Radiohead neemt ook in een greatest hits show risico's

Je dacht nog even snel op en neer naar de bar te kunnen, tien minuten voor showtime? Daar sta je dan met drie halve liters, terwijl een cordon beveiligers een gang in Berlijn's Uber Arena vrijhoudt. Oh ja, natuurlijk, de band moet ergens vandaan komen bij zo'n in-the-round concert, een show waarbij het podium middenin de zaal staat en jij door de rasters van een gigantisch LED-scherm hebt bepaald bij welk bandlid je wil staan. Dan schijnt een zaklamp op de grond en zoeven de bandleden langs. Jonny Greenwood ineengedoken zoals ie ook op het podium staat, Thom Yorke met een strakke blik, Ed O'Brien, Phil Selway en Colin Greenwood alledrie ontspannen lachend en high fivend.

Ze zijn toe aan show drie in Berlijn en alweer bijna aan het einde van een bejubelde comebacktour, met een ongebruikelijke vorm: niet elke dag een andere stad, maar vijf steden met elk vier shows. Nederlandse fans zijn vooral aangewezen op de Duitse concerten. Het is de eerste tour in jaren, na covid en nadat Thom Yorke en Jonny Greenwood zijn wezen stoeien met The Smile. Voor het eerst is er ook geen nieuw album (zelfs niet aan de horizon) dat de set kleurt. Een greatest hits show dus, en Radiohead heeft een hoop albums om uit te putten.

Achter de songselectie zit een behoorlijk strakke logica met veel gewicht voor OK Computer en In Rainbows, met een kernset van 14 nummers die bijna elke dag gespeeld worden en een stuk of twintig liedjes die strak verbonden zijn aan even of juist oneven speeldagen. Ja, echt. Maar vanavond trekt de band juist met de rekenkundige uitzonderingen het tapijt onder je voeten vandaan: het prachtig trage ‘Nude’ en de zwart-romantische ballad ‘Exit Music (For A Film)’. 

Bijzonder om te zien hoeveel nieuwe aanwas Radiohead in die jaren van stilte heeft gekregen. 15-jarigen die ‘Creep’ leren spelen op de gitaar, Gen-Z'ers die ‘Let Down’ viral lieten gaan op TikTok of ‘No Surpises’ ontdekten via de seizoensfinale van House MD seizoen 6. Zo bewegen liedjes voort en worden toch ook hele oeuvres aangeboord. Een Rotterdammer van 26 die de band via die laatste optie op het spoor kwam, herkent nu elke song aan het instrument dat opgepakt wordt en zingt elke zin hardop mee. Zijn casual vriend wordt met het nummer meer fan. ‘Ik wist niet dat het zó goed zou zijn!’

Goed is het zeker, al komt de band wat roestig uit de startblokken, met een modderig klinkend ‘Planet Telex’ en daarna het ruwe ‘2+2=5’. Maar tegen de tijd dat we bij de dansbare, elektronisch getinte nummers ‘15 Step’ en ‘The Gloaming’ aanbeland zijn en Thom Yorke met een heerlijke grijns op zijn gezicht in het rond stuitert zijn we vertrokken. Je krijgt ook voortdurend het gevoel naar een band te kijken die risico's neemt. Door te kiezen voor ongemakkelijke songs als ‘Kid A’, door voortdurend de meest ongewone maatsoorten te gebruiken of nog halverwege een nummer van instrument te wisselen.

Regelmatig gaan er dingen mis, en niet zelden levert dat juist ook weer mooie momenten op, zoals bij het licht chaotische ‘Idioteque’, met daarop volgend een ruw gespeeld ‘Everything In Its Right Place’, het elektronische gouden duo van Kid A, waarin beats en samples de hoofdrol spelen. Gitarist Ed O'Brien zit op de grond boven een bak elektronica, terwijl aan de andere kant van het podium Jonny Greenwood bezig is om Yorke's stem alle hoeken van de Arena op te sturen. Doordat je overal in de zaal dicht op de band staat heb je het gevoel als een vlieg op de muur in de studio te staan. Greenwood is even fascinerend als ongemakkelijk om naar te kijken, met een soort verwilderde blik in zijn ogen, terwijl Thom Yorke gaandeweg de avond steeds nadrukkelijker contact zoekt met de zaal.

Onverwacht fraai is ‘Daydreaming’, van het meest recente album, het meest ingetogen pianonummer van de hele set, waarvoor drummer Phil Selway vanachter zijn drumstel vandaan klimt en de zaal zich vult met telefoonlampjes. ‘Beyond the point of no return’, mijmert Yorke. ‘It's too late, the damage is done’. PIano en bas weigeren met elkaar in de pas te lopen, terwijl de gitaren noten sprenkelen, een prachtige combinatie die het liedje als het ware laat zweven. De mensen op de vloer baden in rood licht, terwijl de tribunes fel wit verlicht zijn.

1. Planet Telex
2. 2 + 2 = 5
3. Sit Down. Stand Up.
4. Lucky
5. 15 Step
6. The Gloaming
7. Kid A
8. Videotape
9. Nude
10. Weird Fishes/Arpeggi
11. Idioteque
12. Everything in Its Right Place
13. Bloom
14. Ful Stop
15. Daydreaming
16. Exit Music (for a Film)
17. Let Down
18. Bodysnatchers

Encore:
19. Fake Plastic Trees
20. Jigsaw Falling Into Place
21. The National Anthem
22. Paranoid Android
23. You and Whose Army?
24. Just
25. No Surprises

In de lange toegift (elke avond zeven nummers) is natuurlijk ruimte voor stone cold classic ‘Paranoid Android’, maar ook voor ‘Jigsaw Falling Into Place’, dat pas met de jaren uitgroeide tot een echte publiekslieveling. Bij alle Nederlandse shows sinds In Rainbows stond het maar één keer op de setlist, terwijl het nu absoluut niet meer mag ontbreken. Het is duidelijk een moeilijk nummer voor Yorke om te zingen, maar hij smijt zich er volledig in, geholpen door vele kelen in de zaal, die scanderen: ‘Come on and let it out!’

De ultieme finale bestaat uit een interessante drietrapsraket. Eerst twee van de meest bijtende songs: ‘You And Whose Army’ en ‘Just’. ‘You And Whose Army’ is een ingetogen pianoballade met een melodieuze lift, een plotselinge toename in intensiteit als je hem eigenlijk al niet meer verwacht, die het liedje als het ware op laat stijgen. Een mooi nummer, maar met een enorm cynisme gericht aan een hoger geplaatst figuur. Oh ja? Kom op dan! Jij en welk leger? ‘You do it to yourself, just you’, sneert Yorke in ‘Just’, terwijl Greenwood de hals van zijn gitaar verder en verder afknijpt in een snerpende solo. Qua textuur een totaal ander nummer, qua gevoel hetzelfde. En dan, als allerlaatste, is er de overgave van ‘No Surprises’, met dat vederlichte glockenspiel. ‘Bring down the government’, klinkt het eerst nog, maar een moment later is er alleen nog het verlangen naar een rustig leven zonder verrassingen. 

En ‘Creep’? Daarvoor moeten we bij de vele enthousiaste straatmuzikanten in de omgeving van het concertgebouw zijn. ‘What the hell am I doing here?’