheid en gaan gepaard met vertoon van macht en dreigementen die hun uitwerking niet missen. Na de sluiting van Megaupload pasten direct heel wat soortelijke sites hun dienst aan. De grote torrentsite BJ Junkie stopte er zelfs helemaal mee, uit angst voor juridische consequenties.
Ook SOCA sprak dreigende woorden bij het neerhalen van rnbexclusive.com. De oorspronkelijke boodschap op de site was gericht tot de gebruikers van het downloadblog. "If you have downloaded music using this website you may have committed a criminal offense which carries a maximum penalty of up to 10 years imprisonment and an unlimited fine under UK law." Een veel gemaakte grap op internet: voor het downloaden van Michael Jackson's Greatest Hits kun je langer de bak in vliegen dan de arts die hem vermoordde. SOCA laat ook nog even weten de mogelijkheid te hebben internetgebruik te monitoren. Volgens SOCA hebben die dreigementen direct effect: drie andere muziekwebsites passen zich aan. Een stopt vrijwillig, een zegt dat te overwegen, een derde belooft zich alleen nog maar op legale muziek te richten. Zo vergt het anno 2012 niet alleen technische kennis en wat jongensachtige brutaliteit om je op de piraterij te storten, je hebt domweg steeds meer moed nodig.
Sluit het net zich na ruim tien jaar definitief om de internetpiraten? Is het speelkwartier voorbij? Behoort het netwerk zonder regels definitief tot het verleden? Het zou kunnen, maar het zou ook kunnen dat de aalgladde vrije jongens opnieuw een maas in het net ontdekken en ontglippen. En waar het er een maand geleden nog op leek dat handelsverdrag ACTA eenvoudig aangenomen zou worden, gaan nu een voor een de lampjes in Europese landen op groen. De strijd is nog lang niet gestreden.