Tiende editie TodaysArt met uitzicht op zee

“Over twee jaar wil ik in de Amerikaanse ambassade zitten”

Frank Veldkamp | Foto’s: Kees van der Niet ,

Dit jaar vindt de tiende editie van het TodaysArt festival plaats. Na negen jaar talloze locaties in de Haagse binnenstad (her)ontdekt en (her)gebruikt te hebben, verhuizen festival en organisatie dit jaar naar het nieuwe Zuiderstrandtheater in Scheveningen. Een ironische samenloop van omstandigheden, die nieuwe mogelijkheden biedt aan directeur Olof van Winden en zijn team.

Terwijl politiek Den Haag soebat over het cultuurpaleis wat op het Spuiplein moet verrijzen, steekt TodaysArt haar voelhorens uit in Scheveningen om nieuwe locaties voor het festival te vinden. “Op en rond het Spuiplein hebben we alle hoeken en gaten wel gezien”, vertelt Van Winden een week voor de verhuizing naar Scheveningen. “Het concept van TodaysArt is om gebruik te maken van de lokale infrastructuur. De kracht van Den Haag is Scheveningen, dus we waren bezig met de visafslag en het Gemeentemuseum. Het nieuwe Zuiderstrandtheater was geen onderwerp, want daar zou het residentieorkest tijdelijk gaan zitten tijdens de bouw van dat afschuwelijke cultuurpaleis van 180 miljoen wat niemand wil hebben.” Uiteindelijk gaan de plannen rondom het omstreden ontwerp van tafel en gaat de verhuizing niet door. Van Winden krijgt een telefoontje van de directeur van de Anton Philipszaal met de vraag of TodaysArt iets met het theater kan. “Er staat dus een theater wat vier tot vijf miljoen euro heeft gekost wat al leegstaat voordat het geopend is. Het is krankzinnig dat juist wij, die altijd fel tegen het hele plan waren, nu dat gebouw gaan openen en in gebruik nemen.” Want behalve het festival, verhuizen ook de medewerkers van TodaysArt naar het nieuwe complex op het voormalige Norfolk terrein aan de haven. “Ik wil in de oefenruimte van het residentieorkest gaan wonen met het kantoor en veel vaker dan één keer per jaar knetteren.”
 
Yesterdays TodaysArt
Vaste bezoekers van Todays Art weten dat het festival draait om de ontdekkingstocht. Op een aantal gevestigde namen worden tickets verkocht, maar de verrassingen zitten in de installaties en bijzondere voorstellingen van onbekende kunstenaars. Terwijl in 2010 het Atrium van het Haagse stadhuis vol staat voor de Detroit-techno van Jeff Mills, valt in een galerie in de buurt te genieten van de vier minuten stilte van John Cage. En wie vorig jaar de tijd nam om urenlang door het oude ministerie van Binnenlandse Zaken te slenterde kon zich vergapen aan een uitzicht over de stad, skylines van papier-maché of sculpturen gemaakt van schijfkouters en ander oud metaal. Maar het hoogtepunt van TodaysArt moet volgens van Winden nog komen: “Misschien dit jaar wel.”
 
Ondertussen heeft het festival zich in het collectieve Haagse geheugen gegrift. Denk aan de landingsbaan op de Grote Markt (“Ons statement was: Den Haag, je wilt een internationale stad zijn, maar waar is je vliegveld?”), een concert met zestig muzikanten op de loopbruggen van het Atrium (“We verkochten dat jaar kaarten op Modeselektor in het Paard net voor de grote doorbraak, maar die zestig man op die bruggen is toch veel vetter?”) en het concert met twaalf treinen op het Centraal Station. “De treinen werkten als faders op een mixer. We hadden contactmicrofoons, compressoren onder de treinen en laser range finders die de afstand konden meten. Een heel groot geluidskunstwerk en mensen in de geluidskunst konden er boeken over schrijven. Maar de reguliere treinreiziger kwam in een bak herrie terecht. En dat is dan kunst. Dan raak je een emotie. We hebben projecten gehad die beter geslaagd zijn.”
 
