Er zijn mensen die Alt-J's An Awesome Wave gekunstelde, levenloze flauwekul vinden. Zo'n beetje alle anderen stemden de plaat naar de top van de jaarlijstjes. Beide partijen vinden waarschijnlijk hun gelijk in de teksten van frontman Joe Newman. Alt-J is een studentikoze band. Waar veel hedendaagse Britse muzikanten van de popacademie komen - een vakopleiding - studeerde Newman kunstgeschiedenis. Hij beschouwt, herinterpreteert, stoeit met bestaande verhalen, met een voorliefde voor gewelddadige taferelen. Zo vertolkt Something Good de strijd tussen een stier en een matador (metafoor voor een liefdesrelatie), ontleent Mathilde zijn hoofdpersoon aan de 90s film Leon (over een huurmoordenaar), is Breezeblocks gebaseerd op het kinderboek Max en de Maximonsters. Fraaiste voorbeeld van Newmans ambacht is Taro, een lang nummer aan het einde van de plaat. Hoofdpersoon in dat min of meer waargebeurde verhaal is oorlogsfotograaf Robert Capa, die een paar oorlogen eerder zijn liefje Gerda Taro verloor aan een tank. Alt-J bezingt de dood van Capa in een Aziatische brandhaard, en daarmee de hereniging met Taro. Als hij op de landmijn stapt zingt Newman: "To Capa, to Capa Capa dark after nothing, re-united with his leg and with you, Taro." Romantisch, nietwaar?
De beste platen van 2012, waar gaan ze eigenlijk over?
Studentikoze herbewerkingen, straatverhalen en verveling
Teksten, luister je er wel eens naar? De een zweert erbij, de ander doet er geen enkele moeite voor. Bij de ene band vormen ze de kern van hun werk, de ander schrijft ze snel nog even in de studio vlak voor de liedjes opgenomen worden. Laten we eens kijken naar de tien platen die door de gezamenlijke muziekpers (aangevuld met andere kenners) uitgeroepen werden tot de belangrijkste van 2012, de jaarlijst van muziekblad OOR. Waar gaan die liedjes eigenlijk over? Zeggen ze iets over de wereld om ons heen? Of alleen over die van de songwriter? Of helemaal nergens iets over?
1. Alt-J - An Awesome Wave
2. Jack White - Blunderbuss
Zou Jack White zich gerealiseerd hebben dat vuurwapens aan het eind van 2012 nogal een issue zouden worden toen hij zijn solodebuut vernoemde naar een ouderwets soort shotgun? Het gevaar loert voortdurend in de grillige en kleurrijke plaat, al is niet altijd duidelijk waar het nou precies vandaan komt. Neem nou die bijtende single Sixteen Saltines, waarin White een gevaarlijke jeugdliefde bezingt, terwijl hij vertelde dat de titel afkomstig is van zijn dochtertje, dat hem een keer vroeg om zestien crackers. Met een grappige verwijzing naar zijn favoriete kleuren: "Black hat white shoes and I'm red all over." Even later: "Spike heels make a hole in a lifeboat." De vrouw speelt in de hele plaat dezelfde vernietigende rol, maar er zijn ook stukjes tekst die suggereren dat White het breder zoekt dan zijn eigen slaapkamer, en die gelaagdheid maakt hem een intrigerende songwriter. Love Interrupted is nog een ode aan de destructieve kracht van de liefde, maar Freedom At 21 gaat eerder over de verworven vrijheden van het vrouwelijk geslacht in de 21e eeuw, met een niet al te sympathieke bijrol voor de moderne techniek: "Two black gadgets in her hand is all she thinks about."
3. Frank Ocean - Channel Orange
Frank Ocean heeft de r&b ontdaan van zijn decadente, oppervlakkige imago. Zo luidt de verklaring voor het succes van de zanger, wiens plaat her en der tot een instant classic gekroond werd. Dat doet hij zeker niet alleen muzikaal - zijn plaat is subtiel, gevarieerd en wars van productioneel machismo - maar zeker ook in zijn verhalende teksten. Super Rich Kids en Sweet Life bezingen de overdreven rijke jongeren in Ladera Heights ("the black Beverly Hills") die wijn drinken waarvan ze de naam niet uit kunnen spreken, maar die ook niet verder kijken dan hun neus lang is. "So why see the world, when you got the beach?" De andere kant van het verhaal klinkt in Crack Rock, terwijl in het episch lange Pyramids een prachtige vrouw haar lichaam verkoopt in een glamoureuze club. En dat is dan nog maar de eerste laag van interpretatie, want zeker dat lange nummer biedt steeds nieuwe ingangen en mogelijke dubbele lagen. Ja, dan is er ook nog de fraaie opener Thinking About You, een doodgewoon liedje over een verloren gewaande jeugdliefde dat ineens een extra lading kreeg door Oceans veelbesproken ontboezeming over zijn crush voor iemand van hetzelfde geslacht.
