The Smile speelt met knetterende virtuositeit in AFAS Live

Virtuositeit staat vaak gelijk aan gladgestreken en uitzonderlijk netjes spel. Te vaak. Maar zo niet bij The Smile. Thom Yorke, Jonny Greenwood, Tom Skinner en officieus vierde bandlid Robert Stillman spelen vanavond in AFAS Live wel degelijk virtuoos, maar er zit een soort wilde vrijheid in hun muzikantschap, de manier waarop ze hypercomplexe maatsoorten aanvliegen en hun songs slechts als een startpunt benaderen, veel meer nog dan bij Radiohead. Het knettert, elke song weer. Kijk dan hoe Yorke in ‘Skrting on the Surface’ glimlachend zijn hoofd op en neer wiegt terwijl zijn hand door de lucht fladdert op 11/8, en tussen de songs door vrolijke kreetjes slaakt. ‘Foooookking hell!’, roept hij tussendoor naar Greenwood. Ja, het is werkelijk heerlijk om te zien hoe verliefd hij op zijn eigen repertoire is.

Ook Greenwood weet in dit zijproject (dat twee albums uitbracht in twee jaar tijd, terwijl Radiohead’s laatste plaat A Moon Shaped Pool alweer 8 jaar oud is!) iets nieuws aan te boren. Hij is het type gitarist dat partijen speelt waar niemand anders op zou zijn gekomen. Neem ‘Thin Thing’, wat staat hij daar in godsnaam te doen op zijn Les Paul?! Hij lijkt wel te slappen en poppen op z’n snaren, een basgitaartechniek die normaliter in funk thuishoort, maar hier een neurotische schelle tokkel oplevert. En dan ‘Bending Hectic’, met arpeggio’s waar hij telkens één snaar omhoog en omlaag buigt (zou daar de songtitel vandaan zijn gekomen?). In het nieuwe ‘Instant Psalm’ pakt hij er zelfs een cello bij.

Zo doen de twee in een kleine twee uur een non-stop muzikale stoelendans, telkens weer wisselen ze van gitaren en basgitaren, nemen ze plaats achter piano of synthesizers. Omdat de bezetting zo minimaal is, en het geluid zo helder, zijn ze de hele tijd in de weer om de muzikale ruimte op te vullen (en kun je alles horen dat ze doen). Dan valt ook Tom Skinner op, een totaal andere drummer dan Radiohead-man Phil Selway. Zijn spel is veel minder strak, veel losser, meer geijkt op jazz, afrobeat en vroege krautrock. Vaak kiest hij voor partijen die niet voor de hand liggen, die op een onverwachte manier swingen en niet teveel houvast bieden. Zo kan een plots mitrailleursalvo op de bekkens in het refrein van het verder oh zo intieme ‘Teleharmonic’ de boel doen opstijgen. Muzikantschap zo vlijmscherp als een Japans koksmes, en dat lijkt precies waar de AFAS voor is volgelopen: geen luid meebrullende fans, geen wild gedans (want hoe doe je dat op 7/8?!), maar met open mond toekijken en na elke technische apotheose tikken mensen elkaar aan: wow, zag jij dat ook?!