Zoals bijvoorbeeld Canto Ostinato, normaal een stuk voor vier vleugels, wat door TodaysArt als co-productie in een modern jasje wordt gestoken. Drie kunstenaars reageren met hun instrumenten - harp, elektronica en video - via speciale software op elkaar. Het resultaat is een totaalervaring en geen uitvoering is hetzelfde. “Het stuk is in première gegaan op TodaysArt en daarna gaan touren. Het is uitgevoerd in de Kunsthal, het Stedelijk Museum en in Paradiso tijdens 5 Days Off. Afgelopen jaar heeft koning Willem-Alexander het als koningsconcert uitgekozen want hij wilde iets hedendaags. Armin van Buuren zat in de zaal en het concert is voor tv opgenomen. Ook dat is een productie van ons.”
 
Todays TodaysArt
Tim Terpstra, projectmanager en curator bij TodaysArt, vertelt over de editie van dit jaar: “We maken geen onderscheid tussen optreden of installatie, maar in de communicatie moet je wel helder zijn. We luisteren naar onze bezoekers en daarom zijn we modulair gaan werken en presenteren we dit jaar drie grote blokken: een tentoonstelling, de optredens en een symposium. Het festival begint donderdag 25 september met twee grote optredens in het theater. Dan doen we ook de officiële opening en de eerste van de drie clubavonden. De tentoonstelling loopt door tot 5 oktober en het symposium begint al een dag eerder, de 24e.” In het verleden bleek het programmaboekje nogal eens voor verwarring te zorgen. Van Winden: “Daar hebben we hele discussies over. Neem je smartphone mee als je wilt weten waar je moet zijn. Het programmaboekje is iets wat je hopelijk over tien jaar nog in je kast hebt. Wie dan waar stond maakt niets meer uit.”
 
Qua muziek valt er weer veel te ontdekken. Ben Frost speelt op de openingsavond (“Die stijgt naar grote hoogten. En hij staat op de cover van Rolling Stone magazine!”) en er zijn veel premières en shows die uniek zijn voor Nederland. “Veel vrouwen ook, dit jaar”, voegt Van Winden toe aan de stroom van namen die over tafel gaat. “Fatima Al Qadiri, Sarah Farina en Planningtorock, die we al heel lang proberen te boeken. Net als Gaslamp Killer, daar zijn we ook jaren mee bezig geweest”. Op het programma ook een paar terugkerende namen: “Robert Henke is iemand die vaak bij ons terugkomt. Een paar keer als Monolake, maar nu met een laserproject waarmee hij alle grote podia afgaat. En Underground Resistance. Dat zijn goede vrienden waar we een band mee hebben opgebouwd.” Een mooi programma met op voorhand een aantal hoogtepunten. Toch is dat niet waar het Van Winden om gaat: “Ik vind het altijd spannender om dingen te laten zien die nog niet zo groot zijn. Dit jaar zijn we een tikje meer mainstream en dan krijg je gelijk de reactie ‘wow, wat een vet programma’, en dat is natuurlijk goed voor de verkoop, maar ik heb in die tien jaar nooit begrepen dat publiek afkomt op dingen die ze al kennen. Net als vroeger bij North Sea Jazz vond je de echt toffe dingen in een achteraf zaaltje waarvan je per ongeluk de deur opentrok.”
 
TodaysArt 2014 wordt meer dan ooit een totaalervaring. Op het terrein van het FAST Surfdorp wordt een festivalcamping ingericht en er is een vergunning aangevraagd voor tentjes op het strand. “We zetten ook pendelbussen in zodat je de nachttrein kunt halen en tot 1 oktober kun je gratis parkeren op het terrein. Daarna voert de gemeente betaald parkeren in. Waanzin; je wilt die plek juist bereikbaar maken en dan ga je geld vragen voor parkeren. Maar zo wil de Gemeente de kosten van het theater terugverdienen”, vertelt Van Winden met blik van ongeloof.
 
