Normaal gesproken is het de bedoeling dat je een gesprek met een band als journalist pak hem beet anderhalve maand op de plank laat liggen. Dat werkt zo: ruim voor release van een nieuw album maakt de band – of alleen de zanger – een persrondje door Europa om journalisten de tijd te geven hun verhaal op de dag van release te publiceren. Een dagje in Brussel, door naar Amsterdam en dan naar Berlijn. Protomartyr had ook zo'n rondje interviews gepland, maar dan in combinatie met shows in kleine clubs. Vera in Groningen en EKKO in Utrecht, was de bedoeling. En de band had er zin in, want ze zouden een spectaculair nieuwe bandlid introduceren.
'Kelly Deal benaderde ons, of we hulp konden gebruiken', aldus Protomartyr-frontman Joe Casey. 'The Breeders namen een jaartje pauze, en ze had zin om wat te doen. Dat kwam heel goed uit, want we hebben allemaal nieuwe lagen in de nieuwe liedjes. De eerste single 'Processed By The Boys' bijvoorbeeld heeft een klarinet die behoorlijk de leiding neemt in het liedje. We hebben een week lang geoefend, en Kelly nam al die partijen over op gitaar en keyboards. Het klonk echt hartstikke goed en we hadden zin om samen te gaan spelen. Maar onderweg van Detroit naar Chicago hoorden we dat alle shows gecanceld werden. We hebben nog net het eerste concert kunnen spelen.'
Kun je een interview twee maanden laten rijpen in deze tijden? Hoe ziet de wereld er tegen die tijd uit? En bovendien: we willen eigenlijk nu wel weten hoe Joe Casey de catastrofe beleeft, juist omdat hij er nota bene al over schreef. Het was een harde klap, maar als iemand met de mogelijkheid van een ontwrichtende pandemie rekening gehouden had, was het Joe Casey. Luister maar eens naar het eerste couplet van die nieuwe single 'Processed By The Boys'.
When the ending comes is it gonna run at us like a wild-eyed animal,
a foreign disease washed upon the beach,
a dagger plunged from out the shadows,
a cosmic grief beyond all comprehension,
all good laid low by outside evil,
against belief, a riot in the streets,
a giant beast turning mountains into black holes?
Bijna niemand zag de klap van het coronavirus aankomen, zelfs niet toen in China al honderden mensen per dag bezweken. Joe Casey van Protomartyr daarentegen kreeg de rillingen op zijn rug toen hij zag dat de voorspelling in het eerste couplet van zijn nieuwe single direct uitkwam. Toch is zijn gemoed niet zo gitzwart als je zou verwachten.
Mysterieuze zoem
Het is om de rillingen van op je rug te krijgen, en dat kreeg Casey zelf dan ook toen zijn angstaanjagende scenario zomaar uitkwam. 'Mijn grote angst is niet eens zozeer het probleem dat op ons afkomt – de ziekte – maar de manier waarop de Verenigde Staten ermee omgaan. En die angst bleek terecht. De reactie is erger dan het probleem zelf.'
Onwillekeurig kiest Joe Casey bijna dezelfde woorden als zijn president, terwijl hij iets heel anders bedoelt. Trump stelde dat 'the cure can't be worse than the problem'. Hij bedoelde ermee dat de economie zo snel mogelijk weer op gang gebracht moet worden, omdat anders de economische ramp nog veel groter wordt dan de medische. Met Pasen wil hij de VS grotendeels weer open hebben. 'Ons land wil weer aan het werk!' 'Hij doet zo lang als hij kan alsof er niets aan de hand is', zegt Casey, die altijd al een kritisch Trump-volger was. 'Ondertussen zitten ik en al mijn vrienden direct zonder werk. Iedereen met wie ik omga werkt in bars of speelt in bands. Maar weet je wat me opvalt? Aan kleine dingetjes zie je dat het systeem aan het veranderen is. Normaal vertraagt mijn telefoonnetwerk als aan het eind van de maand mijn bundel op is, nu is dat ineens opgeheven en blijkt maar weer eens dat het een kunstmatige grens was, puur bedoeld om ons meer te laten betalen.'
