Fresku beleefde de afgelopen anderhalf jaar de hoogste pieken en diepste dalen. Hij werd opgelicht, zat financieel aan de grond, verloor vrienden en kweekte haat in zijn omgeving. De rapper brak met de moeder van zijn kind, mocht de kleine zes maanden niet zien, zat dagenlang in een diepe depressie, huilend in een geblindeerd huis en was bijna gestopt als artiest. Nu is er het album Maskerade. Een bitterzoet meesterwerk en pijnlijke biecht, ingegeven door alle ervaringen van een jonge twintiger wiens leven in korte tijd op zijn kop werd gezet. Fresku is terug, en hoe. Roy Reymound, zoals hij ter wereld kwam, is geen domme jongen, alles behalve. Zijn scherpe observaties en analyses in combinatie met de absurd humoristische liedjes laten een enorm slim mens zien, die door omstandigheden deze wijsheid nooit kon omzetten in een maatschappelijke carrière. In zijn kunstenaarschap lukt dit wel. Maar hoe is het mogelijk dat zo’n man zich laat oplichten? Hoe werd Fresku zelf vader van een dochter in een gebroken gezin, terwijl hij in zijn teksten zo duidelijk uitlegt hoe het moet, hoe het beter kan?

Wantrouwen
“Ik leer door te schrijven en krijg inzichten door mijn eigen teksten. Een psychiater stelt vaak ook geen lastige vragen, maar stelt ze op het juiste moment en vraagt door. Wanneer ik een thema kies voor een tekst, dwing ik mezelf er over na te denken. Mijn eigen fouten worden lessen, hopelijk ook voor anderen.” “Ik heb heel veel toevertrouwd aan hem, alles. Hij was niet alleen mijn manager, maar ook een coach, vertrouwenspersoon en vriend. Ik begon me af te vragen waarom ik zoveel optrad en toch zo weinig geld in mijn hand zag. Dan ga je vragen stellen en komen er halve antwoorden. Vervolgens ontstaan er meer vragen en blijven de antwoorden uit. Op een gegeven moment wist ik dat het niet klopte, maar het is sociaal wenselijk om een oog dicht te knijpen. Dat kwam ook voort uit angst. Ik had alles bij hem neergelegd. Wat zullen onze gezamenlijke vrienden zeggen? Wie ben ik nog als artiest zonder hem? Ik was zo enorm teleurgesteld dat ik een periode onmogelijk ben geweest voor mijn omgeving. Ik had een enorm wantrouwen, ook naar mensen die mij niet hadden genaaid. Ik ben veel mensen kwijt geraakt.”

Censuur
“Zoveel nachten heb ik mezelf in slaap gehuild. Er zijn veel momenten geweest dat ik dacht niet meer te kunnen rappen. Het was niet meer als vroeger. Rappen was leuk, nu zorgde het voor vijanden en haat. Ik voelde me politicus in plaats van artiest. Ik ben in zeer korte tijd veel dichter bij mezelf gekomen. Ik heb meer zelfvertrouwen opgedaan, ik weet beter wie ik ben en wat mijn kracht is. Ik kwam verbijsterd dit wereldje in en vond alles mooi. Nu ben ik nog steeds verbijsterd, maar relativeer ik; ik heb een referentiekader gekregen door de eerste rit. Ik weet nu heel goed wat ik wil. Ik ben wijzer geworden en weet wat mijn kracht en zwakte is. Die twee grenzen vaak aan elkaar, zo ook bij mij. Ik rap in Keuzes dat ik wilde stoppen als artiest en dat voelde ik ook zo. Maar tegelijkertijd kwam langzaamaan de zakelijke kant weer op de rails en lag er nu een verhaal: de tweede plaat had zichzelf geschreven. Ik kreeg weer zin en energie om nummers te maken. Daarom volg ik Keuzes ook op met een skit (gesproken sketch tussen tracks op een album, red.) waarmee ik de draak ermee steek. Ik twijfel maar zelden of ik iets wel moet delen met de wereld. Als ik meer zou censureren was het niet zo’n mooi album geworden. Op het debuut heb ik met Ik Ben Hier mijn moeder ook enorm geraakt. Ik heb met mijn vader momenten gehad dat hij niet kon ontkennen dat ik de waarheid vertelde, maar hij zei ook: ‘ik heb hier nooit voor gekozen. Jij wilde rapper worden en nu neem je mij mee.’ Hij is keitrots op me, maar hij vindt het ook heel moeilijk. Onze relatie is nog steeds lastig, maar sinds ik zelf vader ben geworden, zie ik wel overeenkomsten. Door de ruzie en problemen met mijn ex heb ik meer begrip voor de frustraties die mijn vader vroeger had. Dat kon ik toen niet zien, het was immers mijn moeder waar het om ging. De relatie met mijn moeder is enorm verbeterd, we zijn nu twee handen op één buik.”