Tomorrows TodaysArt
“Het concept van TodaysArt is het vinden van een balans in de verschillende disciplines. We maken geen onderscheid tussen beeldende kunst, clubcultuur of videokunst en dat vormt het bestaansrecht van het festival. Als geluidskunstenaar zul je niet snel in een museum staan, maar kunstenaars zijn tegenwoordig heel hybride en actief in verschillende disciplines. Musea en theaters vinden het lastig om zo te programmeren, maar als TodaysArt proberen we juist die kunstenaars een podium te bieden. We trekken geen 5000 bezoekers met een tentoonstelling, maar wel met een clubprogramma en concerten en zo leiden we mensen door andere dingen heen, van architectuur tot academische kunst. We proberen vooral te inspireren en de bezoeker mag invullen wat hij ervan vindt. Ik vind het het mooist als we iemand die denkt ‘kunst is niets voor mij’ weten te raken met een klein werkje of concert. Ik ben ervan overtuigt dat iedereen wel een poëtische ziel in zich heeft. Iemand met veel geld die een Ferrari koopt maakt ook een esthetische keuze.”
 
Het opbouwen en uitbreiden van een internationaal netwerk van kunstenaars en organisatoren is een belangrijk onderdeel van TodaysArt. Voor 2015 en 2016 staan edities van het festival in Japan en Rusland op het programma. “TodaysArt is wereldwijd bekend in de scene. We zijn veel onderweg en geven veel presentaties, dat helpt enorm. Een act die je in Nederland hebt laten zien kun je het jaar daarop niet nog een keer programmeren, maar wel elders in de wereld. In het verleden zaten de acts van Bunker Records bijna standaard in ieder project wat we deden. En ook Antilounge hebben we over de grens gepromoot. Voor dat soort dingen moet je een podium creëren. We werken samen met gelijksoortige organisaties in het buitenland en maken geen onderscheid. We doen dingen in Rusland, maar niet voor Putin of voor het regime, maar voor de mensen en de artiesten daar. Wie zijn wij om onderscheid te maken?”. Het netwerk rondom TodaysArt stelt het festival in staat te blijven groeien en uitdagen en kent trouwe supporters. “Ryoji Ikeda gaf toen hij net begon nog muziek uit via Staalplaat. We hebben hem zien groeien en nu doet hij projecten in een stad van een half miljoen. Vorig jaar stond hij voor ons in het Atrium voor een hele kleine fee, omdat hij onderdeel uitmaakt van ons netwerk. We zagen Sonar groot worden, Tag verdwijnen en de wereld veranderen. De babyboomers zijn langzaam aan het vertrekken en wij nemen het over. Nu zitten wij in de commissies om grote projecten te doen”, lacht Van Winden.
 
En de toekomst van het festival zelf? “Over tien jaar zijn we volledig virtueel! Of misschien zitten we wel op de maan! We zitten nu eerst twee jaar in Scheveningen en daarna wil ik in de Amerikaanse ambassade gaan zitten. Zij zijn dan verhuisd naar Wassenaar en dat hele gebied is interessant. De Koninklijke Schouwburg, Diligentia, Pepijn en het Lange Voorhout is een mooie buitenlocatie. Ik wil op elk continent een groot festival hebben in een grote stad. En dan een stad waar een zekere drive in zit. Zoals we nu al Moskou, New Delhi en Mexico-City doen maar bijvoorbeeld niet Parijs, Londen of New York. Den Haag heeft ook zo’n drive, iets wat Rotterdam ook wel heeft maar Amsterdam bijvoorbeeld helemaal niet. En uiteindelijk wil ik een TodaysArt Academy. Niet met klaslokaaltjes, maar waar je iets kunt maken, presenteren en produceren. Dat is het ambitieniveau. Het Holland Festival worden van de jongere kunst, waarin ruimte is voor alle disciplines.