Fans van Radiohead kennen hem als die excentriekeling met die lange zwarte lok voor zijn ogen. Na frontman Thom Yorke is hij het bekendste gezicht van de band, en met zijn intense spel ook de man die het meest zijn stempel op het geluid drukt. In de luwte werkt hij aan een carriere als klassiek componist. Met neoklassieke tijdgenoten als Olafur Arnalds en Nils Frahm voelt hij weinig verwantschap, wel met vooruitstrevende twintigste-eeuwse componisten als Krzysztof Penderecki, Olivier Messiaen, Arvo Pärt en Toru Takemitsu.

Zijn werk krijgt steeds prominentere podia. Zo was origineel werk van Greenwood te horen in de Oscar-winnende speelfilm There Will Be Blood, dit jaar werkte hij nog aan cultfilm Inherent Vice. En terwijl Radiohead hortend en stotend werkt aan hun negende album (het komt eraan, echt!), gaat Jonny Greenwood op festivaltour met een orkest. ‘We hebben een overheadprojector uit de 90s met beelden uit de bijbehorende films. Heel amateuristisch. In tegenstelling tot het spel, natuurlijk.’

 

‘De eerste keer klinkt het altijd traag en lang, zelfs als het maar drie minuten duurt. Heel opwindend ook, want meestal heeft zo’n stuk echt alleen op papier bestaan tot het voor het eerst gespeeld wordt. Het zou kunnen dat iets niet werkt zoals het moet, of dat er een foutje in zit. Schrijven is in feite net als programmeren, alleen dan met een grote rode knop waar je pas op mag drukken als alles klaar is. Als ik eerlijk ben zie ik mijn eigen werk als een aaneenschakeling van halve successen. Zodra ik iets voor het eerst hoor, wil ik het overdoen, en beter. Dat is enorm verslavend.’

 

‘Er zijn een paar ‘movements’ uit 48 Responses To Polymorphia die ik goed gelukt vind. Maar dan nog: het oorspronkelijke stuk van Krzysztof Penderecki was tien minuten lang, ik had er twintig nodig. Penderecki is een van mijn grote voorbeelden. Hij heeft iets vergelijkbaars gedaan als wat ik nu doe. Hij speelde op een groot festival in zijn thuisland Polen en werd daar als een held onthaald. Mensen gilden en schreeuwden zijn naam. Hetzelfde gebeurde in Londen. Heel bijzonder.’

 

‘Ik deed een residency in Sidney met het Australian Chamber Orchestra, in een rock venue. Dat was eigenlijk ontzettend leuk. De mensen stonden allemaal, er was een bar, het werd daardoor heel informeel. De stukken die we spelen zijn vrij kort, vergelijkbaar met liedjes. Tussen de stukken door praten mensen met elkaar of halen ze een drankje. In Londen deden we ook zo’n optreden. Met festivals heb ik nog niet veel ervaring, maar ik heb wel op Glastonbury opgetreden. Het was de derde dag, 10:00 uur ’s ochtends en het regende. Ik stond letterlijk voor twintig mannen in gele hesjes te spelen, die het afval van de vorige dag opruimden. Tegen het einde kwamen er gelukkig wat meer mensen bij. Ach, weer eens wat anders.’

 

Bijna al je eigen stukken zijn zo kort. In een uur speel je wel zeven, acht stukken. 

‘Het is ongetwijfeld mijn zwakte. Gangbaar is immers om langere stukken te maken, maar ik heb daar de concentratie niet voor, noch als luisteraar, noch als componist. Plus: mijn hoofd is nog altijd bij Radiohead. Een idee duurt voor mij maar een paar minuten.’

 

‘Absoluut. En het geeft mijn muziek veel meer aandacht. Dat zie ik terug bij optredens: mensen kennen de films, en daardoor ook de muziek.’

 

‘Nee, ik heb die film pas later gezien. We hebben elkaar ontmoet toen we in Los Angeles Hail To The Thief opnamen. Hij had wat fan-opnames gevonden van een optreden dat ik bij de BBC gegeven had. Hij wilde dat graag gebruiken. We hebben contact gehouden, en hij vroeg me voor There Will Be Blood nieuwe stukken te schrijven. Ik had geen idee dat het zo’n grote film zou worden.’