Die kleine veranderingen geven Joe Casey de hoop dat ook grote veranderingen mogelijk zijn. 'In de week dat de beurzen crashten was er ineens drie triljoen dollar beschikbaar, die zo in de financiële markt gepompt werd. Alsof een man een grote vuilniszak vol geld kwam zomaar vol in het vuur gooide. Poef, weg was het. Dat kon dus zomaar, terwijl we jarenlang geen universele zorg konden krijgen. "Waar denk je dat dat geld vandaan moet komen, onmogelijk", zeiden ze dan. Misschien is dat wel het belangrijkste dat we kunnen leren van deze situatie: dat het dus wél kan.'
Het is een verrassend positief statement voor iemand die vaak als cynicus wordt omschreven, niet in de laatste plaats door hemzelf. Joe Casey is de frontman van een duistere indierockband uit post-industrieel Detroit, ontstaan in 2008 en toe aan album nummer vijf. Bij hun derde album kregen ze iets van voet aan de grond in Europa. Het nieuwe album Ultimate Success Today (een titel waar de ironie vanaf druipt) is hun tweede op het toonaangevende Domino-label. Protomartyr speelt ruwe, vaak repetitieve postpunk, en Casey is een onverwachte blikvanger. Hij oogt op het podium als een verbitterde autoverkoper in een vervallen wijk van Detroit, te beroerd om zijn hand uit zijn zak te halen, terwijl hij bijtende kritiek levert op de dingen die hij om zich heen ziet.
Vaak zijn dat niet-alledaagse onderwerpen. Zo schreef hij eens een song over The Windsor Hum, een mysterieus verhaal dat alleen de lokale kranten in Michigan haalde. Inwoners van het Canadese stadje Windsor – aan de overkant van de rivier bij Detroit – hoorden jarenlang een mysterieus zoemgeluid, een gekmakende stoorzender die niet anders dan door een fabriek gemaakt kon zijn, maar met geen mogelijkheid te herleiden was. Een ander nummer gaat over de Flint Water Crisis, een schandaal in een kleine plaats in Michigan waar het drinkwater jarenlang ernstig vervuild werd met lood door een fabriek. De lokale politici en ook de hoogste machten in het land speelden een zeer dubieuze rol.
Verdwaalde voetbalfans
Het zijn duistere, poëtische beschouwingen over leven in het Amerika van nu. En je mag hem inderdaad best cynisch noemen, vindt Joe Casey. 'Al zie ik het zelf liever als "puur". Als mensen positief zijn, is het vaak een vals gevoel van optimisme. Het is ofwel een leugen of een poging de scheuren te bedekken. Of het mijn doel is die scheuren te onthullen? Dat zou ik niet willen beweren, dan maak ik mijn band belangrijker dan hij is. Maar het is voor mij nu eenmaal makkelijk om over dat soort dingen te schrijven. Het is een soort roeping.'
Die bijtende toon komt ook deels door zorgen de persoonlijke sfeer, vertelt Joe Casey. Hij was ziek toen hij Ultimate Success Today schreef. Buikpijn, onbestemd, maar megapijnlijk. 'Ik weet echt niet wat het is. Ik had namelijk geen zorgverzekering, dus ik kon me niet veroorloven naar de dokter te gaan. Enerzijds lag ik soms nachten wakker van de pijn, anderzijds lag ik te piekeren over wat het kan zijn. Is het iets chronisch? Kan de dokter me gewoon een pilletje geven? Komt het doordat ik ouder word, is het de aftakeling? Je kunt jezelf behoorlijk gek maken met al die gedachten. Het nummer 'Tranquillizer' gaat daarover, het is geschreven vanuit de rauwe emotie van zo'n wanhopige nacht. De tekst bestaat niet uit hele zinnen of gedachten, maar uit losse woorden die op repetitieve harde muziek heen en weer schieten. Je brein kan niet gestructureerd denken op zo'n moment. Inmiddels heb ik trouwens wel een zorgverzekering, en ik was van plan om voor de tour even lang de dokter te gaan, maar dat zie ik nu ook weer niet zitten. De laatste plek waar ik nu wil zijn is een ziekenhuis.'