4. Cloud Nothings - Attack On Memory
Je zou haast zeggen dat zo langzamerhand een generatie moet opgroeien die geen verveling meer kent. Met het internet, met Spotify en YouTube, met videogames en God weet wat nog meer om jezelf mee te vermaken. Niets is minder waar. Zo kwamen The Vaccines dit jaar met coming of age anthem No Hope ("Oh I could bore you with the truth about an uneventful youth") en bouwen bands als Howler en Wavves hun complete oeuvre op verveling en vervelend doen. En toen was daar Attack On Memory, het derde album van Chicago garagerockers Cloud Nothings. Ze nemen een grunge-afslag en bezingen hun miserable, zinloze leventje in single Stay Useless. "I’m stuck in here and I’m tired of everywhere, I’m never going to learn to be alone." Nostalgie, sentiment en romantic worden van de hand gewezen, de Wasted Days omarmd in een epos van acht minuten. "My life's not going to change, and I'll live through all these wasted days. Never thought that i'd end up this way. And I know, it's going to stay the same. I thought I would be more than this."
5. The XX - Coexist
Kan dat? Intiem en toch onpersoonlijk? The XX vindt van wel. Het succesvolle trio uit Londen bracht dit jaar zijn tweede album uit, buitengewoon kwetsbare liedjes met zachte zang en beats die niet echt bedoeld zijn om op te dansen. Veel sfeer dus, en dat horen we terug in de teksten. Het zijn lieflijke, zelfs wat zijige taferelen over menselijk samenzijn. In single Angels fluistert Romy Madley Croft: "Light reflects from your shadow. It is more than I thought could exist. You move through the room, like breathing was easy. If someone believed me, they would be as in love with you as i am." Oliver Slim noemde de slaapkamermuziek van Sade als een groot voorbeeld, en niet alleen qua sound. "Haar muziek heeft een ongelofelijke directheid en openheid. Op een heel simpele manier weet ze complexe gevoelens te vertolken. Ik wil dat onze liedjes moeilijk te plaatsen zijn. Ze gaan niet over concrete dingen in de wereld om ons heen, eerder proberen we daaraan te ontsnappen. Ze zijn persoonlijk, maar tegelijk vaag. We gebruiken heel bewust geen woorden als 'hij' of 'zij'. In elke tijd op elke plek moeten mensen zich erin kunnen herkennen."
6. Tame Impala - Lonerism
Wonderlijke jongen, die Kevin Parker van Tame Impala. Een goed gesprek voeren met de Australiër is niet gemakkelijk, omdat je voortdurend het gevoel hebt dat ie je niet werkelijk in zijn hoofd toelaat. Dat is voor een interviewer niet prettig, maar op het podium en in het geluid dat hij met zijn band optrekt (dikke, galmende psychedelica) past het juist uitstekend. Parker noemde tweede album Lonerism een album over iemand die zichzelf steeds meer los koppelt van de buitenwereld. Vandaar natuurlijk ook die titel, die op het debuutalbum al vooruitgesneld werd door songtitel Solitude Is Bliss. Single Feels Like We Only Go Backwards laat zo'n terugtrekkende beweging zien, in dit geval uit een relatie. "It feels like I only go backwards baby, every part of me says go ahead. Then I got my hopes up again, oh no, not again. Feels like we only go backwards darling." In Apocalypse Dream dagdroomt Parker over het einde van de wereld, in andere single Elephant zet hij zich af tegen mensen die zichzelf heel wat vinden. "He pulled the mirrors off his Cadillac (yeah). ‘Cause he doesn’t like it looking like he looks back."
7. Django Django - Django Django
De Duitsers hebben er een mooi woord voor: Spielerei. Teksten zijn spel voor Django Django. Zo is hun grote hit Default naar eigen zeggen een soort knipoog naar disstracks zoals we die uit de hiphop kennen. Tracks waarin rappers zo gevat mogelijk hun concurrent proberen af te troeven. Kijk maar: "You thought you'd set the bar, I'd never tried to work it out. We just lit the fire and now you want to put it out." Dat teksten bepaald niet als eerste komen zien we ook al aan de aanwezigheid van een instrumentale track als Skies Of Cairo, die eens te meer laat horen waar de kracht van deze band ligt: slim over elkaar gelegde laagjes geluid en ritmische trucjes en knipogen. Op een haast jongensachtig lichtvoetige manier. Terug naar de teksten. Dit stukje Waveforms geeft de nerdy feelgood vibe die door de hele plaat hangt goed weer: "Radar, scanning my mind, lost in the clouds above. The rattle of drums, the click of my thumb, their eyes in the hills below."