Grot
“Als ik op televisie kom, zegt ze ‘papa, papa!’, al moet ik er gelijk bij zeggen dat ze dat laatst ook zei toen dj Afrojack werd geinterviewd. Ik mocht haar zes maanden niet zien. Gek genoeg kan ik me de haat van haar moeder voorstellen. Niet omdat ik zo’n slechte vriend voor haar ben geweest, maar omdat ze van me houdt en ik op een gegeven moment besloot dat de relatie niet gezond was. Ook zij is vijfentwintig, jong moeder geworden, en de persoon waarmee je een leven wil opbouwen, gaat bij je weg. In zo’n situatie is haat volgens mij een heel gezonde emotie. Maanden gingen eroverheen, mijn moeder heeft als tussenpersoon opgetreden. Met pijn, agressie, woede en verdriet heb ik doorgebeten, je moet door. Ik heb mijn ‘grot-periodes’ gehad. Ik schaam me om het te zeggen, maar dan zat ik dagenlang in mijn boxershort binnen te huilen, huilen, huilen, huilen, huilen, huilen, huilen... Ik kon gewoon niet sterk zijn, nam de telefoon niet op, ruimde mijn huis niet op... Ik had niet eens een huis. Ik logeerde ergens nadat ik twee woonhotels had gehad. Ik kon me er niet toe zetten om een man te zijn, een mens te zijn. Drie vrienden en mijn huidige relatie grepen op een gegeven moment in en namen me mee naar Barcelona.”

Licht
“Toen ik terugkwam voelde ik weer een klein beetje licht schijnen. Stapje voor stapje, stukje bij beetje, ben ik weer naar de echte wereld gekomen. Ik mocht langzaamaan ook mijn kleine weer af en toe kort zien. Ik liep op eieren want mijn ex zocht in alles een smoes om mij de kleine weer te ontzeggen. In plaats van dat ik boos werd, ging ik elke keer op mijn knieën. Nog steeds trouwens. Je bent al lang blij dat iemand je een vinger geeft, dan kun je niet de hele hand pakken. Het is een goede les in onderdanigheid, op een ongezonde manier. Ik ben doodsbang voor wat Liefdesliedje gaat doen. Ik hoop dat het nummer de situatie niet verergert. Ik heb vaak besloten het nummer niet op de plaat te zetten. Er zijn heel veel luistersessies geweest met diverse mensen, één persoon zei dat ik het niet moest doen. Toen dacht ik: ik zet hem op de plaat, maar speel het niet live. Nu overweeg ik dat ook los te laten. Die track hoort er gewoon bij. Het is een belangrijk onderdeel van het verhaal, van het album, dat ik er niet buiten kan houden.”