Op het nieuwe album staat ook weer zo'n lokaal verhaal à la 'The Windsor Hum'. Althans, zo lijkt het. 'Michigan Hammers' heet het. Even googelen leert merkwaardig genoeg dat dat een groep fans is van de Engelse voetbalclub West Ham United… alleen blijkt Joe Casey niet gegoogeld te hebben voor hij zijn tekst schreef. 'Ha, die hebben nu een gratis anthem gekregen', lacht hij. Het had zomaar gekund, want het liedje gaat over opgewonden types die in de kroeg het glas heffen. 'In werkelijkheid is het een fictieve groep mensen, losjes geïnspireerd op een gebouw waar ik vroeger vaak langs kwam. Het was het kantoor van Hammer 9, de vakbond voor meubelmakers. Buiten hing een neon bord met een hamer die op een spijker sloeg. Supercoole neon was dat. Veel van de songs op het nieuwe album gaan over de arbeidersklasse.
Detroit was zo'n beetje de eerste plek in Amerika waar een middenklasse ontstond. Mensen kwamen van ver naar de stad voor goedbetaalde banen, onder andere in de auto-industrie. 'De vakbonden speelden een belangrijke rol in het bewaken van die banen, maar de laatste decennia is hun macht enorm afgenomen. We bevinden ons momenteel op een historisch dieptepunt voor de werkende klasse in Amerika. Ik hoop dat deze crisis ons doet beseffen hoe belangrijk die doodnormale mensen zijn. De man in de supermarkt op de hoek, de zuster in het ziekenhuis. Al vrees ik het ergste. Allemaal is ons verteld dat we wat geld opzij moeten zetten voor een regenachtige dag. Je bent een slecht mens als je niet spaart. En wat gebeurt er met de vliegmaatschappijen? Ze kunnen nog geen week overleven zonder hun hand op te houden. We hebben ze al eens eerder moeten redden, maar van het geld dat we ze toen gegeven hebben, hebben ze alleen zichzelf verrijkt.'
Ultimate Succes Today verschijnt op 29 mei.
Bier en T-shirts
Eigenlijk is een muzikant - zeker in een band als Protomartyr - ook van de arbeidersklasse. Het is hard werk, handwerk, maar dan op een vreemde manier gemengd met de privileges van rijke mensen, want muzikanten vliegen de hele wereld over. 'Ik vergelijk het zelf altijd met een reizende vertegenwoordiger', zegt Casey. 'De eerste keer dat ik in Europa kwam was op tour met de band Tyvek. Mijn pa was net overleden en ik greep de kans om te vluchten. Ik dacht: dit is de enige manier waarop ik de wereld kan zien. Geld voor vakantiereizen heb ik niet, door het touren zijn in elk geval de vliegtickets gecoverd, en met een beetje mazzel krijg je nog wat te eten bij de zaal ook. Ja, je moet er wel hele dagen voor in een busje rijden zware spullen voor sjouwen, zorgen dat je publiek genoeg bier drinkt zodat je terug mag komen en zelf genoeg T-shirts verkopen omdat dat het enige is waar je geld aan verdient. Je moet jezelf er soms even aan herinneren, maar uiteindelijk mag ik door al dat harde werk wel één uur per dag op het podium tegen mensen staan schreeuwen, die dat nog leuk vinden ook. Het is absoluut geen money maker, zo'n tour, maar het zorgt ervoor dat ik een leven heb. Ik ben trots dat we dit al tien jaar volhouden.'
Dat inkomen valt nu dus vooralsnog volledig weg. Joe Casey valt in het zwarte gat waar ie altijd in valt als ie niet op tour is of in de studio. Het is een enorme leegte waar veel muzikanten die nu op tour zouden zijn zich mee geconfronteerd zien. 'Vroeger hadden we naast de band baantjes in de horeca, maar daar zijn we mee gestopt toen we veel gingen touren. Het gekke is, als je dan thuis komt volgt een periode waarin helemaal niks gebeurt. Je kunt niet zomaar even iets opbouwen, er is geen baan tussen het touren door.'
Dan maar muziek maken dus, want dat gaat voorlopig nog gewoon door. Terwijl alle concerten doorgestreept worden, blijven releaseschema's redelijk in tact. De shows mogen dan niet doorgaan, maar the show must go on. 'Muziek en televisie, dat is het enige dat mensen om handen hebben, toch? Weet je wat? Ik heb te midden van dit alles een onverklaarbaar gevoel dat er goede tijden voor ons liggen.'