8. Grizzly Bear - Shields
Knipogen zul je bij Grizzly Bear niet tegenkomen. Hell no, de vier uit Brooklyn zijn verdomd geconcentreerd met hun kunsten (en dan met name hun arrangementen) bezig en willen graag serieus genomen worden. Al toont frontman Ed Droste op Twitter regelmatig dat humor hem niet vreemd is, de teksten die hij en co-zanger Daniel Rossen schrijven zijn cryptische verhaaltjes die in veel gevallen verwijzen naar persoonlijke relaties. Rossen zingt in albumopener Sleeping Ute: "Dreamed a long day, just wandering free. Though I'm far gone, you sleep nearer to me. If I could find peace, if this night bleeds, but I can't help myself." Daar is wel iets van te maken, al is vrijwel nergens precies te vatten waar de liedjes nu over gaan en zijn er in de hele plaat eigenlijk nauwelijks zinnen die blijven hangen. Laat staan oneliners die erom vragen meegezongen te worden. Dat is een wezenlijk verschil met de populaire hitparadefolk van Mumford and Sons, Of Monsters And Men en The Lumineers, die de clichés recht in je gezicht zingen. Toch zijn de teksten nu concreter dan een paar jaar geleden, vertelt bandlid Chris Taylor aan Pitchfork: "Er waren teksten op onze vorige albums die nergens over gingen, en dat stoorde mij altijd. We hebben afgesproken dat het belangrijk en te gek zou zijn als we teksten zouden maken die iets uitdrukken." Kijk, dat is een statement.
9. Alabama Shakes - Boys & Girls
Hold On. Dat is het magische en alomtegenwoordige zinnetje als het om soulrockers Alabama Shakes gaat. Het vormt de kern van de gelijknamige doorbraaksingle, en duikt even later opnieuw op in het heerlijk huilerige You Ain't Alone. Hold on, dat is zo'n beetje hetzelfde als Ben Howards Keep Your Head Up, maar Brittany Howard zingt het vooral zichzelf toe. Letterlijk. En ze klinkt nog niet erg overtuigd, zoekt de kracht buiten zichzelf. "Bless my heart, bless my soul. Didn't think I'd make it to 22 years old. There must be someone up above sayin': 'Come on Brittany, you got to come on up.'" Dat voelt oprecht en authentiek, nietwaar? Wat haar nu precies dwars zat en wie haar redde wil ze in interviews liever niet toelichten, en dat is misschien maar beter ook. Het zou het laatste beetje mysterie van de band verwijderen. Alabama Shakes moet het - ook tekstueel - hebben van een ontwapenende eenvoud. In Hang Loose nog maar eens een variatie op exact hetzelfde thema: "Don't worry, sweet baby, don't you ever worry 'bout a thing. […] We're gonna be alright."
10. Kendrick Lamar - Good Kid, m.A.A.d. City
De stad uit de titel van Kendrick Lamar's major label debuut is Los Angeles, meer specifiek de wijk Compton. Als rapper weet je dan met welke legacy je geconfronteerd wordt, maar N.W.A sleutelfiguur Dr Dre geeft persoonlijk zijn goedkeuring op het slotnummer van de plaat, genoemd naar de plek van herkomst. Er is in al die jaren niet veel verbeterd, en verteller Lamar zit er middenin. Hij duikt op Good Kid in zijn eigen verleden in de gewelddadige wijk en aan de manier waarop hij aan de negatieve invloed daarvan probeerde te ontsnappen. Dat levert een totaal ander album op dan het wapengekletter van de standaard gangsta rap. Het m.A.A.d. uit de albumtitel staat volgens Lamar voor twee dingen: 'my angry adolescence dividend', en belangrijker: 'my angel's on angel dust', een drugs-referentie. "I am a sinner who's probably gonna sin again", zingt hij in standout track Bitch Don't Kill My Vibe. Single Swimming Pools (Drank) gaat over alcoholproblemen: "Pour up (drank), head shot (drank), sit down (drank), stand up (drank), pass out (drank), wake up (drank), faded (drank), faded (drank)." Met een bijrol voor Kendricks geweten als sprekend personage. Aan het slot van de track horen we een serie telefoongesprekken uitmonden in een drive-by shooting, die eindigt met de woorden: "they just killed my brother!" Er volgt een twaalf minuten durend straatepos getiteld Sing About Me, I'm Dying Of Thirst, met verhalen niet bepaald niet goed aflopen. Gelukkig is er ook lucht. Grappigste line van de plaat: "I pray my dick get big as the Eiffel Tower, so I can fuck the world for 72 hours."