Hedde Drugsop?
“Ik ben heel erg bezig met geloof, maar ik kan dat nooit doen als iemand die extreem praktiserend religieus is. Ik denk dat je daar ook ongelukkig van wordt. Ik zou niet gelukkig worden van geheel leven volgens de regels, de disciplines en de stabiliteit. Je moet af en toe gek kunnen doen. In de clip van Hedde Drugsop neukt Theo Maassen mij, uiteraard functioneel, in mijn kont. Ik denk dat heel veel moslims daar niet op zitten te wachten. Die scene is gisteren geschoten. Ik vertelde hem dat ik een idee had voor de video en vroeg hem of hij mee wilde werken. Hij vond het best, als het maar wel zou passen. Hij zei het heel streng. Die keer daarop had ik het concept wat helderder en legde ik hem uit dat ik als hond verkleed zou gaan en dat hij de rol van bewaker in het asiel speelt. Hij vond het een leuk idee. Ik dacht: yes, ik heb ‘m. Toen wist ik al dat ik door hem geneukt zou worden, maar hoe zeg je zoiets? Ik kon het niet. Toen nodigde hij ons uit voor zijn show en na afloop dronken we backstage een colaatje. Ik dacht: laat ik het er nu maar uitgooien. Ik zei ‘nog één ding, we hebben je nog niet verteld wat je rol wordt in de video.’ Hij reageerde: ’ik wil niets seksueels, en ik ga niemand verkrachten of verkracht worden’. Ik zweer het je, we hadden nog niets gezegd. Volgens mij kwam er alleen ‘oh’ uit mijn mond. Er viel een pijnlijke stilte. Toen brulde hij ‘grapje man, tuurlijk’. Ik denk dat hij het al aan zag komen. We lachten en toen was het nog vetter om hem het idee te vertellen. Hij snapt het. Ik kom er steeds meer achter dat een deel van het Fresku succes te maken heeft met het feit dat mensen van leedvermaak houden. Als ik Twijfel live doe, zie ik mensen lachen en bierflesjes in de lucht houden. Ik heb daar het afgelopen jaar wel veel over nagedacht. Toen ik dat schreef, zette ik mijn ziel en zaligheid op papier, ik was niet bezig met bierflesjes in de lucht. Het is heel dubbel, hoe gezegend ik me ook voel met alle aandacht en waardering. Ik moest daar iets mee en ik denk dat ik dat op het nummer Sitcom enigszins aan elkaar heb weten te knopen.”

Moslim
“Ik heb steun aan mijn geloof op een andere manier dan veel anderen, denk ik. Ik ben moslim, maar heb heel veel discussies met andere moslims. Ik belijd mijn geloof niet als mijn vader, hij is heel standvastig. Ik geloof dat er meer waarheden mogen zijn. Volgens mij is het voor ieder individu goed om te bepalen wat zijn waarheid is, omdat dat je verder helpt; dan kun je van daaruit verder redeneren. Veel onderdelen van mijn geloof fungeren nog steeds als spiegel voor wie en wat ik wil zijn. Mijn geloof helpt me om een beter mens te worden, om succesvoller te worden, om niet bitter te worden, om rust te vinden, om te focussen. Uiteindelijk zijn het ook maar mallen om hersenspinsels een plek te geven en te duiden. Ik neem het niet mee in mijn relatie. Ik heb het er graag over, maar ik leg niets op en sta juist open voor andere inzichten. Je kunt heel goede gesprekken hebben zonder op een hellend vlak te komen. Als ik zeg ‘karma’, vind je me zweverig. Als ik zeg ‘logisch gevolg van je daden’ ben je het wellicht met me eens. Het verhaal achter termen telt, niet de woorden of strikte interpretaties. Heeft Jezus over het water gelopen? Who gives a fuck! Het staat ergens voor. Ik beland heel vaak in discussies met jongens die heel strikt geloven en daarom vind ik het steeds moeilijker om over mijn geloof te praten als artiest. Ik merk dat ik me moet verdedigen. Of dat, straks als ik in mijn kont genomen word door Theo, de reacties niet mild zullen zijn. Ik vind niet dat een andere moslim mag oordelen over hoe goed ik als moslim ben, maar dat gebeurt helaas constant. Ik verafschuw hoe veel religies kijken naar homoseksualiteit. Dat maakt mij wellicht iemand die selectief kijkt naar waarden binnen zijn geloof, prima.”

Kutterijmonster
“Ik ben ingetuned op hem. Timon (clipmaker, regisseur, producer, rapper etc ‘Teemong’, red.) maakt mij grappiger, dat heb je met vrienden. Als wij samen komen, zijn we een kutterijmonster. Dat is soms niet leuk voor anderen. De promocampagne voor de nieuwe plaat is ergens natuurlijk een inside joke, dat krijg je als Timon er achter zit. Hij geilt, bijna letterlijk, op mensen voor de gek houden en verwarring zaaien. Hij hoefde mij niet te overtuigen van deze aanpak, omdat ik niet wilde dat mensen mijn tweede album met het debuut zouden vergelijken. Dan doe ik liever zo’n documentaire (mockumentary in aanloop naar de release, red.) om verwarring te zaaien. De carte blanche die ik had met het eerste album, wil ik nu ook hebben. Ik heb liever dat je als luisteraar die docu meeneemt als bagage dan het eerste album, dan kan het alleen maar meevallen. Van de reacties op de docu ben ik niet zozeer geschrokken, wel van de reacties op de twitterbeef (in scene gezette ruzie op Twitter met zijn platenbaas Kees de Koning, red.). Ik vroeg me wel af of ik nu te ver was gegaan. Het klinkt heel gemeen, maar ik heb liever dat de fans zich genaaid voelen dan dat ik me genaaid voel, omdat iemand Twijfel en Keuzes met elkaar vergelijkt. Ik had iets van: dit moet even gedaan worden om mij de vrijheid te geven die ik nodig heb. Maar heel veel fans snappen het wel hoor, dat heeft me ook verbaasd. Heel veel mensen weten blijkbaar: ‘je kent Fresku toch, hij is weer aan het kutten’. Dat vind ik een leuke ontwikkeling. Men snapt dat ik mensen af en toe wil verwarren en op het verkeerde spoor zet, omdat het mij voordelig uitkomt.”

