En Utrecht? Daarvandaan verovert uitgerekend op dat moment een band de wereld met een overdonderende debuut-lp onder de arm, die een - al dan niet onbedoeld - wel heel passende titel draagt: Mental Floss for the Globe. Deze herfst is dat legendarische debuut van Urban Dance Squad 25 jaar oud geworden. Een passend moment om hem nog even door de speakers te laten knallen, de plaat die een kwarteeuw bekend staat als de beste Nederlandse ooit.
En knallen, het moet gezegd, dat doet Mental Floss nog altijd. Vanaf opener 'Fast Lane' dendert het album als een achtbaan voorbij - met hiphop, hardrock, funk, ska, noise en punk over elkaar heen buitelend. Een explosieve mix van stijlen die in de UDS-sound één ding met elkaar gemeen hebben: een onmetelijke energie.
Herfst 1989. Het is een bewogen periode in de wereldhistorie. De tijd waarin de Val van de Berlijnse Muur het einde inluidt voor het communisme in Oost-Europa. Waarin Nelson Mandela voor het eerst in zijn cel werd opgezocht door Zuid-Afrikaans president Frederik de Klerk en vlak daarna op vrije voeten komt. Een nieuw decennium breekt aan, letterlijk en figuurlijk. Waarin ook muzikaal totaal verschillende stijlen als hiphop, metal en dance elkaar zullen gaan ontmoeten.
In de geest van de tijd – de Duitsers hebben er het prachtige woord Zeitgeist voor – is Mental Floss een fantastisch document. Het is een kruispunt tussen hiphop, rock en funk, waaromheen in Amerika crossover op dat moment het modewoord was. En laat het juist op dát kruispunt zijn waar een band uit het verre, onbekende Utrecht heel eventjes de dienst uitmaakt – met geestverwanten Red Hot Chili Peppers, Living Colour en Fishbone begeesterd en luidruchtig dansend om hen heen.
Maar de Squad is anders: waar de Peppers die late jaren '80 hun wortels hadden in funk, Fishbone in ska en Living Colour in hardrock, had UDS – met name dankzij rapper Rude Boy en DJ DNA - een veel sterkere basis in hiphop. Een voor Amerikanen grensverleggend geluid: de eerste band met rapper én scratcher in bandbezetting. "They hail from the Netherlands, and it may be their long-distance perspective that allows them to incorporate so many seemingly dissimilar elements into one powerful list. UDS has earned a position at the spearhead of the hip hop globe." schrijft jounalist Robert Gordon augustus 1990 treffend in het Amerikaanse SPIN Magazine.
"Mental Floss For The Globe is a history lesson in the present… Drawing less from funk than rock, with an equal nod to the hip hop nation, Mental floss combines powerful elements from different cultures into one stinging shazam that cannot be ignored." De Squad past perfect in de muzikale tijdsgeest. Vanuit Europa geeft de band een frisse impuls aan de nieuwe trots van de Amerikaanse popcultuur: hiphop. "Gyat Damn! Menacing, urgent Angry and powerful, this shit places Hendrix in the post-funk world where hiphop rules. This is heavy shit motherfucker, the most now music I've heard since rap's explosion." om met SPIN te spreken.
Na een show op het New Music Seminar in New York in '89, lukt het de Squad zelfs om wat voeten aan de grond te krijgen in de bakermat van de hiphop, de States. De groep doet iets unieks dat nog niet in deze vorm bestaat. Het past perfect in de heersende crossover-trend en wordt geholpen door een machtige, mondiale platenfirma (BMG/Ariola). En, niet in de laatste plaats: het laat overal waar ze kwam smeulende zalen na. Zelfs Rage Against the Machine schijnt, zo wil de legende, opgericht te zijn na het zien van een Squad-show in LA. Een Amerikaanse show uit die tijd is te horen op de heruitgave van Mental Floss.
In de herfst van 1990 staat de band opnieuw op het New Music Seminar, maar nu met een album op zak, en vol in de spotlights: op de openingsavond, naast Mano Negra en George Clinton. Als support van Living Colour, op dat moment op de top van haar roem, tourt UDS uitvoerig door de VS. Tot tweemaal toe is de band te gast in de roemruchte talkshow van Jay Leno. En ook single Deeper Shade of Soul wordt opgepikt: met een clip op volle MTV-rotatie, beklimt ze de hitlijsten - en haalt op een haar na de Top 20 van de Billboard Hot 100.
Een jaartje ongeveer: zo lang duurt het hoogtepunt. Want de wind die de zeilen richting wereldfaam laten waaien, blijft uit. In de herfst van '91 verschijnt de tweede Squad-plaat. Life 'n' Perspectives of a Genuine Crossover schiet muzikaal wederom alle kanten op. Aan kwaliteit en energie bepaald geen gebrek. Aan de factoren 'geluk' en 'timing' ook niet, met de juiste band op het juiste moment zijn, op de juiste plek. De Squad blijft werken, wereldwijd touren, het wordt een weergaloze live-band. Maar de platenfirma hoort geen single. En besluit, nadat de videoclip voor 'Bureaucrat of Flaccostreet' nauwelijks de zenders haalt, het album niet langer te promoten. In plaats van die reuzenstap te maken, naar het Amerikaanse massapubliek en bijbehorende wereldfaam, loopt de Squad vast.
En dat broodnodige geluk? Dat blijkt voorbehouden aan een geestverwant. Want of het nu toeval is, ironie of iets anders: precies in dezelfde week als Life 'n' Perspectives komen ook Red Hot Chili Peppers met een nieuw album. Die met Blood Sugar Sex Magik (nog altijd) de beste plaat uit hun loopbaan hebben gemaakt. En met 'Give it Away' (en later ook 'Unter the Bridge') wel die single en clip in huis hebben die ze de massa laat bereiken. De Peppers groeien uit tot een band van wereldformaat, de Squad rest een cultstatus.
"Urban Dance Squad's mix of rock, rap, funk, ska, folk, hip-hop, and soul signaled the trend toward genre-bending that prevailed in '90s music", schrijft Billboard.com nog altijd trots. Maar het blijken in die ninenties andere bands die de massa bereikten. Groepen opererend vanuit Los Angeles (Red Hot Chili Peppers, Rage Against the Machine), in plaats van Utrecht. Eind jaren '90 gaat Amerika wild op nu metal: elke band van betekenis in dat genre heeft een eigen dj. Over crossover rept op dat moment niemand meer. Over Urban Dance Squad evenmin. Die muzikale pionier uit het kleine, verre Utrecht. Die een Mental Floss for the Globe was. Voor eventjes.
Discografie
Mental Floss for the Globe (1989)
Life 'n Perspectives of a Genuine Crossover (1991)
Persona Non Grata (1994)
Planet Ultra (1996)
Beograd live (1997)
Artantica (1999)
The Singles Collection (2006)