 

‘Een idioot. Hij is heel energiek en grappig. Ik ben enorm onder de indruk van de manier waarop hij werkt. Neem There Will Be Blood: uit het oorspronkelijke boek heeft hij misschien drie pagina’s gebruikt. Een schets van een karakter, een man die olie vindt en rijk wordt. De rest heeft hij zelf geschreven, en vervolgens geregisseerd. Hij kan je heel goed voor zich winnen met zijn charme. Zo begon ik met de opdracht voor Inherent Vice met het kader ‘minimalistisch, elektronisch, twee muzikanten’. Even later kwam ie met Brahms en Bernard Herrmann als inspiraties en ging het om een heel orkest, wat ik nog nooit eerder had gedaan. Mijn taak was de romance in de film te onderstrepen. Door serieuze accenten te zetten moest ik laten zien dat de film niet een grote grap was. Er zit trouwens een kleine knipoog naar me in Inherent Vice. De keyboardspeler van de fictieve band Spotted Dick heeft mijn haar en mijn stem.’

 

‘Ik houd van de manier waarop Paul Amerika documenteert. Iemand die in de jaren tachtig in L.A. woonde stelde dat Boogie Nights in die zin het best gelukt is. Die hele sleazy sfeer van die film, die kende hij uit die tijd. Ik weet nog dat toen wij voor het eerst naar Amerika gingen, we een soort dankbaarheid voelden. We mochten in beroemde venues in Nashville optreden, en dan met onze tourbus doorrijden naar Athens, Georgia, waar R.E.M. vandaan kwam. Veel Engelsen hadden in die tijd de mentaliteit: Amerika is kut, en wij gaan het veroveren.’

 

‘Ik heb altijd het gevoel dat ik nieuwe technieken aan het leren ben voor toekomstige liedjes, en dan vooral voor vioolarrangementen. De valkuil waar veel muzikanten in vallen, is dat ze demo’s maken met hun laptop. Maar op een computer zit maar een vioolgeluid, terwijl een gespannen snaar op een houten kastje van alles en nog wat kan. Ik word daar zelfverzekerder in, durf de spelers nu vragen rare dingen te doen. Er zit een passage in There Will Be Blood, waar de lage snaren zover ontstemd zijn dat ze bijna los hangen. Je krijgt daar een kwaadaardig, diep grommend geluid van. Dat krijg je nooit voor elkaar met een computer.’

 

‘Zeker. Thom is altijd op zoek naar nieuwe technologie, net als Phil, eigenlijk iedereen. We hebben nu wel iets te lang stil gestaan, waardoor het opstarten veel tijd kostte. We werken nu periodes, af en aan. Vanmiddag ga ik met Thom werken aan een nummer waarmee we gisteren begonnen zijn. Kijken waar het toe leidt.’

 

‘Oh ja? Zei hij dat? Het is nogal een management-favoriet. Wat mensen niet weten, is dat op elk album wel een nummer staat dat al veel langer bestaat. Op In Rainbows bijvoorbeeld stond het nummer Nude, dat al twintig jaar bestond. De eerste versie was niet wezenlijk anders, je zou het herkennen, maar we hebben nooit het juiste arrangement gevonden. Lift is ook zo’n oud liedje, dat nog niet de juiste vorm gevonden heeft. Maar als een idee goed is, blijft het ook goed, in welke vorm dan ook. Wist je dat Heart Of Glass van Blondie oorspronkelijk een country & western nummer was? Het werd uiteindelijk een pop-disco-classic.’

 

‘Nee, zelf zou ik ze er nooit op zetten. Als het op mijn orkestrale werk aankomt ben ik zelfs nog militanter dan Thom. Het liefst zou ik het namelijk nooit opnemen. Ik vind het verschil tussen een orkest horen in een concertzaal en de opname ervan zo verschrikkelijk groot, dat de opname nauwelijks recht doet. Maar ik realiseer me ook dat het snobistisch is. Niet iedereen heeft de mogelijkheid om naar concerten te gaan. Het gekke is ook: ik heb geen immens duur geluidssysteem thuis staan. In die val ben ik in mijn vroege twintiger jaren bijna getrapt. Naar een hi-fi winkel gaan is net als de hoeren bezoeken. Er zijn alleen maar mannen, er hangt een ongemakkelijke sfeer, niemand kijkt elkaar aan.’

‘Samples klinken simpelweg niet goed. Het trekt me ook aan dat het met modulaire synths fout kan gaan. Dat gebeurde ook een keer, met Idioteque, het laatste nummer van de set. Het nummer stortte volledig in elkaar. Thom was razend, maar alle andere tachtig shows ging het wel goed. Misschien klinkt het pretentieus, maar een modular is meer een snaarinstrument dan een computer, en dat wil ik graag. Ik denk dat mensen het horen, en ik hoop dat ze accepteren dat ze daardoor ook kwetsbaar zijn. Er zit trouwens een geweldig sample in Idioteque, van de Amerikaanse componist Paul Lansky, die in zijn jonge jaren een geweldige serie elektronische experimenten maakte. Ja, het blijft een geweldig nummer om te spelen.’