Sofie Letitre verkent de grenzen van perfectie in Uncanny Valley

Elektronische EP met Ferdy van der Singel en Thijs de Vlieger van Noisia wordt vrijdag gepresenteerd in EKKO

tekst: Menno de Meester ,

Sofie Letitre neemt een duik in het diepe met haar nieuwe EP Uncanny Valley. Op haar debuutalbum Back Where We Come From maakte de zangeres fraaie, sfeervolle popliedjes achter de piano. In 2013 won ze de publieksprijs voor Meest Veelbelovende Act bij de 3voor12/Utrecht Awards. Bijna drie jaar na haar debuutplaat is Letitres muziek nog even sfeervol, maar nu in een elektronische setting. De psychologe schreef de nummers wederom met producer Ferdy van der Singel. Voor de nieuwe EP riepen ze de hulp in van producer Thijs de Vlieger van de zeer succesvolle drum-'n'-bassgroep Noisia. Letitre vertelt over haar muzikale experimenten, imperfectie en het visuele drieluik dat Uncanny Valley illustreert.

Je maakt al een tijdje met Ferdy muziek in zijn studio in een voormalige verslavingskliniek in Den Dolder. Hoe voelt dat?
Het is een bijzondere omgeving midden in het bos, eigenlijk perfect omdat het zover van alles vandaan is. Je kunt er herrie schoppen tot midden in de nacht. Het zou heel jammer zijn als we daar weg moeten. We hebben hiervoor nog in een oud hotel in Bilthoven gezeten. Dat was een vrij ranzig hotel met allemaal spiegels aan het plafond, dat verschrikkelijk naar schimmel stonk. Een paar hangjongeren hebben daar de boel in de fik gezet. Iedereen moest gelijk weg omdat het risico te groot was. Als je weet dat dingen eindig zijn, geniet je er soms meer van. Wij komen nu echt tot rust in Den Dolder.

Muzikaal gezien is Uncanny Valley compleet anders dan Back Where We Come From. Wat is er gebeurd?
Als ik iets heb geleerd, dan is het: als je een statement wil maken, doe het dan goed. Mensen vroegen me: maak je singer-songwritermuziek of elektronische muziek? Ik vond het zo leuk om met elektronische muziek bezig te zijn en me daar meer in te verdiepen. Toen dacht ik: ik ben er klaar voor om een bold statement te maken. Het past bij me. En de perfecte zuiverheid geeft me heel veel ruimte. Ruimte om te zingen en het verhaal te vertellen.

Hoe is de samenwerking met Thijs de Vlieger van Noisia ontstaan?
Ik heb hiervoor heel lang in Groningen gewoond. Daar heb ik de jongens van Noisia leren kennen in het theater waar ik werkte. Acht jaar geleden werd ik hele goede vrienden met Thijs, maar het ging eigenlijk nooit zo over muziek. Het lag ook heel ver uit elkaar wat wij deden: ik zat toen nog achter de piano en hij stond voor 30.000 mensen ergens keihard te beuken. Die werelden lagen heel ver uit elkaar. Naarmate ik meer de elektronische kant op ging en hij steeds meer zijn grenzen ging verkennen binnen de elektronische muziek , dachten we: zou het niet leuk zijn om samen te gaan werken? De liedjes schreef ik met Ferdy. Thijs en Ferdy hebben de producties verder uitgewerkt. Cees Bruinsma heeft ook een belangrijke rol vervult door mij altijd te inspireren met nieuwe muziek. Een voor mij totaal onbekende wereld die ik met deze plaat steeds meer ben gaan ontdekken.

Dus je hoefde zelf niet naar Groningen?
Juist wel, want Noisia heeft drie waanzinnige studio’s met monsterlijke speakers! Dan stond onze plaat ineens in z'n onderbroek. Dan hoorde je dat er nog veel aan moest gebeuren. Als Ferdy en ik iets hadden gemaakt, ging Thijs er met de botte bijl doorheen. Structuren en sound. Daar is in die studio flink in gefine-tuned.

