TodaysArt 2014; de donderdag - Waar rook is...

Festival en nieuwe locatie geopend met indrukwekkend vuurwerk-bij-daglicht

Frank Veldkamp | Foto’s: Peisam Tsang, Stephan Kaffa en Jan Rijk ,

De tiende editie van het festival TodaysArt vindt dit jaar plaats op het voormalig Norfolk terrein in Scheveningen. Het festival verzorgt de officiële ingebruikname van het Zuiderstrandtheater, wat oorspronkelijk als tijdelijk onderkomen voor het Residentie Orkest was voorbestemd. Op de eerste van de vier dagen knalt TodaysArt hard. Heel hard. En dat hebben de buren ook gemerkt.

TodaysArt opent het festival en de nieuwe locatie met een indrukwekkend vuurwerk-bij-daglicht. Op de scheidslijn tussen Duindorp en Scheveningen mag je verwachten dat men daar wel wat aan vuurwerk gewend is, maar op Twitter zijn de reacties van buurtbewoners niet mals. In de zes woorden “Schandalig. Milieuvervuiling. Angstaanjagend voor buren. Geldverspilling” vat twitteraar Aisha de reacties van geschrokken buurtgenoten pakkend samen. Er is dan ook geen duidelijke aankondiging geweest van het vuurwerkspektakel, wat zelfs voor een aantal bezoekers als verrassing komt. Maar een fraaiere opening had het festival zich niet kunnen wensen. Met een pakkende opbouw en onwaarschijnlijk luide climax heeft TA14 al voor aanvang een hoogtepunt te pakken.

Ben Frost
De eer om het eerste optreden van het festival in de grote zaal van het theater ter verzorgen valt te beurt aan de Australische muzikant en producent Ben Frost. Eerder dit jaar brengt hij het album ‘A U R O R A’ uit, waarop hij zijn achtergrond als film- en danstheatercomponist combineert met inspiratie die hij opdoet in IJsland, waar hij woont, en Congo, waar hij het merendeel van het album maakt. Tijdens de productie van het album werkt Frost samen met filmmaker Richard Mosse die ‘A U R O R A’ van passende beelden voorziet, maar noch Mosse noch zijn beelden zijn erbij op TodaysArt.

De muziek, waarin weinig melodie en flarden ritme zijn te herkennen, dreunt onwaarschijnlijk heftig door de theaterzaal. Mocht de akoestiek en de geluidsinstallatie nog niet getest zijn, dan is dit de vuurdoop. Een donderende zee aan geluid overspoelt de zaal en drukt de toeschouwers letterlijk tegen het pluche van de stoeltjes. Heel even komt er een gitaar aan te pas om een schurende bovenlaag op het geheel te leggen, maar de elektronica voert de boventoon. In de tweede helft vormt een tikkende metronoom de leidraad in de continue soundscapes van Frost, tot tegen het einde het zaalgeluid wegvalt en alleen nog het geluid uit de vier immense versterkers op het podium de zaal in dendert. Dit laatste blijkt niet de bedoeling te zijn geweest: Frost blaast een deel van de P.A. op, maar het levert hem een bijzonder eind van zijn optreden op.
 
Zuiderstrandtheater
Het Zuiderstrandtheater is een betonnen kolos in een verwaarloosd stukje Scheveningse haven. Het gebouw staat er dankzij falend Haags gemeentebeleid en heeft door het (voorlopig?) uitblijven van de bouw van het cultuurpaleis op het Spui geen enkele functie. Tot eind van dit jaar staan er, naast TodayArt, nog maar een paar evenementen op de kalender, waarbij het gebouw voornamelijk als tentoonstellingsruimte wordt ingezet. En dat is jammer, want van binnen blijkt het theater uiterst bruikbaar.

Qua sfeer past het helemaal in het TodaysArt concept van bijzondere locaties: het oogt - en is nog - niet af, de betonnen vloeren en muren zijn kaal en industrieel. De grote zaal is sober afgewerkt en mist de details en tierelantijnen die gevestigde theaterzalen een chique (lees: elitaire) uitstraling geven. Met een kostenplaatje van vijf miljoen euro heeft het theater maar een schijntje gekost van de 180 miljoen die het project op het Spui moet gaat kosten. Met een paar aanpassingen (betere buitenverlichting, een extra bar op de begane grond, slimmere indeling bij de kassa) is van het Zuiderstrandtheater een prima en vooral gedurfd theater te maken: goedkoop, op een unieke locatie, minimalistisch, modern en geschikt voor zowel gevestigde theatervoorstellingen als modernere zaken als TodaysArt.
 
Tim Hecker
De Canadese Tim Hecker, voorheen Jetone, staat vooral bekend om zijn werk op het gebied van ambient muziek. Als maatje van Ben Frost is het niet gek dat de twee heren samen het hoofdbestandsdeel van de eerste avond TodaysArt vormen. Hecker staat, nadat hij met een theatrale buiging opkomt, achter een tafel vol elektronica. Het podium is gehuld in paars licht en heel veel rook, waardoor er weinig te zien valt. Met vormloze drones is zijn optreden minder indrukwekkend dan dat van zijn voorganger, en het is dan ook moeilijk om de aandacht erbij te houden. In de geluidsbrij vallen vervormde samples van klassieke instrumenten te ontwaren, tot halverwege zoete synthesizerklanken het donkere kwaad komen verdrijven. Een lang uitgesponnen melancholische melodie geeft het optreden iets meer diepte, al blijft het als geheel wat saai.

Een fotografe meent de sfeerverlichting te moeten aanvechten met flitslicht, wat tot een duidelijk geïrriteerde Hecker leidt, die het door het deels uitvallen van de P.A. toch al niet makkelijk heeft. Vlak voor het einde van de set klinkt opeens het brandalarm en een blikkerige vrouwenstem draagt bezoekers in drie talen op het gebouw te verlaten via de nooduitgang. De hoeveelheid rook heeft het brandalarm doen afgaan. Hecker vat het zelf nogal luchtig op: “I’ve never smoked out a building before. It’s a good way to end”, grapt hij na afloop tegen mensen die de ontruimingsinstructie negeren.
 
Containerdorp
Het TodaysArt terrein is groter dan het theater alleen. Even verderop is een containerdorp verrezen, waar naast hapjes, drankjes en muntjes ook een podium is te vinden. De presentatie van de dertiende editie van Antilounge (‘Remixes’) wordt hier gehouden, waarbij het podium de hele avond bevolkt is door Antiloungeproducers. Met name tijdens de ontruiming van het theater is het in het containerdorp een gezellig samenzijn van bezoekers, muzikanten en toevallige passanten, waarbij het helpt dat de toegang tot het containerdorp gedurende TodaysArt gratis is.
 
Zodra het programma in het theater waar kan worden hervat neemt Peder Mannerfelt plaats achter een tafel in de foyer op de eerste etage, omgedoopt tot Club 2. Getooid met een lange blonde pruik gaat hij vooral zelf helemaal los op zijn hoekige elektrobeats. In het persbericht bij zijn album geeft hij aan de intentie te hebben zijn luisteraars muzikaal in een perfecte metalen kubus te willen duwen met sonische zure regen en sub-bass nihilisme. In de praktijk vertaalt zich dit in publiek wat onwennig om zich heel staat te kijken, een babbeltje met een buurman probeert te maken of toch maar gewoon wegloopt. TodaysArt 2014 is gestart en het grote verwonderen is weer begonnen.
 
TodaysArt duurt nog tot en met zondag 28 september.