Ontroerende manifestatie van onvoorwaardelijke liefde

Edwyn Collins brengt Kleine Zaal 013 in vervoering

Joost Peters ,

Als Edwyn Collins in 2005 getroffen wordt door een dubbele beroerte, is het aanvankelijk nog maar zeer de vraag of de Schotse zanger die bijna fatale klap ooit te boven zal komen. Op bewonderenswaardige wijze knokt de Schot zich echter terug; hij hervindt zijn spraak en slaat zelfs weer aan het musiceren. De documentaire The Possibilities Are Endless van Edward Lovelace en James Hall brengt het revalidatieproces op indrukwekkende wijze in beeld. Zo’n vijftig bezoekers togen dinsdag 25 november naar de Kleine Zaal van 013 om de film te bekijken, gevolgd door een akoestisch optreden van de inmiddels 55-jarige hoofdrolspeler zelf.

Edwyn Collins grijpt schuin achter zich en haalt een mondharmonica tevoorschijn. De klanken die de Schotse zanger uit het apparaat tevoorschijn tovert gaan door merg en been – en niet op een goede manier. Als de nog steeds redelijk lallend pratende Collins vervolgens (in ingestudeerde onderonsjes met zijn gitarist) telkens weer zijn nieuwe cd aanprijst, groeit in de Kleine Zaal van 013 heel even het ongemak. Waar zitten we in godsnaam naar te kijken? 

In de anderhalf uur daarvoor hebben we gadegeslagen hoe Edwyn Collins, de man die in 1994 een bescheiden wereldhit scoorde met het bezwerende A Girl Like You, zich na de dubbele beroerte in 2005 terug heeft geknokt. In de eerste minuten van de film zien we flarden van Collins die begin jaren negentig, op het toppunt van zijn roem, te gast is in de veelbekeken late night show van Conan O’Brien. Dan is er de dubbele klap die het leven van Collins ingrijpend zal veranderen. Het surrealistische eerste halfuur van de documentaire druipt van de (wat voor de hand liggende) symboliek. We zien donkere wolken over het Schotse landschap trekken, een jonge jongen gaat kopje onder en probeert zich naar boven te worstelen. Flarden gebrekkige spraak vormen de soundtrack onder de prachtige beelden van het woeste Schotse landschap. Na dat eerste halfuur verschijnt Collins steeds vaker zelf in beeld: een oude, gehavende man, die in niets doet denken aan het jonge idool uit de jaren tachtig en vroege jaren negentig. Zijn eigen muziek herkent hij aanvankelijk niet. Lopen gaat alleen nog maar met een stok. En ook Collins’ spraak heeft een flinke klap te verwerken gehad. Er zijn maar vier dingen die de zanger nog kan zeggen: ‘yes’, ‘no’, ‘Grace Maxwell’ – de naam van zijn vrouw – en het zinnetje ‘the possibilites are endless’. Dat laatste soms wel 85 keer per dag.

Daarna wordt de film meer documentair van karakter. We zien Collins tekenen, steeds weer hetzelfde poppetje. Samen met zijn vrouw maakt hij wandelingen over het Schotse strand. En langzaam druppelt de muziek weer zijn leven in; samen met zijn zoon slaat hij aan het componeren. Naarmate de film vordert, wordt ook de rol van echtgenote Grace groter. Ontroerend is het moment waarop zij, tijdens een voorzichtig eerste optreden voor publiek, de snaren aanslaat terwijl Edwyn de akkoorden grijpt. We zien haar secuur zijn nagels knippen. Als hij moeizaam de trap afkomt, ondersteunt ze hem en drukt ze een kus op zijn wang. Het zijn die momenten waarop The Possibilities Are Endless tot leven komt: de enorme verbondenheid tussen de twee echtelieden ontroert.
 
Alsof ze uit het scherm gekropen zijn, zo betreden Edwyn en Grace tijdens de aftiteling de Kleine Zaal van 013: hij moeizaam lopend met stok, zij letterlijk en figuurlijk aan zijn zijde. In een kort onderonsje met het publiek doen ze kort uit de doeken hoe de documentaire tot stand kwam. Makers Lovelace en Hall kregen de vrije hand; alles mochten ze filmen, zo lang ze maar niet té nadrukkelijk aanwezig waren tijdens het revalidatieproces. Dat de muziek daarna in artistiek opzicht niet helemaal kan bekoren, doet dan niet meer ter zake. Met een brok in de keel sturen Edwyn en Grace de bezoekers weer de Tilburgse nacht in. In het besef dat deze avond, veel meer dan een muzikaal hoogtepunt, vooral dit was: een ondubbelzinnige manifestatie van onvoorwaardelijke liefde.