Wat bedoel je precies met Uncanny Valley?
Ik ken het begrip uit een filmpje over Japanse wetenschappers die robots maken die erg op mensen lijken. Eerst vonden mensen dat juist fijner en steeg de mate waarin ze het prettig vonden om ernaar te kijken. Tot een punt dat het zo ontzettend veel op een echt mens ging lijken, dat het afkeer op ging roepen. Dat iets zo menselijk lijkt maar het niet is, triggert een associatie met de dood en dat zorgt dus juist voor walging. Op dezelde manier streven mensen naar perfectie en willen dingen zo goed mogelijk doen. We willen er zo goed mogelijk uit zien, niet oud worden. We hebben een soort beeld van perfectie. Het gekke is: hoe meer dat 'lukt', hoe onmenselijker iets vaak wordt. Imperfectie is inherent aan menselijkheid. Hoe menselijker iets is, hoe dichterbij we er vaak willen komen. Hoe onmenselijker iets is, hoe meer er een punt komt dat je van iets kan gaan walgen, er een afkeer tegen krijgt. En dat is Uncanny Valley: das unheimliche zoals Freud dat noemt.

Toelichting bij grafiek: De veronderstelde emotionele reactie van mensen ('familiarity') is uitgezet tegen de 'human likeness' (het op een mens lijken) van een robot, op basis van de uitspraken van robotica professor Masahiro Mori. De 'uncanny valley' is het gebied in de grafiek dat aangeeft hoe mensen het uiterlijk van robots liever niet zien. Minder menselijk is niet erg, meer menselijk ook niet, maar binnen de 'uncanny valley' leidt het uiterlijk van de robot tot walging.

Hoe uit zich dat in je muziek?

Afweermechanismes komen vaak voort uit angst. En ondanks het feit dat het veiligheid biedt, kan het ook een gevoel van afstand creëeren. Hoe eng menselijkheid en imperfectie ook kan zijn, het zorgt vaak wel voor nabijheid en verbinding. Het is niet mijn doel om te zeggen wat er beter is. De plaat gaat om het conflict tussen die twee. Authenticiteit versus afweer. Ook in muziek is het zo: als je alle foutjes eruit haalt, dan klinkt het plastic. Dan is de menselijkheid eruit.

Heb je hier zelf ook onderzoek naar gedaan?

Ik ben veel bezig met wat angst is en wat authentiek is. Het is niet zwart wit. Waar ligt de grens tussen mij en de rest van de wereld? Enerzijds de angst om te falen, anderzijds de wil om iets te maken wat in lijn is met wie ik ben.

Is dat iets wat je ooit kunt beseffen, wie je bent?

Ik denk dat je nooit een moment bereikt waarop je denkt: nu ben ik 100% mezelf. Maar ik denk wel dat je voelt of er dingen zijn die horen bij je authentieke zelf.

Je hebt drie videoclips gemaakt bij de EP, waarvan er nog een moet verschijnen. Hierin ben je in verschillende gedaantes te zien.
Aan de ene kant is er de imperfecte menselijke gedaante, die zal te zien zijn in de video van 'Perfect Mistake'. Dan zie je mij bijna zonder make-up met alle imperfecties. De middelste, Bare, verbeeldt het conflict, een soort gelatenheid waar ik doorheen breek en waar de waanzin plotseling de overhand neemt. Het is het conflict tussen je terugtrekken en je willen uiten. Tenslotte is er de menselijke machine in de video van Home. Daar lijkt het net alsof ik een pop ben. Afstandelijk en hard.

Vrijdag is de releaseparty van Uncanny Valley. Op welke festivals zou je het liefst willen spelen?
Ik denk Glastonbury, en ik zou ook graag op Pitch staan. Dit jaar was ik op Pitch als bezoeker met de hele Noisia en Division-crew. Voor het optreden van ZES stond ik nietsvermoedend bier te bestellen. Toen begon hij zijn set met zijn remix van 'Perfect Mistake'. We stonden daar te gillen! Op zo'n geluidssysteem wordt het ineens heel echt. Dan knalt het wel binnen, ja!


Te zien: release-show Sofie Letitre, vrijdag 9 oktober 2015 @ EKKO