Dat dit project voor het eerst het levenslicht ziet in het Muziekgebouw Frits Philips is bijzonder, maar ergens ook weer niet eens zo vreemd, want belangrijker dan de locatie is voor Sufjan en co de sfeer en akoestiek. Twee troeven waar het Muziekgebouw al jaren mee kan uitpakken. Enerzijds is er de moderne(re) aankleding in vergelijking met andere grote theaterzalen die zich deze avond ook nog eens perfect manifesteert rond het thema. Anderzijds is er het geluid dat op iedere stoel in de zaal even warm als doordringend klinkt, iets wat Sufjan Stevens vorig jaar al ondervond toen hij er solo stond met zijn ‘The Age Of Adz’ tour. Maar misschien is het belangrijkste van allemaal het feit dat dit concept een opdracht is van het Muziekgebouw Eindhoven zelf, samen met het Barbican Centre London en het Sydney Opera House.
Bij binnenkomst in de zaal wordt het gevoel dat we al maanden hadden bevestigd. Met een enorme illustrerende planeet hangend boven het podium kan het niet anders dan een unieke beleving worden. En dan hebben we het nog niet gehad over de podiumopstelling, die met Sufjan Stevens centraal, Nico Muhly op piano links en Bryce Dessner op gitaar rechts vooraan en het Navarra String Quartet, het New Trombone Collective en een verloren drummer achteraan op z’n minst indrukwekkend is. Alles is sec, maar vol. Maar misschien staat het podium net iets te vol tijdens het voorprogramma, waar hetzelfde Navarra String Quartet composities van de drie spilfiguren van deze avond brengt.
Muzikaal gezien is er niets aan te merken op ‘Quintets’ van Bryce Dessner. Het is de perfecte experimentele combinatie tussen elektrische gitaar, viool en cello. Het uit 2008 daterende stuk zoekt en vindt een door velen onmogelijk bevonden samenhang. Vijf verschillende ritmes die zichzelf één voor één wegcijferen om tot één grote climax te komen. En ook al staat Nico Muhly’s ‘Diacritical Marks’ daarmee in schril contrast, toch had er niets anders op Dessner’s stuk kunnen aansluiten. Het uit 2011 daterende stuk bestaat uit acht delen en handelt over de verbindende factor in de vorm van herhaling, die zich in Muhly’s werk laat vertalen door een monotone vibratie. Maar misschien is ‘Run Rabbit Run’ van Sufjan Stevens nog indrukwekkender. Het oorspronkelijk uit veertien nummers bestaande project is een persoonlijke interpretatie van de Chinese dierenriem en behandelt in tegenstelling tot de andere twee een niet muzikale thematiek en maakt meer ruimte voor associatie en interpretatie.
Sufjan Stevens, Nico Muhly en Bryce Dessner maken wereldgeschiedenis van wereldprimeur
Wonderkinderen van hun generatie bouwen bruggen in Muziekgebouw
Jaren hebben ze er naar eigen zeggen aan gewerkt, waarvan het laatste jaar pas echt concreet. Samen met neo-componist Nico Muhly en Bryce Dessner - u wel bekend van het succesvolle The National - liet Sufjan Stevens zich inspireren door de kosmos om in klank en onderwerp de onderlinge afhankelijkheid van harmonie en disharmonie in het universum te vinden. Een hele boterham dat ze de titel ‘Planetarium’ meegegeven hebben. Een project waar iedere planeet één nummer voor stem, strijkkwartet en trombones toebedeelt krijgt, evenals de zon, de maan, en de planeet die er eerst één was, zijn titel verloor en er weer één als dwergplaneet opgespeld kreeg: Pluto. Eindhoven heeft de wereldprimeur.
Het eerste deel: Quintets van Bryce Dessner
Planetarium
Dat dit na de pauze met ‘Planetarium’ wordt gecombineerd, bewijst alleen maar dat ons gevoel van weleer juist was. Precies elf songs lang laten alle drie één voor één hun sterkten spreken en - mochten ze die al hebben - zwakten opvullen door een sterkte van iemand anders. Op die manier neemt Sufjan Stevens alle zang voor zijn rekening. Hij zingt teksten die hij ontleent aan de astrologie en aan de Griekse en heidense mythologie. Het eerste met een elektronische computerstem, het tweede met zijn gewone ‘aardse’ stem.
Openingsnummer ‘Neptune’ daarentegen draait vooral rond de piano van Nico Muhly, die zich tegelijkertijd mengt met het schrille geluid van Bryce’s elektrische gitaar. Het vooral instrumentale nummer wordt vervolgens perfect opgevangen door ‘Jupiter’ en ‘Uranus’. Nummers waar Sufjan Stevens voor de eerste keer zijn duivels mag ontbinden. Het strijkkwartet en de trombones mogen absoluut niet vergeten worden. Naast het thema vormen zij een tweede rode draad door het hele optreden. En zo komt en gaat iedere planeet, met als absolute hoogtepunt afsluiter ‘Mercury’. Een nummer dat alles wat we deze avond zien combineert. Nico Muhly naast componist, pianist en dirigent ook nog in de rol van gastheer bedankt iedereen op het podium en nodigt uit samen een buiging te maken. Dat er vervolgens een minutenlange staande ovatie volgt, kan alleen maar beaamd worden. Want wat deze avond in de Eindhoven Airportzaal heeft plaatsgevonden, is een perfecte combinatie tussen de essentie van enerzijds klassieke en anderzijds popmuziek. Dit optreden is het zoveelste, in ieder geval het allerbeste, bewijs dat deze twee elementen perfect samengaan.
Gezien: Sufjan Stevens, Bryce Dessner, Nico Muhly featering New Trombone Collective en het Navarra String Quartet, op 7 april 2012, in Muziekgebouw Eindhoven.