Superheld
“Ik heb nog nooit vijanden gehad, nog nooit Erik! nooit, nooit. Het proces van het debuut naar dit album heeft me zoveel gekost aan vrienden, maar ook aan energie, de teleurstelling in mensen om me heen, dat het voor mij af en toe irrelevant werd. Mensen in je omgeving die klagen dat ze je niet meer zo vaak zien. Mijn kind ziet me niet, dat vind ik erg, niet dat jij mij even niet ziet. Maar ook fans waren mij even kwijt. Af en toe voel ik me er klein door dat ik voor sommigen een stem ben, dat ik even die troubadour mag zijn. En de volgende maand zit ik depressief te huilen in een donkere kamer. Niet te rijmen, maar zo is het wel. Of was het. Dan moet ik voor mezelf kiezen, ik voel me er schuldig over. Je voelt je klein als je zo groot wordt gemaakt. Ik sta niet voor niets als Superman op de cover. Weet je hoeveel mensen tegen mij hebben gezegd: ‘je bent mijn held’? Je held? Ik ben niet eens mijn eigen held. Ik kan mijzelf niet eens redden en dan moet ik jou redden? Ik ben nog steeds zoekende. In Nieuwe Dag (track van het debuut, red.) zei ik al ‘die schoenen pas ik niet’. Ik moet dat af en toe kenbaar maken, om het niet te zwaar te maken.”

Puristisch
“Ik heb nog nooit een disstrack uitgebracht en dat is dit ook niet. Ik vind dat infantiel. Ik ben backstage heel veel zogenaamde collega’s tegengekomen en dan vroeg ik bijvoorbeeld hoe het publiek was en dan krijg ik in plaats van een hand, een boks en hoor ik ‘het publiek is te gek, zeker toen ik je cd in de fik zette.’ Er is enorm veel haat onderling. Ik roep blijkbaar iets op binnen die hippe mc-hoek waar ik in de track Uit De Hoogte iets mee doe. Binnen hiphop zie je toch snel dat mensen die iets anders doen dan jij, in een hoekje gezet moeten worden; daar moet je tegen zijn. Ik ben gewend dat je discussieert. Bijvoorbeeld laatst met Sticks. Hij is misschien iets puristischer dan ik, maar dan hebben we een goed gesprek over artistieke keuzes, drinken we wat en vraagt hij me later om samen de studio in te gaan. Zo kan het ook, maar binnen een bepaalde hoek kan dat blijkbaar niet. Dan kun je mij een onzekere emo noemen, maar dat gedrag getuigt van meer onzekerheid. Daar heb ik iets mee gedaan op die track. Ik heb veel respect voor jongens die hun eigen pad volgen en niet dansen naar de pijpen van Hilversum en voor dat radiodingetje gaan. Ik besef dat er geen radiotrack op mijn album staat en daar ben ik tegelijk heel angstig voor. Veel mensen zeggen tegen mij: dat album gaat heel veel doen. Maar ik denk dat het meer gaat doen binnen mijn doelgroep dan wat ik stiekem hoop. Ik hoop dat ik evenveel mensen bereik als Ali B. En dat ook nog zonder concessies te doen (lacht wat ongemakkelijk). Dat is misschien heel ambitieus, maar ik moet het doen, dit is mijn weg.”

Maskerade verschijnt op 11 mei via Top Notch/Universal.

Kijk hieronder het interview dat 3voor12 met Fresku had in 2010 naar aanleiding van zijn debuutalbum.