Een feest der herkenning zal de Muziekweek niet echt worden: veelvuldig gebruik van vreemde instrumenten, geen refrein in velden of wegen te bekennen en de zang…die is niet alledaags. Wel zijn er componisten die muziek maken voor in de lucht hangende vliegers van kunstenaars en zorgen diverse klankinstallaties voor muzikale vervreemding. Programmeur Martijn Buser vertelt wat er nog meer te verwachten is en waarom Utrecht misschien wel het meest progressieve ‘Modern Klassieke Muziek-festival’ ter wereld huisvest.

Martijn: “De Gaudeamus Muziekweek begint direct na het Festival Oude Muziek. Dit had niet beter getimed kunnen worden, want muziek blijft altijd in ontwikkeling en eindigt niet bij Bach, Chopin of Sweelinck. Steeds weer staan er nieuwe componisten op die op zoek zijn naar een podium. De afstand tussen afstuderen en succes is immers groot, maar door componisten in die tussenfase een podium te bieden, buiten de kleine kring van het conservatorium wordt die afstand een stuk overbrugd. Bij Gaudeamus creëren we die mogelijkheid.”

Waar de componisten van nu allemaal toe in staat zijn is uitgebreid te luisteren op de website. Een in het oor springend woord dat tijdens het beluisteren van de muziek al snel naar boven komt is ‘ontoegankelijk’. Er lijkt namelijk een gebrek aan harmonie en herkenbaarheid te zijn. Martijn Buser is reëel wanneer hij zegt: “Ja, ik snap heel goed dat mensen het moeilijke muziek vinden. Ik ben zelf ook opgegroeid met popmuziek en dat is waarschijnlijk de tegenpool van wat hier te horen zal zijn. Symfonische rock komt wellicht nog wel het meest in de buurt van de ‘nieuwe muziek’ van de Gaudeamus Muziekweek. Het is niet per se makkelijke of goed verteerbare muziek, maar dat is ook niet waar het hier alleen om draait. Iemand moet zijn nek uitsteken om te kijken wat voor visie zit er achter de compositie zit. Wat vraagt het van de musici? En wellicht nog altijd de belangrijkste vraag: doet het wat met je? Ik ben dit gaandeweg steeds meer gaan waarderen en heb er zelfs mijn werk van gemaakt. Je moet er wel wat moeite voor doen, maar dan heb je ook wat met deze muziek. Zie het als kunst.”

De Gaudeamus Muziekweek geeft op specifieke wijze invulling aan de modern klassieke en nieuwe muziek, zowel qua vorm als qua inhoud. Martijn: “We bieden een podium en bevorderen hiermee dus de ontwikkeling van de moderne muziek. Het was vroeger vaak zo dat componisten lang en eenzaam op hun zolderkamertje een stuk componeerden, waarna het aan de musici was om deze uit te voeren. Tegenwoordig overleggen componisten steeds vaker met de muzikanten over de totstandkoming van de partituur. Het is dus meer een gemeenschappelijk werk geworden wat op zich wel gezien kan worden als een doorbraak. Elektronische muziek speelt ook steeds vaker een rol, wat logisch is in deze moderne tijd. Ook de setting is veranderd; twee keer drie kwartier stilzitten op een stoel bestaat bij ons bijna niet meer. Mede hierom zochten we specifieke locaties uit die passen bij de muziek, zoals Museum Speelklok, de Nicolaïkerk, Vredenburg Leeuwenbergh, Huis aan de Werf en Tivoli. Er zijn tevens Slaap Zacht avonden in Hostel Strowis, er zijn klankinstallaties, er is beeldende kunst en bezoekers kunnen een concertroute lopen.”

De uiteenlopende en toegankelijke locaties dragen er aan toe dat het festival meer een publieksfestival wordt. Martijn: “We zitten hierdoor minder verstopt en zijn dus zichtbaarder in de stad, waardoor het ook méér dan een ontmoetingsplaats voor professionals is geworden. Een groot deel van onze bezoekers studeert bijvoorbeeld op het conservatorium, zijn professioneel muzikant of zijn specifieke liefhebbers van avantgarde- of klassieke muziek. Die omarmen we natuurlijk, maar ze zijn niet meer onze enige bezoekers en dat is mooi. Het festival is nu experimenteel en avontuurlijk en een beetje moeilijk, maar ja, Mozart werd in zijn tijd ook niet altijd begrepen”, besluit Martijn.

De Muziekweek vond pas vorig jaar voor het eerst plaats in Utrecht. Voorheen was het altijd in Amsterdam te vinden. De keuze voor Utrecht betekent niet alleen een mooi wapenfeit qua ‘citybranding’ maar heeft ook zo zijn historische wortels. De allereerste editie vond namelijk plaats in 1947 in het nabijgelegen Bilthoven om de hedendaagse muziek te bevorderen. Daarna werd het naar Amsterdam verplaatst en na jaren in de hoofdstad lijkt Utrecht nu de meest geschikte plek. Martijn: “Utrecht is kleiner; alles is hier beloopbaar en dat geeft een echt festivalgevoel. Als je wil zou je zelfs alles kunnen zien. Het is ook knusser dan Amsterdam, omdat veel zalen tussen de 150 en de 250 bezoekers kunnen huisvesten. In het Muziekgebouw aan’t IJ bijvoorbeeld voelt een zaal met 200 bezoekers alsnog vrij leeg.”

Martijn: “Niet alleen Utrecht speelt trouwens een rol, want we werken ook in Europees verband. Samen met andere modern klassieke en nieuwe muziek festivals in Europa vormen we een netwerk. Zo zorgen we ervoor dat componisten en muzikanten kunnen samenwerken, dat speeldata op elkaar afgestemd kunnen worden en dat het financieel meer behapbaar is. Toch onderscheiden we ons wel. Vooral door onze moderne podia, het ‘nieuwe werken’ van de componisten en de kansen die we bieden creëren wij een eigen gezicht. Ik moet daarbij denken aan een artikel dat ik twee jaar geleden in De Volkskrant las over de Dutch Fashion Week. Hierin stond dat het hoogtepunt niet meer bestond uit de shows van de grote ontwerpers, maar dat bezoekers vooral met spanning wachtten op de afstudeercollecties. Die spanning, het enthousiasme voor het onbekende, het onvoorspelbare; die wil ik hier in Utrecht ook voelen.”

Nieuwsgierig geworden? Kijk hier wat de Gaudeamus Muziekweek allemaal te bieden heeft en laat je verassen door de nieuwe klassieke muziek van onze moderne tijd.

Te zien: De Gaudeamus Muziekweek, 2 tot en met 9 september 2012 @ diverse locaties in Utrecht